پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
پادیوم تا پایان 1400، مرجع ارائه خدمات دیجیتال متنوع بر بستری یکپارچه در ایران خواهد بود / عاطفه موفقی، راهبر کسب‌وکار پادیوم از چالش‌ها و چشم‌اندازها می‌گوید
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۴۳ و ۴۴ / چند سالی است که بانک پاسارگاد و فناپ، ایجاد یک پلتفرم بزرگ به نام «سرزمین هوشمند پاد» را کلید زده‌اند؛ پلتفرمی بزرگ و در واقع پلتفرمی از پلتفرم‌ها؛ شامل خدمات زیرساختی، فین‌تکی، گردشگری، هوش مصنوعی و… . این گروه از سال گذشته، پنجره‌ای به نام «بازارچه API و خدمات دیجیتال پادیوم» را برای ارائه سرویس‌های پلتفرم پاد به اکوسیستم دیجیتال کشور معرفی کرده‌اند.
این بازارچه، شامل مجموعه گستردهای از خدمات پاد و بانک پاسارگاد است. اما پادیوم به این خدمات محدود نمی‌شود. پادیوم کوشیده تا با سازمان‌های مختلفی از جمله شهرداری تهران، شهرداری مشهد، بیمه ملت، سازمان نظام‌پزشکی کشور، بیمه پاسارگاد و… همکاری کند تا طیف گستردهای از خدمات مورد نیاز کسب‌وکارهای دیجیتال را از همان پنجره واحد در اختیارشان قرار دهد. از سوی دیگر، پادیوم فرصت ارائه خدمات را در اختیار استارت‌آپ‌ها نیز گذاشته است. هر کسب‌وکاری که بتواند سرویس‌های خود را به‌صورت API ارائه دهد، می‌تواند به پادیوم مراجعه کند و با رعایت سطوح ارائه خدمت، سرویس‌های خود را در کنار دیگران ارائه کند.
در نتیجه، زنجیره‌ای پیوسته از کسب‌وکارها ایجاد می‌شود که خود می‌توانند یک اکوسیستم را تشکیل دهند. پادیوم سوار بر زیرساخت «سرزمین هوشمند پاد» است و از سرویس‌های احراز هویت، مدیریت فراخوانی سرویس و حساب دیجیتال پاد برای خدمت‌رسانی به ذی‌نفعان خود بهره می‌برد. در این پلتفرم، هر سرویس می‌تواند با محدودیت‌ها و تعرفه‌هایی متناسب با نوع استفاده آن تعریف شود.
پادیوم همچنین برای گروه‌های مختلف استارت‌آپی، بسته‌های حمایتی مشخصی را تعریف می‌کند. در نتیجه هر زمان که به سراغ پادیوم بروید، احتمالاً یک بسته حمایتی متناسب با نیازهای استارت‌آپ‌ها توسط پادیوم فعال است. برای مثال، به‌زودی در کمپین «به وسعت ایران»، استارت‌آپ‌های خارج از تهران می‌توانند از پنج میلیون تومان اعتبار اختصاصی پادیومی بهره‌مند شوند.
یکی از مسئولیت‌هایی که پادیوم برای خود ترسیم کرده، فرهنگ‌سازی و گفتمان‌سازی در حوزه API و بانکداری باز است. به همین دلیل، هر ماه پادیوم یک وبینار رایگان با محوریت API برگزار می‌کند و فعالان استارت‌آپی می‌توانند در پایان هر وبینار، با همکاران فنی و کسب‌وکاری پادیوم در زمینه پیاده‌سازی API در کسب‌وکار خود مشورت کنند. همچنین پادیوم به‌طور منظم ویدئوهای آموزشی را در کانال آپارات و صفحه اینستاگرام خود منتشر می‌کند. در کنار اینها، پادیوم گزارش‌هایی از مؤسسات مشاوره معتبر بین‌المللی را به فارسی ترجمه کرده و در اختیار فعالان دیجیتال می‌گذارد.
در حال حاضر، گزارش «گذار به مدل پلتفرمی در بانکداری» از مؤسسه PWC و «شکوفایی بانک‌ها در اقتصاد API» از مؤسسه اکسنچر توسط پادیوم ترجمه و منتشر شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره پادیوم به سراغ عاطفه موفقی، راهبر کسب‌وکار پادیوم رفته‌ایم و از او درباره پادیوم و برنامه‌های آینده آن پرسیدیم.
