پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
چتری برای همه / سوپراپلیکیشن‌ها یکی از مهم‌ترین روندهای سال ۱۴۰۰
سال گذشته اکثراً معتقد بودند که برای نظر دادن درباره موفقیت یا عدم موفقیت سوپراپ‌ها در کشور باید یک سال صبر کرد. حالا بعد از گذشت یک سال می‌توان به‌طور واضح دید که تک‌کاربردی ماندن اپلیکیشن‌ها در فضای ایران به سرمنزل مقصود نمی‌رسد
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۴۳ و ۴۴ / در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۸، در ماهنامه عصر تراکنش در پرونده مفصلی به سوپراپ پرداخته شد و بعضی از کارشناسان معتقد بودند که در سال ۱۳۹۹ ما شاهد رشد سوپراپ‌های گوناگون خواهیم بود. نکته مهمی که درباره این سوپراپ‌ها وجود دارد، این است که یا از دنیای بانکداری و پرداخت آمده‌اند یا ارتباط قوی با دنیای بانکداری و پرداخت دارند.
هرچند ایده سوپراپ ایده‌ای مربوط به کشورهای آسیایی و شرقی (چین و هند) است و در دنیای غربی طرفداران جدی ندارد، اما در ایران هم در حال باز کردن جای پای خودشان هستند. سوپراپ‌ها تلاشی هستند برای پاسخ به همه نیازها و یک معنی می‌دهد؛ یک اپ به جای همه اپ‌ها.
تبدیل‌شدن تک‌منظوره‌ها به چندمنظوره
مدل کسب‌وکاری مبتنی بر پلتفرم قدرت بیشتری به اقتصاد دیجیتال می‌بخشد. گزارشی از بلومبرگ نشان می‌دهد که از هر ۱۰ شرکت باارزش، هفت موردشان مدل کسب‌وکاری مبتنی بر پلتفرم دارند. اخیراً این روند سرعت و شتاب بیشتری هم گرفته و شرکت‌ها بیشتر و بیشتر تمرکزشان را از اپلیکیشن‌های تک‌منظوره به اپلیکیشن‌های چندمنظوره تغییر داده‌اند.
به روزهای پایانی سال که نزدیک می‌شویم، همه‌جا صحبت از روندهای اصلی و تأثیرگذاری است که در سال جدید توجه‌ها و تمرکزها را به خود جلب می‌کند. جریاناتی که در دنیا در حال شکل‌گیری و پیشروی است، به‌خوبی نشان می‌دهد که سوپراپلیکیشن‌ها (سوپراپ) یکی از روندهای اصلی در سال جدید خواهند بود.
وقتی به خرید، پرداخت، انواع سفارش‌ها، پرداخت قبوض، رزرو کردن‌ها، سرگرمی‌ها و بسیاری موارد دیگر فکر می‌کنیم، چندین اپلیکیشن مختلف برای انجام هر کدام از اینها به ذهن‌مان خطور می‌کند که تمرکزشان را به‌طور خاص روی پاسخگویی به هر کدام از این نیازها قرار داده‌اند. اما دیگر دانلود و نصب و استفاده از چندین اپلیکیشن برای انجام هر کاری، جذابیتی ندارد و در ضمن راحت هم نیست. چندین سال است که اسم سوپراپلیکیشن‌ها شنیده می‌شود و هم شرایط و هم استقبال مردم، باعث شده که تمرکزها به سمت استفاده‌های چندکاربردی برود.
اسفند ۱۳۹۷ بود که میلاد نوری، مشاور کسب‌وکار حوزه فناوری اطلاعات در توییتی نوشت که سال ۱۳۹۸ را باید سال رقابت سوپراپلیکیشن‌های ایرانی نام‌گذاری کرد. سال ۱۳۹۸ برنامه‌ها و رویدادها و صحبت‌های بسیاری درباره این موضوع شکل گرفت و این روند به قدری اهمیت پیدا کرد که صحبت از ایجاد انحصار از سوی سوپراپ‌ها، موفقیت و شکست آنها در کشور جدی شد.
