سدهایی که شکسته شد / نگاهی به فعالیت‌های برخی زنان نام‌آور تاریخ علم و فناوری مدرن

زنان همواره در زمینه‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضی حضور داشته‌اند. آنها در پایه‌گذاری نخستین زبان مدرن برنامه‌نویسی رایانه نقشی پیشرو ایفا کردند، از ساختار DNA پرده‌برداری کردند، الهام‌بخش جنبش‌های زیست‌محیطی بودند، ژن‌های جدید را کشف کردند و… . فهرستی کوتاه از برخی زنان برجسته حوزه‌های علم و فناوری در ادامه آمده است.

آنا روکه دوپری در سال ۱۸۵۳ در پورتوریکو به دنیا آمد. در ۱۳سالگی در خانه خود مدرسه‌ای برپا کرد و کتابی درسی درباره جغرافیا برای دانش‌آموزان خودش نوشت. آن کتاب پس از آن مورد پذیرش وزارت آموزش پورتوریکو قرار گرفت. روکه علاقه‌مند به نجوم و آموزش بود و چندین مدرسه ویژه دختران و همچنین مؤسسه آموزشی مایاگوئز را بنیان نهاد که بعدتر به پردیس مایاگوئز در دانشگاه پورتوریکو تبدیل شد. روکه کتاب گیاه‌شناسی آنتیل را نوشت که فراگیرترین پژوهش درباره گیاهان دریای کارائیب در آغاز قرن بیستم بود. او همچنین در مبارزه برای حق رأی زن پورتوریکویی نقش داشت.

لیلیان مولر گیلبرت روانشناس و مهندس صنایع آمریکایی در ابتدای قرن بیستم بود. تخصص وی در کارایی و روان‌شناسی سازمانی بود و اصول دانش خود را نه‌تنها در جایگاه مشاور مدیریت شرکت‌های بزرگ، بلکه به‌عنوان عضوی از خانواده برای ۱۲ فرزندش نیز به کار می‌گرفت. در کتاب «Cheaper by the Dozen» آمده لیلیان گیلبرت صاحب فهرستی طولانی از اولین‌هاست؛ وی نخستین سخنران زن در دانشگاه کالیفرنیا، نخستین استاد زن مهندسی در پوردو و نخستین زن منتخب عضو آکادمی ملی مهندسی بود.

روث روگان بنریتو شیمی‌دان آمریکایی و پیشگام در تولید محصولات زیستی بود. وی توانست فرایند تولید پارچه‌های پنبه‌ای بدون چروک، بدون لکه و مقاوم در برابر شعله را کشف کند که نجات‌بخش صنعت پنبه در آمریکای پس از جنگ جهانی دوم بود. بنریتو همچنین روشی برای برداشت چربی از دانه‌ها به‌منظور استفاده در تغذیه وریدی بیماران ایجاد کرد که پایه و اساس روش مرسوم امروز است. بنریتو پس از اینکه از USDA بازنشسته شد، بیش از یک دهه به تدریس در دانشگاه پرداخت و توانست جایزه یک عمر دستاورد Lemelson-MIT را بابت مشارکت در صنعت نساجی و پایبندی‌اش به کار آموزش دریافت کند.

ادیت کلارک یک مهندس برق پیشگام در ابتدای قرن بیستم بود. او پیش از اختراع رایانه‌ها و ماشین‌های حساب مدرن به‌عنوان یک «محاسبه‌کننده» کار محاسبات ریاضی دشوار را انجام می‌داد. کلارک برای یافتن کار به‌عنوان یک مهندس زن به جای مشاغلی که برای زنان زمان خودش مرسوم و مجاز بود، تلاش کرد و در سال ۱۹۲۲ نخستین زن مهندس برق در ایالات متحده شد. کلارک راه را برای زنان در STEM (علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات) هموار کرد و در سال ۲۰۱۵ وارد تالار مشاهیر مخترعان ملی شد.

مولی اورشانسکی اقتصاددان تغذیه و متخصص آمار بود که کارش روی آستانه‌های فقر اقدامی پیشگامانه در راه تعریف فقر توسط دولت ایالات متحده بود. اورشانسکی با استفاده از هزینه ارزان‌ترین رژیم غذایی مناسب برای محاسبه هزینه زندگی خانواده‌های با اندازه‌های مختلف، دستورالعمل‌هایی تدوین کرد که در نهایت تبدیل به تعریف آماری رسمی دولت فدرال از فقر شد. کار او راهی برای ارزیابی تأثیر سیاست‌های جدید بر جمعیت‌های فقیر ایجاد کرد که تا امروز به‌عنوان سنجه استاندارد سیاست‌های جدید باقی مانده و بیانگر اثر پایدار کار او بر سیاست عمومی آمریکاست.