یکی از مهم‌ترین مسائل پلتفرم‌های ارائه‌دهنده API، جامع‌نبودن خدمات و دربرگیری تمام بانک‌ها یا سازمان‌هاست. آیا پادیوم برای حل این مسئله راهکاری اندیشیده است؟
یکی از سؤالاتی که در دوران شکل‌گیری ذهن تمام همکاران ما را درگیر کرده بود، همین موضوع بود. آیا پادیوم قرار است درگاه ارائه خدمات بانکی و مالی به استارت‌آپ‌ها باشد؟ آیا قرار است زیرساخت ارائه دهیم؟ یا درگاه واحدی هستیم که تمام خدمات مورد نیاز استارت‌آپ‌ها فراهم می‌کنیم؟
برای پاسخ به این سؤال، از خود پرسیدیم که یک استارت‌آپ چه می‌خواهد؟ یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های استارت‌آپ‌ها نه زیرساخت فنی، بلکه دریافت خدمات از سازمان‌هایی است که برای مذاکره با آنها باید «آورده‌ای» از جنس نرم‌افزار، پایگاه مشتریان، رکورد فروش و… داشته باشید؛ چیزی که یک استارت‌آپ معمولاً در روزهای اول فعالیت خود در اختیار ندارد. در واقع، بسیاری از امکانات و مزایا به‌سادگی برای شرکت‌های بزرگ در دسترس هستند، اما استارت‌آپ‌های نوپا نمی‌توانند از این امکانات بهره‌مند شوند.
در نهایت ما با بررسی‌هایی که در مورد نیازهای کسب‌وکارهای دیجیتال داشتیم، بر سه محور متمرکز شدیم؛ خدمات زیرساختی سرزمین هوشمند پاد، وب‌سرویس‌های بانک پاسارگاد و سرویس‌های سازمان‌هایی که دریافت سرویس از آنها برای یک استارت‌آپ تازه‌کار امکان‌پذیر نیست.
در این مسیر، ما تاکنون پیشرفت خوبی داشته‌ایم و سرویس‌های شهرداری تهران، سازمان نظام‌پزشکی کشور و بیمه ملت را در اختیار استارت‌آپ‌ها قرار دادیم. به‌زودی سرویس‌های بیمه پاسارگاد و سازمان‌های دیگری نیز به این سبد افزوده می‌شود.
مهم‌ترین چالش پادیوم در یک سال گذشته چه بوده و چه راهکاری برای حل این چالش در پیش گرفته‌اید؟
سؤال سختی است. بازار API و وب‌سرویس هنوز در ایران بالغ نشده است و از این نظر، با وضعیت رشد همین بازار در کشورهای پیشرو فاصله داریم. در کشورهای پیشرفته، رشد بازارچه‌های API از سال ۲۰۱۵ شروع شد و مثلاً rapidAPI اکنون بیش از ۲۲ هزار API دارد. هرچند سرعت رشد و پیشرفت در این اکوسیستم بسیار بالاست و سازمان‌های بزرگ، واقعاً در آن قدم گذاشته‌اند، اما هنوز از نظر فرهنگ عرضه و استفاده از API در وضع مطلوبی قرار نداریم.
اغلب اوقات بعد از معرفی مجموعه سرویس‌ها، این جمله را می‌شنویم: «واقعاً در ایران این‌قدر API و وب‌سرویس وجود دارد!؟» پس یکی از چالش‌ها و وظایف ما به‌عنوان یکی از بازوهای ارتباطی گروه مالی پاسارگاد با جامعه دیجیتال کشور، توسعه فرهنگ استفاده از APIهاست.
برای این هدف، ابزارهایی مثل کارگاه‌های آموزش منظم و رایگان، ترجمه گزارش‌های سازمان‌های معتبر بین‌المللی، خبرنامه هفتگی، ویدئوهای آموزشی و… را به کار گرفته‌ایم.
کرونا و همه‌گیری آن چه فرصت‌ها و تهدیدهایی را پیش روی پادیوم گذاشت؟
درست زمانی که نیاز داشتیم با استارت‌آپ‌های متعددی کار خود را شروع کنیم، کرونا باعث شد جریان «راه‌اندازی استارت‌آپ‌ها» به‌نوعی متوقف شود. این موضوع به‌نوعی تمام بخش‌های کسب‌وکار ما را تحت‌الشعاع قرار داد. مثلاً با شتاب‌دهنده‌ای قرار همکاری داشتیم و با شروع قرنطینه، آن شتاب‌دهنده دیگر هیچ تیمی نداشت که حول حمایت از آنها همکاری داشته باشیم!