تیرماه ۱۳۹۸ رویدادی با حضور مدیران عامل روبیکا، الوپیک و اسنپ که به سمت سوپراپلیکیشن شدن در حرکت بودند، برگزار و اولین سؤالی که در آن مطرح شد، این بود که آیا سوپراپلیکیشن‌ها در ایران یک جریان ماندگار در بازار فناوری اطلاعات هستند یا زودگذر؟ ژوبین علاقبند که آن زمان مدیرعاملی اسنپ را بر عهده داشت، معتقد بود که جواب این سؤال را باید یک سال دیگر داد. امسال همان یک سال دیگری است که دارد به انتها می‌رسد و این مفهوم به قدری جدی شده که می‌توان آن را جزء یکی روندهای بسیار مهم کشور در سال آینده دانست.
چرا سوپراپ‌ها روند موفقی هستند؟
برای اینکه بدانیم چرا سوپراپ‌ها به یکی از روندهای موفق و ماندگار در دنیا تبدیل خواهند شد، بهتر است نگاهی داشته باشیم به خاستگاه این مفهوم. سوپراپلیکیشن‌ها یک مشخصه و ویژگی بارز از اقتصاد مدرن در چین و جنوب شرقی آسیا هستند که به‌عنوان یک ساختارشکن در حوزه مالی ظهور کردند و الگوی جدیدی را برای اقتصادهای موبایلی این قسمت از دنیا ارائه دادند. این مدل که ابتدا در آسیا ظهور کرد، به کاربر این امکان را می‌دهد تا تنها از طریق یک اپلیکیشن به طیف وسیعی از خدمات دسترسی داشته باشد.
عوامل مختلفی وجود دارد که باعث شد این سوپراپلیکیشن‌ها برای بازار شرق گزینه مناسبی باشند. دیوار بزرگ آتش چین برای کنترل اینترنت به این کشور اجازه داد تا مسیر و شیوه خودش را در فناوری در پیش بگیرد؛ مسیری که به نظر نمی‌رسد در پلتفرم‌هایی مانند گوگل و توییتر و ئی‌بی وجود داشته باشد و به همین دلیل چین مسیری بسیار مشابه، ولی به شیوه‌ای کاملاً متفاوت را انتخاب کرد. در واقع هر چقدر حکومت چین در تلاش بود تا از شهروندانش در برابر دنیای غرب محافظت کند، میان دیگر کشورها خبری از پنهان‌کاری و مقاومت در برابر پلتفرم‌های غربی نبود. از طرف دیگر در دنیای غرب قوانین و مقررات حریم خصوصی و حفاظت از داده سفت‌وسختی حکم‌فرماست که مشابه چنین چیزی در کشور کمونیستی چین وجود ندارد.
ورود و نفوذ پلتفرم‌های غربی باعث می‌شد تا چین امکان نظارت بر همه‌چیز را از دست بدهد و برای این مشکل راه‌حلی به نام اپلیکیشن‌های کپی‌کت را پیدا کرد؛ اپلیکیشن‌هایی که به طرز فوق‌العاده‌ای شبیه به نمونه‌های غربی هستند، اما با این تفاوت که مورد تأیید و نظارت دولت چین قرار دارند. از دل همین اپلیکیشن‌ها بود که اولین سوپراپ دنیا به وجود آمد. در واقع ظهور قابلیت‌های شگفت‌انگیز و همه‌جانبه اپلیکیشن‌هایی مانند وی‌چت و غیره باعث شد نگاه‌ها به پرجمعیت‌ترین کشور دنیا تغییر کند.