مری انگل پنینگتون شیمی‌دان آمریکایی ابتدای قرن بیستم بود. پنینگتون آنگاه که شمار اندکی از زنان در دانشگاه تحصیل می‌کردند، دکترای خود را به پایان رساند و به‌عنوان یک شیمی‌دان باکتری‌شناس در وزارت کشاورزی مشغول به کار شد. اندکی پس از آغاز کارش، رئیس آزمایشگاه نوبنیاد پژوهش‌های مواد غذایی شد. او در طول ۴۰ سال کار در USDA پژوهش‌هایی پیشگامانه درباره روش‌های بهداشتی پردازش، نگهداری و حمل مواد غذایی انجام داد که به دستاوردهایی مانند ایجاد نخستین استانداردهای ایمنی شیر و همچنین استانداردهای پذیرفته‌شده جهانی برای یخچال‌های فرآورده‌های غذایی منجر شد.

الن اوچوا در سال ۱۹۹۳ نخستین زن اسپانیایی‌تبار بود که به فضا رفت و در یک مأموریت ۹روزه در شاتل فضایی دیسکاوری خدمت کرد. وی چهار بار در پرواز به فضا حضور داشت و نزدیک به هزار ساعت در مدار بود. اوچوا پیش از حرفه فضانوردی یک مهندس، پژوهشگر و صاحب سه اختراع در زمینه سامانه‌های نوری بود. اوچوا همچنین نخستین اسپانیایی‌تبار و دومین زنی است که مدیر مرکز فضایی جانسون ناسا شده است.

ویرجینیا اچ. هولسینگر شیمی‌دانی بود که بابت پژوهش درباره محصولات لبنی و امنیت غذایی شهرت یافت. هولسینگر مخلوطی مغذی و پایدار از آب پنیر و نوشیدنی سویا ایجاد کرد که به‌عنوان جایگزینی برای شیر توسط برنامه‌های اهدای غذا در سطح بین‌المللی توزیع می‌شود. او همچنین ترکیبی از غلات ایجاد کرد که می‌تواند پس از ترکیب با آب برای تغذیه قربانیان قحطی، خشکسالی و جنگ استفاده شود. کار هولسینگر روی آنزیم لاکتوز مبنایی برای تولید محصولات تجاری به‌منظور قابل هضم کردن شیر برای افراد مبتلا به مشکل عدم تحمل لاکتوز شد. این کشف هولسینگر تأثیر زیادی بر سلامت عمومی در سراسر جهان داشته است.

دریادار گریس موری هاپر از دهه ۱۹۳۰ تا ۱۹۸۰ در خط مقدم توسعه رایانه و زبان برنامه‌نویسی قرار داشت. توسعه‌ زبان‌های رایانه‌ای که به جای نمادهای ریاضی به زبان انگلیسی نوشته شده بودند – به‌ویژه زبان رایج محاسبات تجاری موسوم به کوبول (COBOL) – یکی از مهم‌ترین دستاوردهای فعالیت حرفه‌ای ۴۴ ساله اوست که هنوز هم استفاده می‌شود.

کاترین جانسون دانشمند و ریاضیدان فضایی آفریقایی‌تبار و یک چهره برجسته در تاریخ فضایی آمریکاست. جانسون با استفاده از ابزارهای محاسباتی کمک‌های زیادی به برنامه‌های هوانوردی و فضایی آمریکا کرد و نقشی بزرگ در محاسبه مسیرهای کلیدی در برنامه فضایی داشت. او محاسبه مسیر برای آلن شپرد، نخستین فضانورد آمریکایی و محاسبات پرواز ماه سفینه آپولو ۱۱ در سال ۱۹۶۹ را انجام داد.

ریچل کارسون زیست‌شناس دریایی و متخصص محیط زیست بود. کتاب پیشگامانه او به نام «بهار خاموش» را محرک جنبش مدرن زیست‌محیطی می‌دانند. کارسون در سال ۱۹۶۴ درگذشت، اما آثار او را به‌عنوان میراث «بیدارگر نگرانی آمریکایی‌ها برای محیط‌زیست» می‌دانند.