اما کرونا دو فرصت پیش روی ما گذاشت؛ فرصت اول، گسترش دیجیتالی‌سازی کشور بود که با توقف موقت جریان ایجاد استارت‌آپ‌ها، موج جدیدی از بازار دیجیتال را ایجاد کرد و دوم، فرصتی به ما داد تا نسخه دوم پادیوم را در فضایی آرام‌تر و با سرعت بیشتری توسعه دهیم.
پادیوم برای سال 1400 چه مسیر و اهدافی را در پیش دارد؟
اگر بگوییم سال 1399 برای پادیوم، سال توسعه زیرساخت و تکمیل سبد در سمت تأمین بوده، شاید مهم‌ترین برنامه ما برای 1400 ورود جدی‌تر به بازار باشد. در سال پیش رو، ما از نظر تأمین به تنوع قابل توجهی رسیده‌ایم و وقت آن است که حضور پررنگ‌تری در بازار داشته باشیم.
با توجه به اینکه در حال حاضر پادیوم رقبایی نیز دارد، مهم‌ترین ارزش‌افزوده پادیوم برای ذی‌نفعان مختلف خود را چه چیزهایی می‌دانید؟
ما سعی کردیم دو مزیت را به‌صورت یکجا برای مشتریان فراهم کنیم. مزیت اول ما این است که مستقیماً به زیرساخت بانک پاسارگاد و سرزمین هوشمند پاد متصل هستیم و عملاً این زیرساخت را بی‌واسطه در اختیار آنها قرار می‌دهیم. مزیت دوم ما نیز همان‌طور که پیش‌تر گفتم، جامعیت خدمات است.
در سمت تأمین، یعنی سازمان‌ها و گروه‌هایی که خدمات خود را از طریق پادیوم ارائه می‌دهند، ما کار را بسیار ساده کرده‌ایم. پلتفرم پادیوم این امکان را در اختیار آنها می‌گذارد که تمام بار عملیاتی تماس و پشتیبانی از مشتریان خرد را به ما بسپارند.
یکی از نگرانی‌های اکوسیستم در استفاده از سرویس‌های این‌چنین، انحصار است. آیا پلتفرم‌هایی مثل پادیوم انحصار ایجاد کرده‌اند؟ یا در آینده ممکن است با قدرت‌گرفتن و توسعه خدمات‌شان، انحصار ایجاد کنند؟ چه اهرم فشاری برای جلوگیری از این انحصارگرایی وجود دارد؟
اصلاً فلسفه گروه مالی پاسارگاد برای بنیان‌گذاشتن «سرزمین هوشمند پاد» شکست انحصار بوده است. امروز بخش عظیمی از زیرساخت ما «باز» شده و در اختیار اکوسیستم قرار گرفته است. حتی وقتی زیرساختی مانند پادیوم را توسعه دادیم، آن را به خدمات خود محدود نکردیم و از استارت‌آپ‌ها خواستیم تا سرویس‌های خود را درست از همان درگاهی ارائه دهند که بانک پاسارگاد خدمات خود را ارائه می‌کند.
اما اگر دغدغه شما «وابستگی» باشد، این وابستگی همه‌جا هست. مثلاً به گوگل نگاه کنید، به اپل نگاه کنید. هر اکوسیستمی حول یک «سنگ بنا» بزرگ می‌شود و طبیعتاً همه به آن سنگ بنا وابسته می‌شوند. این ماهیت کسب‌وکار است؛ چراکه این سنگ بنا باید «مقیاس» داشته باشد و زیرساختی را ارائه دهد که در مقیاس کوچک امکان‌پذیر نیست. این سنگ بنا، ارزشی خلق می‌کند که مجموعه‌های انگشت‌شماری توان خلق آن را دارند. پس وابستگی به آن امری طبیعی است.
دغدغه این است که رفتار آن «سنگ بنا» چگونه باشد. آیا ما دوستدار اکوسیستم هستیم؟ آیا پایداری کافی داریم؟ آیا از دیتا به‌درستی حفاظت می‌کنیم؟ حریم خصوصی را به‌دقت رعایت می‌کنیم؟ جواب این پرسش‌ها را می‌توان در بازار دید. اینکه مردم و کسب‌وکارها چه اعتمادی به ما یا هر مجموعه مشابهی می‌کنند را زمان مشخص می‌کند.