گسترش سوپراپ‌ها در سایر نقاط دنیا
وی‌چت و علی‌پی در چین، گرب در سنگاپور، گوجک در اندونزی، زلو در ویتنام، رپی در کلمبیا، فون‌پی و پی‌تم در هند، از جمله سوپراپلیکیشن‌های شناخته‌شده در نقاط مختلف دنیا هستند. دسامبر ۲۰۱۸ شرکت آرکادیر گزارشی با محوریت سوپراپلیکیشن‌ها منتشر کرد. نتیجه نهایی آن گزارش این بود که سوپراپ‌های محبوبی که به‌سرعت در حال گسترش هستند، فقط به‌دلیل موقعیت کشورهای مربوطه به وجود آمده‌اند و صرفاً در همان کشورها می‌توانند گسترش یابند؛ چراکه هر کدام از این سوپراپ‌ها برای برطرف‌کردن نیاز و مشکل مختص آن کشور و منطقه راه‌اندازی شده و توانسته‌اند محبوبیت به دست آورند.
این گزارش می‌گوید که عیناً همین سوپراپلیکیشن‌ها شاید نتوانند در دیگر کشورها هم به آن موفقیت و محبوبیتی برسند که در کشور خودشان داشته‌اند، اما این بدان معنی نیست که سوپراپلیکیشن‌ها جایی در اروپا و آسیا و دیگر نقاط دنیا ندارند. با توجه به دیجیتالی‌سازی فرایندها در سراسر دنیا، اصلاً تعجبی ندارد که مزیت‌ها و کاربردهای سوپراپلیکیشن‌ها به اروپا و آمریکا هم رسیده است.
برای مثال با اینکه مدیر گوگل‌مپس قبلاً عنوان کرده بود که هیچ برنامه‌ای برای تبدیل‌شدن به یک سوپراپ ندارد، اما طی چند سال گذشته مدام دامنه ویژگی‌ها و قابلیت‌هایش را گسترش داده است. همچنین به نظر می‌رسد شرکت مخابراتی وریزون، شروع به تحکیم قدرت رسانه‌ای خود کرده و اخیراً خبر از یک استراتژی جدید در حوزه خرید داده است. پیش از این هم این شرکت اقداماتی در راستای فعال‌سازی «inbox commerce» انجام داده بود. آفریقا و منطقه منا یکی دیگر از مناطقی است که پتانسیل بسیار خوبی برای رشد سوپراپ‌ها دارد.
سوپراپ‌ها در ایران
اضافه‌شدن بیشتر و بیشتر خدمات و قابلیت‌ها به اپلیکیشن‌ها، جدی‌شدن روند سوپراپ‌ها را نشان می‌دهد. وفادار بودن مشتریان، حفظ کاربران موجود و جذب مشتریان جدید جزء عواملی است که موفقیت و رشد اپلیکیشن‌ها را رقم می‌زند و چه اتفاقی جذاب‌تر از اینکه کاربر صرفاً با داشتن یک اپلیکیشن بتواند همه کارهایش را انجام دهد.
سوق‌دادن مشتری به استفاده از محصولات متنوع، فلسفه سوپراپ شدن است و کسب‌وکارها به‌خوبی می‌توانند از این موضوع به نفع خودشان استفاده کنند و به همین خاطر تقریباً تمام اپلیکیشن‌های موجود به سوپراپ تبدیل شده‌اند. اسنپ، آپ، ۷۲۴ و روبیکا را می‌توان شناخته‌شده‌ترین سوپراپ‌ها در کشور دانست؛ اپلیکیشن‌هایی که به‌خوبی این روند را درک و مسیر را دنبال کردند.
از هم‌سفری تا سرمایه‌گذاری با اسنپ
اسنپی که اکنون بسیاری از کاربران موبایل در ایران، اپلیکیشن آن را روی گوشی‌هایشان دارند، با اسنپی که دو، سه سال پیش نصب کرده بودند، زمین تا آسمان فرق کرده است. تقریباً ۱۴ بخش متنوع در اپلیکیشن اسنپ وجود دارد؛ خدماتی از جمله اسنپ‌بایک، اسنپ‌باکس، وانت، سفارش غذا، خرید از سوپرمارکت، خرید بلیت، خدمات پزشکی و مشاوره‌ای، رزرو هتل، خرید شارژ تلفن همراه و اینترنت و پرداخت قبض، فروشگاه، اسباب‌کشی، رزرو اقامتگاه اقتصادی، سرمایه‌گذاری و غیره.
