پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
اکوسیستم رمزارزها و رمزدارایی‌ها در آینده چگونه خواهد شد؟ / فرصت تاریخی برای نقش آفرینی در آینده مالی جهان
بازی در جریان بود تا یکدفعه سنگ بزرگی از ناکجا روی صفحه بازی افتاد. میز بازی، صفحه بازی و مهره‌های بازی همه و همه هر یک به جایی افتاد. بازیگران مبهوت و مشغول آنکه کار چه کسی بود، سنگ از کجا آمد و تقصیر چه کسی است، شدند. اما همزمان بازیگران جدیدی در حال چیدن صفحه بازی و مهره‌ها شدند. بازیگرانی که لزوما قبل‌تر به عنوان بازیگران شناخته نمی‌شدند. نحوه بازیشان، قوانین بازیشان و زمان و مکان بازیشان هیچکدام شبیه قبل نبود. این روایت و حکایت این روزهای صنعت پولی و مالی دنیا است.
رمزدارایی‌ها و رمزارزها، قواعد بازی تازه زندگی بشر است. بازی که ظهورش پدیده تازه‌ای در تاریخ نیست. مصادیقش تازه است. در طول ۵۰۰۰ سال گذشته زندگی بشر و ما ایرانیان، این چهارمین باری است که بازی پول و قوانینش تغییر می‌کند. فاز اول تبادلات کالا به کالا بود، فاز دوم پول سکه‌ای رواج یافت، فاز سوم پول اعتباری شد، فاز چهارم پول بدون پشتوانه ظهور کرد و امروز فاز پنجم رخ داد. رمزارزها و رمزدارایی‌ها، پدیده‌ای که از درهم‌تنیدگی فناوری و صنعت مالی شکل گرفت.
حال باید ببینیم که می‌خواهیم جز بازیگران جدید باشیم یا نه؟ می‌خواهیم مهره‌های خود را بچینیم یا نه؟ به همین خاطر شرکت مشاوره مدیریت ایلیا در گزارشی نشان داده که در افق ده سال آینده کشورمان در اقتصاد رمزارزها دو سناریو وجود دارد؛ دو سناریو براساس کاهش یا افزایش روابط بین‌الملل قابل تصور است. آنچه نقش اساسی و تعیین‌کننده برای کشورمان دارد، رویکرد حاکمیت در توسعه یا عدم توسعه رمزارزها یا رمزدارایی‌ها است.
در گزارش شرکت ایلیا با عنوان «رمزارزها؛ و فرصت تاریخی کشور ما، ایران» علاوه بر مروری بر تاریخ تحول پول در ۵ هزار سال گذشته و معرفی انقلاب بعدی عصر دیجیتال و رمزارزها به عنوان پول آینده، به جایگاه رمزارزها و رمزدارایی‌ها در زندگی امروز ما، بازیگران این اکوسیستم در ایران، رویکرد حاکمیت ایران و دیگر نقاط دنیا نسبت به این موضوع و در نهایت معرفی دو سناریو اکوسیستم رمزارز ایران با عنوان «سناریو جاده ابریشم» و «سناریو جاده چالوس» پرداخته است. در ادامه به خلاصه‌ای از این گزارش اشاره می‌کنیم و پیشنهاد می‌کنیم فایل پی‌دی‌اف گزارش کامل را از اینجا دانلود و مطالعه کنید.
جایگاه رمزارزها در کشور
میزان نفوذ رمزارزها در میان مردم ایران بسیار چشمگیر است. باتوجه به اینکه نمونه آماری این گزارش بر افراد در بازه سنی ۱۸ تا ۶۵ سال تمرکز داشته است می‌توان اینگونه گفت که حدود ۱۷ درصد مردم ایران رمزارز دارند. همچنین یکی از رفتارهای متداول در خرید رمزارزها در ایران، خرید چند نفر با یک حساب کاربری است.
شواهد حرکت کسب‌وکارها به سوی رمزارزها در دنیا
اکنون شرکت‌های بزرگ جهان در حال سوار شدن بر موج رمزارزها و ایفای نقش خود به عنوان شکل‌دهنده آینده دنیا از طریق آن هستند. شرکت‌ها و کمپانی‌های کوچک و بزرگ در مقابل رفتارها و خواسته‌های جدید که رمزارزها در کاربران ایجاد کرده‌اند، اقداماتی مانند پذیرش رمزارزها به عنوان یکی از گزینه‌های پرداخت را پیش گرفته‌اند. همچنین شرکت‌های بزرگی نیز در حال توسعه محصولات و خدماتی مبتنی بر رمزارزها هستند.