به‌طور کلی فضای نوآوری باز در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا این فضا آن‌طور که باید، پیشرفت و توسعه پیدا کرده است؟
اولین قدم در پاسخ به این سؤال این است که قلمرو این سؤال را محدود کنیم. امروز صنایع مختلفی سراغ این رویکرد رفته‌اند، اما اگر صحبت ما حول صنعت مالی و خدمات دیجیتال است، به نظرم در دو سال اخیر رشد چشم‌گیری در این زمینه داشته‌ایم. به‌طوری که هوشمندی بازیگران بزرگ کشور در سال‌های گذشته باعث شده تا امروز، حجم عظیمی از داده‌ها و خدمات به‌صورت باز در اختیار اکوسیستم قرار گیرد؛ از برنامه‌های دولت باز گرفته تا اکوسیستم مالی.
البته بانک‌ها هم در جهان و هم در ایران، از نظر بازکردن خدمات و ارائه API همیشه پیشرو بوده‌اند. اما آنها نیز اکنون باید نگاه بازتری داشته باشند و به API و زیرساخت‌های باز، بیشتر بها بدهند. در جهان، ما شاهد ظهور بانک‌های بدون شعبه هستیم که مدل کسب‌وکاری مشابه MVNOها (اپراتورهای مجازی) در فضای اپراتوری موبایل دارند. یعنی تماماً بر زیرساخت بانک دیگری سوار هستند.
بزرگ‌ترین مانع عدم توسعه نوآوری باز در کشور را چه می‌دانید؟ نبود زیرساخت‌ها؟ نبود رگولاتوری مناسب؟ عدم تمایل شرکت‌ها؟ عدم توجه کاربران نهایی؟ یا سایر موارد؟
در حوزه سازمان‌های خصوصی کوچک، بیشتر درگیر فرهنگ و آگاهی هستیم؛ وگرنه به نظر من از لحاظ زیرساختی کمبود تعیین‌کننده‌ای نداریم. اما در سازمان‌های بزرگ، سؤالات متعددی مطرح می‌شود. مثلاً فرض کنید یک سازمان دولتی یک دیتا در اختیار دارد. مالک این دیتا کیست؟ مشخصاً مردم. اما چگونه باید آن را قیمت‌گذاری کنیم؟
از یک طرف نمی‌شود دیتای مردم را مدفون و مُهروموم کرد. از طرف دیگر، وقتی یک شرکت خصوصی از این دیتا درآمدزایی کند، یا آن را در سرویسی به کار بگیرد که در نهایت به درآمدزایی می‌رسد، تکلیف قیمت‌گذاری این سرویس چیست؟ فراخوانی این APIها روی سرورهای دولتی، بار عملیاتی ایجاد می‌کند. هزینه این عملیات را چه کسی باید بدهد؟ اینها سؤالاتی جدی هستند. به‌خصوص وقتی صحبت از دیتای عمومی باشد، شما با حقوق مردم یک کشور مواجه هستید.
ما در کشور هنوز خط‌مشی مشخصی برای پاسخ به این سؤالات نداریم. در واقع همه می‌دانیم دیتا باید باز شود، سرویس باید باز شود، اما خط‌مشی عملیاتی ما، به گونه‌ای که تک‌تک قدم‌هایمان را بتوانیم با آن بشماریم، هنوز ابهاماتی دارد.
نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، گسترش نگرش «باز» است. خوشبختانه در اکثر سازمان‌ها مدیران پیشرو و بلندنظری حضور دارند که در سال‌های گذشته رویکرد باز را کلید زده‌اند. ولی ما به گسترش این رویکرد نیاز داریم؛ یعنی مدیران بیشتری در سازمان‌های بیشتر، باید اهمیت رویکرد باز را درک کنند.
تا پایان سال 1400 دستاوردهای پادیوم را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟ پادیوم در چه نقطه‌ای خواهد ایستاد؟
کرونا شاید هر مدیری را برای بلندپروازی مردد کرده باشد. بسیاری از برنامه‌های کسب‌وکاری در سال گذشته یا اساساً نابود شدند یا به تأخیر افتادند، اما امروز که شرایط کرونا پایدارتر شده و اکوسیستم راه خود را از لابه‌لای آشوب کرونا پیدا کرده، می‌توانم بگویم که تا پایان سال 1400، پادیوم مرجع ارائه خدمات دیجیتال متنوع بر بستری یکپارچه در ایران خواهد بود.