پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
حذف بیمه‌نامه‌های کاغذی چه فرصت‌ها و چالش‌هایی پیش رو دارد؟ / گزارش برنامه زنده اینستاگرامی راه پرداخت با یوسف قلاتی
فناوری‌های بیمه یا کاربرد نوآورانه تکنولوژی برای ارائه، توزیع و مدیریت خدمات بیمه‌ای (InsurTech) یکی از حوزه‌های زیرمجموعه فین‌تک است. این صنعت اکوسیستمی از شرکت‌های متمرکز و مبتنی بر نوآوری است که با ایجاد تحول یا حل مسائل با کمک بزرگ داده‌ها، هوش مصنوعی و اینترنت اشیا، به جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات مشتریان برای ارائه خدمات بهتر بیمه‌ای با رویکردی کارآمد و کاربر محور می‌پردازد و ایجاد ارزش می‌کند.
مشتریان نیز می‌توانند خارج از محدودیت زمانی و مکانی با استفاده از ابزارهایی مانند تلفن هوشمند از خدمات بیمه‌ای استفاده کنند. ازآنجایی‌که کار بیمه در تمام جهان، مدیریت ریسک بوده است مدیران این حوزه نسبت به ورود نوآوری‌های فناورانه نیز محتاط‌تر عمل کرده‌اند و همین دلیل باعث شده ارائه خدمات نوآورانه در حوزه بیمه نسبت به دیگر حوزه‌های فین‌تک به‌خصوص در ایران رشد چشمگیری نداشته باشد؛ اما خوشبختانه اکنون فعالین و تصمیم‌گیرندگان در این حوزه به این نتیجه رسیده‌اند ورود نوآوری به این صنعت، کمک شایانی به چابکی و ارائه خدمات بهتر به جامعه می‌کند.
یکی از قدم‌هایی که در این راستا در کشور برداشته شد، حذف بیمه‌نامه‌های کاغذی با توجه به ابلاغیه بیمه مرکزی در اردیبهشت‌ماه بوده که حواشی را به همراه داشته است. مسئله‌ای که از دید رئیس‌جمهور هم پوشیده نماند و در جلسه هیئت دولت به آن اشاره شد. این موضوع و اهمیت آن محور گفتگوی زنده اینستاگرامی راه پرداخت با یوسف قلاتی رئیس هیئت‌مدیره و معاون محصول شرکت فناوران اطلاعات خبره شد تا در ارتباط با زیرساخت‌های ایجادشده در این خصوص، آینده پیش روی آن و جریان‌هایی که به وجود خواهد آورد، گپ و گفتی داشته باشیم.
شرکت فناوران اطلاعات خبره یکی از شرکت‌هایی است که با هدف طراحی و توسعه راهکارهای جامع بیمه‌گری پا به میدان فناوری اطلاعات صنعت بیمه کشور گذاشت، این شرکت از سال 83 فعالیت خود را در این صنعت آغاز کرد و مهم‌ترین دستاورد شرکت در این سال‌ها توسعه سامانه جامع و یکپارچه بیمه‌گری (core insurance) است و از 28 شرکت بیمه‌ای موجود در کشور، 23 شرکت از خدمات فناوران اطلاعات خبره استفاده می‌کنند.
اهمیت حذف بیمه‌نامه‌های کاغذی در صنعت بیمه کشور
قلاتی در پاسخ به این سؤال با اشاره به اینکه این اتفاق دو پیام برای جامعه دارد، گفت: «پیام اول حرکت در راستای دیجیتالی شدن خدمات صنعت بیمه هم گام با سایر صنایع و دوم حفاظت از محیط‌زیست در قالب مسئولیت اجتماعی و صرفه‌جویی در مصرف کاغذ است. با توجه به وجود 24 میلیون خودرو در کشور، تقریباً تمام آحاد جامعه از خدمات بیمه‌ای شخص ثالث استفاده می‌کنند. با شیوع ویروس کرونا در ماه‌های اخیر، با اجرای این طرح، دیگر نیازی نیست که مردم به‌صورت حضوری به نمایندگی‌های بیمه برای اخذ بیمه‌نامه‌های کاغذی مراجعه کنند و به‌محض اینکه بیمه‌نامه صادر شد، پیامکی حاوی کد یکتای بیمه‌نامه، برای بیمه‌گذار ارسال خواهد شد.»