جی‌پی‌مورگان در حال سرمایه‌گذاری و توسعه محصولات و خدماتی مبتنی بر بلاکچین است و پیش‌بینی‌های مثبتی از آینده رمزارزها و بیت‌کوین دارد. این شرکت در تازه‌ترین اقدام خود در حل توسعه محصولی است که سهام شرکت‌ها را بر حسب بیت‌کوین و سایر رمزارزها برآورد و ارائه می‌کند که خود اقدامی در جهت پذیرش روزافزون رمزارزها در دنیای مالی است.
پی‌پل هم امکان خرید از میلیون‌ها پذیرنده با رمزارزها را فراهم کرده است. مشتریانی که در کیف پول دیجیتال پی‌پل خود بیت‌کوین، اتریوم، بیت‌کوین کش و لایت‌کوین نگهداری می‌کنند می‌توانند به همین وسیله از پذیرنده‌های پی‌پل خریداری کرده و پرداخت داشته باشند. این مجموعه بیان کرده است که به زودی این امکان برای ۲۹ میلیون از پذیرندگان پی‌پل فراهم خواهد شد.
همچنین شرکت تسلا هم سرمایه‌گذاری ۱.۵ میلیارد دلاری روی بیت‌کوین انجام داده است. پس از اعلام سرمایه‌گذاری تسلا روی بیت‌کوین و اعلام امکان خرید از این کمپانی به وسیله رمزارزها، تخمین زده شده است این کمپانی تنها به واسطه همین اقدام میلیاردها دلار سود کسب کرده باشد و نیز شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد تسلا در سال ۲۰۲۰ بیشترین سرمایه‌گذاری خود را روی بیت‌کوین داشته است.
رشد بازار رمزارزها در ایران
بازار رمزارزها در کشور به صورت نمایی در حال رشد است. براساس اطلاعات به دست آمده تخمین زده می‌شود در پلتفرم‌های داخلی بیش از ۲.۵ میلیون حساب کاربری وجود دارد. همچنین باتوجه به شواهد، هر حساب کاربری در ایران به طور میانگین برای ۳ نفر خرید و فروش انجام می‌دهد. با در نظر گرفتن این موضوع و اضافه کردن کاربرانی که از پلتفرم‌های خارجی و صرافی‌ها استفاده می‌کنند؛ در حال حاضر در مجموع بیش از ۱۲ میلیون دارنده رمزارز در ایران وجود دارد.
حاکمیت در اکوسیستم رمزارزها
با رشد روزافزون اقبال مردم به رمزارزها و رمزدارایی‌ها، کشورها و ارگان‌های مختلف به تصمیم‌گیری و اتخاذ رویکردهای مختلفی در این زمینه پرداخته‌اند. در این میان کشورهایی در جهت اهداف و چشم‌اندازهای خود مانند هدف کسب رتبه یک در خاورمیانه، تبدیل شدن به هاب بلاکچین و غیره به این پدیده تحول‌آفرین به چشم یک فرصت نگریسته و رویکرد مثبتی را در پیش گرفته‌اند. هم اکنون حداقل ۲۲ کشور در راستای قانون‌گذاری توسعه‌ای در حوزه رمزارزها اقداماتی انجام داده‌اند که در ادامه به برخی از آنها اشاره شده است.
سوئیس
سوئیس یکی از کشورهای دوستدار رمزارزها در اروپا است چراکه علاوه بر وجود دانش و زیرساخت‌های بلاکچین، فضایی را برای حمایت و شتابدهی پروژه‌های بلاکچین از تمام دنیا تحت عنوان «دره رمزارزها» ایجاد کرده است. این منطقه همچنین دستورالعمل‌های قانونی ICO استارت‌آپ‌ها را نیز در دست آزمون دارد و شهروندان حتی می‌توانند هزینه خدمات دولتی را با رمزارزها پرداخت کنند.