شروع کار در سال ۱۳۹۶ به‌عنوان یک سرویس هم‌سفری آنلاین در کشور و اینکه بعد از سه سال به یکی از شاخص‌ترین سوپراپ‌ها تبدیل شده، به‌خوبی نشان می‌دهد که اسنپ یکی از کسب‌وکارهایی است که این روند را به‌خوبی درک و اجرا کرده است. بیش از ۱۶ میلیون نصب فقط از طریق کافه‌بازار و گوگل‌پلی برای این سوپراپلیکیشن نشانه بسیار خوبی است.
اپليکيشنی آسان برای زندگی آسان
سال ۱۳۸۸ شرکت آسان‌پرداخت پرشین (آپ) با هدف فعالیت در سیستم‌های پرداخت الکترونیکی و تسهیل خدمات در این حوزه تأسیس شد. اکنون 11 سال از تأسیس این شرکت می‌گذرد. هدف امروز آپ همان هدفی است آن زمان به دنبالش بوده و همچنان قصدش ساده‌تر کردن خدمات پرداخت الکترونیکی است، اما این روزها ابزارهایی که برای ساده‌تر کردن این خدمت ارائه می‌دهد، با 11 سال پیش تفاوت بسیاری پیدا کرده است.
خدمات این اپلیکیشن در نسخه به‌روز‌شده‌اش در چهار صفحه گنجانده شده که عبارت است از خرید شارژ، کارت‌به‌کارت، خرید بسته اینترنت، پرداخت قبوض، خرید بلیت، دریافت موجودی، ثبت‌نام در سجام و احراز هویت، پرداخت عوارض و خرید طرح ترافیکی، خدمات بیمه، چک صیادی، امتیاز‌گیری، آسان‌بانک، سفارش غذا، سرمایه‌گذاری، خرید از هایپراستار و سوپرمارکت، نیکوکاری، شارژ ساختمان، آپتل، پرداخت اقساط بیمه، خدمات قوه قضائیه، بازی و سرگرمی، اخبار، دریافت مشاوره پزشکی، کیف پول و غیره.
همین سرویس‌ها و خدمات است که باعث شده این سوپراپلیکیشن در حال حاضر بیش از ۲۲ میلیون تعداد نصب از طریق کافه‌بازار و گوگل‌پلی داشته باشد و به پرکاربرترین اپلیکیشن ایرانی در حوزه پرداخت موبایلی کشور تبدیل شود. آپ یکی از بهترین نمونه‌های سوپراپلیکیشن‌ها در کشور است که به‌خوبی توانسته جای خودش را پیدا کند و اعتماد کاربران را به دست آورد.
یک سبک زندگی با ۷۲۴
محصول ۷۲۴ برای اولین‌بار در سال ۱۳۸۹ به بازار عرضه شد و در آن زمان سرویس‌هایش را صرفاً به دارندگان سیم‌کارت ایرانسل و از طریق کد یواساسدی *724# ارائه می‌داد. سال 13۹۱ این کد دستوری یواساسدی برای مشترکین همراه اول هم فعال شد. با رشد دسترسی به اینترنت همراه و ضریب نفوذ گوشی‌های هوشمند، پیشرفت‌ها و به‌روزرسانی‌های این سرویس هم روزبه‌روز بیشتر شد و نهایتاً در سال 13۹۶ با اضافه‌شدن امکان کارت‌به‌کارت شتابی، اپلیکیشن ۷۲۴ وارد بازار شد.
در حال حاضر اپلیکیشن ۷۲۴ که محصولی از شرکت پرداخت الکترونیک سامان است، ۲۴ سرویس مختلف را با شماره‌گیری کد یواساسدی و انجام عملیات جزئی مانند خرید شارژ، پرداخت قبوض، دریافت موجودی و غیره به کاربرانش عرضه می‌کند.