بیمه‌گذار می‌تواند با مراجعه به سایت بیمه مرکزی و شرکت بیمه‌ای که بیمه‌نامه را از آن خریداری کرده، از طریق کد یکتای بیمه از اصالت بیمه‌نامه مطلع شود و نسخه PDF آن را هم دریافت کند.
به عقیده قلاتی، اهمیت این موضوع فقط منحصر به صنعت بیمه نیست و بقیه ذینفعان مانند نیروی انتظامی و قوه قضاییه نیز از مزایای خدمات دیجیتالی منتفع خواهند شد. به‌عنوان‌مثال هماهنگی‌های لازم با نیروی انتظامی انجام شده تا به هنگام بروز تصادفات رانندگی، به‌جای دریافت بیمه‌نامه کاغذی، از طریق وب‌سرویس بیمه مرکزی یا دیتابیسی که به‌صورت روزانه در اختیار پلیس قرار می‌گیرد، با استفاده از دستگاه PDA از اصالت بیمه‌نامه شخص مقصر مطلع شود؛ یا در حوزه قضایی در دادگاه‌ها نسخه پی‌دی‌اف بیمه‌نامه قابل استناد خواهد بود و نیازی به نسخه کاغذی همراه با مهر و امضا نیست.
چالش‌های پیشروی این طرح
با توجه به قوانین، ازجمله مدارکی که باید در موقع رانندگی همراه راننده باشد، بیمه‌نامه شخص ثالث است. حال باید دید با اجرای این طرح، تغییری در این نوع قوانین به وجود خواهد آمد یا نه که مهمان برنامه در این رابطه پاسخ داد: «بیمه مرکزی هماهنگی‌های لازم را در این مورد با نهادهای ذینفع ازجمله نیروی انتظامی انجام داده است. در این طرح در اصل راننده باید تحت پوشش بیمه‌نامه معتبر شخص ثالث باشد و الزامی برای داشتن برگه کاغذی بیمه‌نامه نیست و نیروی انتظامی از طریق دستگاه‌های PDA و براساس شماره پلاک، از دارا بودن و اصالت بیمه‌نامه شخص ثالث مطلع خواهد شد.»
مسئله‌ای که در این بحث مطرح می‌شود عدم دسترسی به اینترنت و یا ضعیف بودن آن در جاده‌ها و نقاط کوهستانی در حمل‌ونقل برون‌شهری است و با توجه به اینکه PDA یک ابزار آنلاین است، پلیس راهور چگونه در لحظه استعلام بیمه‌نامه را در این نقاط انجام دهد؟ قلاتی هم این موضوع را قبول دارد و معتقد است اقدامات بزرگی مانند اجرای چنین طرح‌هایی در کشور نیازمند فرهنگ‌سازی و گذشت زمان برای همراه ساختن نهادها و مردم است اما راهکاری که ازنظر او در این زمینه وجود دارد این است که نیروی انتظامی با استفاده از دیتا بیسی که صنعت بیمه به‌صورت روزانه در اختیار این نهاد قرار می‌دهد، می‌تواند بدون نیاز به اینترنت استعلام را انجام دهد.
برای اجرایی شدن همه این‌ها باید دید چه زیرساخت‌هایی، به‌خصوص در حوزه فناوری اطلاعات، در کشور ایجادشده است؟ به گفته رئیس هیئت‌مدیره شرکت فناوران خبره در مورد زیرساخت‌های ایجادشده، صنعت بیمه قدم‌های زیادی در این خصوص در کلیه رشته‌های بیمه‌ای برداشته و تنها صنعتی است که نهاد ناظر آن یعنی بیمه مرکزی در لحظه به کلیه اطلاعات در زمینه صدور بیمه‌نامه، الحاقیه و پرداخت خسارت دسترسی دارد و در هرکدام از این موارد کد یکتایی اختصاص داده خواهد شد که اعتبار لازم را به کلیه عملیات انجام‌شده، می‌دهد.
یکی از زیرساخت‌ها برای حذف فیزیکی بیمه‌نامه شخص ثالث، «سامانه سنهاب» است. پس از صدور بیمه‌نامه کد یکتا برای بیمه‌گذار و سایر نهادهای مرتبط ازجمله نیروی انتظامی و قوه قضاییه ارسال خواهد شد تا بتوانند استعلام بیمه‌نامه‌ها را بدون نیاز به شرکت‌های بیمه انجام دهند. کار مهمی هم که در اواسط سال 98 در رشته بیمه‌ای شخص ثالث انجام شد، هماهنگ شدن صنعت بیمه با سازمان راهداری بود تا بارنامه‌هایی که توسط این سازمان صادر می‌شد، در لحظه در اختیار صنعت بیمه نیز قرار بگیرد. شاید حذف فیزیکی بیمه‌نامه شخص ثالث قدم بزرگی در راستای دیجیتالی شدن صنعت بیمه نباشد اما اقدامات مهم دیگری در حال انجام است که رسیدن به هدف را سریع‌تر می‌کند.