بحرین
بحرین یکی از پیشروترین کشورهای خاورمیانه در زمینه رمزارزها است که در راستای هدف خود برای تبدیل شدن به قطب اصلی فین‌تک در منطقه، رویکردی باز در زمینه رمزارزها را پیش گرفته است. بانک مرکزی این کشور مقررات جامعی را با عنوان «قوانین تنظیم‌شده خدمات دارایی رمزنگاری‌شده» صادر کرده است و علاوه بر این با تایید رسمی بیش از ۳۰ پلتفرم و کسب‌وکار فعال در زمینه ارزهای دیجیتال امکان معامله و مبادله رمزارزها را نیز فراهم کرده است.
کره جنوبی
نرخ سرمایه‌گذاری در رمزارزها در کره جنوبی بالا بوده و آمار و ارقام نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۸ بیش از یک سوم مردم این کشور به شکل فعال در رمزارزها سرمایه‌گذاری کرده‌اند. همچنین تعداد کاربران اپلیکیشن‌های رمزارز در پنج ماهه اول ۲۰۲۱، ۱۹۰ درصد رشد داشته است. کره اقدام به شفاف‌سازی قوانین مالیاتی خود در سال ۲۰۲۰ کرده است و در حال حاضر نیز به توسعه زیرساخت‌های مالیاتی خود در زمینه رمزارزها می‌پردازد تا در سال ۲۰۲۲ این قوانین را اجرا کند.
ژاپن
بسیاری بر این باورند که ژاپن در دهه گذشته با اتخاذ رویکردی باز و نوآورانه در زمینه تنظیم قوانین عملیاتی که به رشد و تکامل دارایی‌های دیجیتال و رمزارزمحور کمک می‌کند، اقدام کرده است. امروزه ژاپن با در اختیار داشتن یک چارچوب مبتنی بر دارایی‌های دیجیتال خود را آماده هدایت این مسیر در سال‌های آینده می‌کند. ژاپن از سال ۲۰۱۷ استفاده از بیت‌کوین را برای پرداخت مجاز دانسته است و از آن زمان تاکنون نام‌های تجاری زیادی دراین کشور بستر پرداخت مبتنی بر رمزارز را توسعه داده‌اند. آژانس خدمات مالی ژاپن (FSA) به تحول و اجرای قوانین مرتبط ازجمله اجرای مقررات AML/CFT و PSA پرداخته و در تلاش برای هموار کردن مسیر برای آینده است.
دغدغه‌ها و چالش‌ها
باوجود رشد فراگیر رمزارزها به دلیل کارآمدی آنها در شرایط اقتصادی کنونی کشور چه به عنوان دارایی و با هدف سرمایه‌گذاری توسط مردم و جه به عنوان ابزاری برای حاکمیت در شرایط تحریمی کنونی، همچنان دغدغه‌ها و چالش‌هایی درباره آنها باقی است. دغدغه‌هایی همچون کاربرد رمزارزها برای مقاصد مجرمانه مانند تامین مالی ترورسیم، بسترسازی تخلفات و جرائم اقتصادی همچون پولشویی و فرار مالیاتی و نهایتا تضعیف و تهدید اقتصاد اصلی و بازارهای مالی کنونی.
موارد زیر برخی از به روزترین تغییرات در نگرش و کاهش دغدغه‌ها نسبت به دنیای رمزارزها است:
کاهش نوسانات بیت‌کوین، نزدیک شدن بیت‌کوین به طلا، خط رگرسیون نوسانات بیت‌کوین پایین‌تر از سهام آمازون، کاهش سهم عملیات مجرمانه با رمزارزها در سال ۲۰۲۰، دو سوم مجازات‌های مالی صادرشده برای پولشویی در ۲۰۱۹ برای بانک‌ها است.
روندهای موثر بر اکوسیستم رمزارز ایران
به منظور تدوین سناریوهای آينده اکوسیستم رمزارزها در ایران براساس روش سناریونگاری پیتر شوارتز، باید روندهای اثرگذار بر محدوده موردنظر شناسایی شده است. از همین رو پس از بررسی و تحلیل عمیق، عوامل گوناگونی از زیرمجموعه‌های زیرساختی کشور اعم از ضریب نفوذ اینترنت تا عوامل اقتصادی مانند تورم و تحریم‌ها را از روندهای اثرگذار بر اکوسیستم رمزارز کشور شناسایی شده است. سپس آنها را براساس دو شاخص میزان اثر براکوسیستم رمزارز ایران و میزان عدم قطعیت، امتیاز داده شده است.