کیف پول، پرداخت با کد کیوآر، دریافت موجودی کارت، استعلام و پرداخت قبوض، خرید بسته‌های شارژ اینترنت و شارژ تلفن همراه، نیکوکاری، انجام تراکنش‌های کارت‌به‌کارت، خدمات مربوط به پذیرندگان دستگاه‌های کارت‌خوان پرداخت الکترونیک سامان، سهام عدالت، شارژ کیف پول تپسی، عضویت در شبکه یاقوت (یکی از باشگاه‌های مشتریان فعال کشور)، خدمات بیمه، خرید انواع بلیت، دریافت طرح ترافیک، پرداخت عوارض خودرو، سرویس خشک‌شویی آنلاین، پرداخت شهریه دانشگاه‌های پیام نور و غیره از جمله خدمات این اپلیکیشن است که به کاربرانش ارائه می‌کند.
۷۲۴ را به‌عنوان یکی از اپلیکیشن‌های دارای تجربه کاربری بسیار خوب می‌شناسند. رابط کاربری ساده این محصول در کنار تنوع خدماتی که برای ارائه به افراد در نظر گرفته، تعداد نصب این برنامه کاربردی جامع را به بیش از دو میلیون در کافه‌بازار و گوگل‌پلی رسانده است.
اولین سوپراپلیکیشن ایرانی
این روزها خبرهای زیادی درباره روبیکا شنیده نمی‌شود، اما یکی، دو سال پیش، به‌عنوان اولین سوپراپلیکیشن ایرانی، نقل بسیاری از محافل شده بود. اولین‌بار نام روبیکا در برنامه نوروز سال 13۹۷ شنیده شد و به مدت یک سال توانست ۲۸ میلیون کاربر کسب کند. روبیکا اولین نتیجه خیز برداشتن کسب‌وکارهای ایرانی (البته با چند سال فاصله و به‌دنبال بدل‌های آسیایی خود)، به سمت تجمیع خدمات در یک اپلیکیشن بوده است.
آن زمان انتقادات بسیاری به این اپلیکیشن شد؛ از انحصاری که ایجاد کرده بود و تبلیغاتش در صداوسیما گرفته تا کاربردهای متنوعی که کارشناسان طراحی تجربه کاربری، منتقد اصلی آن بودند. در واقع به عقیده کارشناسان تجربه کاربری مهم‌ترین چالش اپلیکیشن‌هایی است که به جای کاربرمحوری به سمت فیچرمحوری می‌روند.
در این میان افرادی هم معتقد بودند که محصولی مانند روبیکا توانست تأثیر بزرگی روی اکوسیستم بگذارد. ابتدای راه‌اندازی روبیکا بخش‌های «دنیای فیلم و سریال» و «دنیای موزیک» نسبت به دیگر بخش‌ها از استقبال بالایی توسط کاربران برخوردار شد؛ هرچند بخش زیادی از این استقبال به خاطر ترافیک رایگان هنگام استفاده از این سرویس‌ها بود، اما کم‌کم با بهره‌برداری از زیرساخت‌های پرداخت، بخش‌های دیگر این سوپراپلیکیشن مانند خرید بلیت اتوبوس و هواپیما، خدمات بیمه، بازی و روبی‌چت مورد استقبال گسترده از سوی کاربران قرار گرفت.
دنیای فیلم و سریال (mega video)، خدمات پرداخت (mega pay)، شبکه تعاملی (mega 2ndscreen)، دنیای موسیقی (mega music)، دنیای آموزش (mega learn) و برنامه‌های تلویزیونی (mega tv) از جمله خدمات ارائه‌شده در روبیکا هستند.
روبیکا اولین جایی بود که توانست ذائقه ایرانی را نسبت به سوپراپلیکیشن‌ها بسنجد. کاری با خود روبیکا نداریم، ولی شاهدیم که ذائقه ایرانی به‌خوبی توانست با فلسفه پشت سوپراپ‌ها ارتباط برقرار کند.
گروه رسانه‌ای راه پرداخت از اولین رسانه‌هایی بود که روند سوپراپ در ایران را مورد واکاوی قرار داد. در شماره بیست‌ویکم عصر تراکنش در پرونده‌ای مفصل به این موضوع پرداخته شد.
نویسنده / مترجم
محدثه دهباشی