سناریوهای جاده ابریشم و جاده چالوس
فارغ از اینکه کدامیک از دو سناریوی جاده ابریشم یا جاده چالوس در افق ده سال آینده محقق شوند، ویژگی‌هایی در آینده ایران وجود دارد که در هر دو سناریو مشترک است. ویژگی‌هایی که برآمده از روند تحولات و تغییرات به ويژه به واسطه یا در تعامل تحولات رمزارزها در زندگی ما است. از همین رو تلاش کردیم تا این ویژگی‌ها را در سه دسته ویژگی‌های جامعه یا مردم ایران، کسب‌وکارها یا سرویس‌دهندگان خدمات و نهایتا دولت یا حاکمیت دسته‌بندی شده است.
وضعیت گروه‌های رفتار مالی در دو سناریو
با توجه به ویژگی‌های دو سناریوی محتمل آینده اکوسیستم رمزارز ایران، اینطور به نظر می‌رسد که با طیف گسترده‌تر خدمات و محصولات، بازیگران و کسب‌وکارهای متنوع‌تر و غیره، در سناریو جاده ابریشم، رضایت نسبی بالاتری برای گروه‌های رفتار مالی ایران اتفاق خواهد افتاد.
رویکرد سرنوشت‌ساز در مواجهه با رمزارزها
با گسترش رمزارزها و رمزدارایی‌ها، به عنوان عامل تحول در یکی از مهمترین اجزای اقتدار ملی یعنی زیرساخت مالی کشور، آنچه مهم است رویکرد حاکمیت و دولت در مواجهه با این پدیده برای استفاده حداکثری از منافع آن در جهت اقتدار ملی است. هر دولت یا حاکمیتی سه رویکرد متفاوت در مواجهه با پدیده‌های تازه می‌تواند داشته باشد. رویکرد مثبت، رویکرد خنثی و رویکرد منفی
این نکته که رویکردهای مختلف دولت اصلی‌ترین عامل اثرگذار بر میزان رضایت گروه‌های مختلف ذی‌نفعان است با شکل دادن ماتریس زیر شامل اجزای سازنده رضایت هر یک از ذی‌نفعان و سپس نمره‌دهی به آنها در رویکردهای مختلف حاکمیت و در سناریوهای مختلف اکوسیستم رمزارز ایران بررسی شده است.
ماحصل رویکردهای مختلف دولت
ماحصل رویکردهای مختلف حاکمیت در هر دو سناریو اینگونه به نظر می‌رسد:
مصادیق اقدامات رویکرد مثبت حاکمیت نسبت به رمزارزها برای مردم:
- ایجاد آگاهی و آموزش‌های مقتضی
- ایجاد پروتکل‌های قضایی حمایتی
- ایجاد حس آرامش در فضای عمومی جامعه برای استفاده از رمزارزها
مصادیق اقدامات رویکرد مثبت حاکمیت نسبت به رمزارزها برای کسب‌وکارها:
- مجوز فعالیت بازیگران کلاسیک در این حوزه‌ها
- ایجاد چند منطقه به عنوان هاب‌های توسعه فعالیت در زمینه رمزارزها در مناطق مختلف کشور
- ترغیب کسب‌وکارهای نوپا خارجی برای استقرار در هاب‌های توسعه رمزارز ایران
- ایجاد مجوزهای جدید
- تدوین قوانین و آیین‌نامه‌های فعالیت
- معافیت‌های مالیاتی
- حمایت از پارک‌های علم و فناوری، شتاب‌دهنده‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری برای توسعه فعالیت‌ها در این زمینه
نتیجه آنکه هرچه سهم ایران از تعاملات رمزارزی دنیا بیشتر، نقشش در تعیین و تدوین مسیر آینده‌اش پررنگ‌تر خواهد بود. کشورهای بسیاری در تلاشند تا نقش خود را در این آینده مالی دنیا پررنگ‌تر کنند و ما نیز باید تصمیم‌های سرنشت سازی در این مقطع حساس اتخاذ کنیم.