یکی از قدم‌های مهم در این راستا، طرح تخفیف بیمه‌نامه شخص ثالث بر اساس سوابق مالک خودرو به‌عنوان نسخه پنج شخص ثالث است. این طرح تاکنون بر اساس نوع خودرو بوده است که باعث می‌شد رانندگانی که سوابق خوبی نداشتند به‌واسطه نوع خودرو از مزایای این تخفیف استفاده کنند، اما با اجرای طرح جدید افرادی که سوابق رانندگی کم‌خطرتری دارند نسبت به سایر رانندگان از تخفیف‌های بیشتری برخوردار خواهند شد که در این خصوص هماهنگی‌های لازم با نیروی انتظامی صورت گرفته و کلیه اطلاعات مربوط به پلاک خودروها اعم از سوابق مالک و خسارت‌های مربوط پلاک‌ها برای بیمه مرکزی ارسال می‌شود و یک دیتابیس منسجمی در این راستا بر اساس سامانه سنهاب ایجادشده است.
به گفته قلاتی ازاین‌پس بیمه مرکزی به شرکت‌های بیمه درصد تخفیف برای هر پلاک را اعلام خواهد کرد و با این کار از دادن تخفیف‌های ناعادلانه اجتناب خواهد شد. او در ادامه صحبت‌هایش گفت: «این دیتا بیس ایجادشده گام مثبتی در جهت صدور بیمه‌نامه به‌صورت آنلاین است. تاکنون نیز به دلیل در دسترس نبودن سوابق بیمه‌نامه‌ها و خسارات مربوط به خودروها به‌صورت لحظه‌ای، انجام این کار میسر نبود.»
موردی که در اینجا مطرح می‌شود این است که اکنون رفتار راننده از طریق سابقه تصادفات او در نیروی انتظامی شناسایی می‌شود و یکی از فناوری‌هایی که نقش پررنگی در این زمینه خواهد داشت، اینترنت اشیا (IoT) است که می‌تواند کمک‌کننده باشد. معاون محصول فناوران اطلاعات خبره به قدم‌هایی که توسط برخی از شرکت‌های بیمه‌ای در این حوزه برداشته‌شده اینطور اشاره کرد: «این شرکت‌ها آمادگی برای نصب دستگاه‌های لازم در خودروها را دارند اما دو مورد باعث کندی در روند اجرا شد. اولین مورد بحث تحریم‌ها و افزایش قیمت این دستگاه‌ها است و مورد بعدی وجود حساسیت بین رانندگان برای نصب در خودروهایشان است.»
مانند دیگر برنامه‌های زنده اینستاگرامی راه پرداخت، این گفتگو هم با برخی از پرسش‌های مخاطبان همراه بود. اولین موضوع مربوط به مراجعه افراد به پلیس+10 و عدم آگاهی این مرکز از این طرح است و به نظر می‌رسد هماهنگی‌های لازم در این رابطه انجام نشده است. قلاتی دلیل این موضوع را زمان‌بر بودن انجام هماهنگی‌ها در هر نهاد در آغاز اجرای طرح دانست.
دومین مسئله‌ای که توسط مخاطبان مطرح شد، این بود که با اجرای این طرح، تبادل فیزیکی بیمه‌نامه‌ها بین رانندگان هنگام بروز تصادف برای دریافت خسارت از بیمه وجود ندارد. مهمان برنامه هم راه‌حل این مسئله را کد یکتای ارسال‌شده از طرف بیمه مرکزی دانست و گفت: «علاوه بر بیمه‌نامه کارت ماشین هم هنگام تصادف تبادل می‌شد و همچنان هم این مدرک هنگام بروز تصادف تبادل می‌شود. هر فرد می‌تواند بر اساس کد یکتای اعلامی توسط طرف مقابل، از اصالت بیمه‌نامه اطمینان حاصل و برای دریافت خسارت اقدام کند.»
همکاری صنعت بیمه با استارت‌آپ‌ها و ارائه ای‌پی‌آی
موضوع حائز اهمیت که در راستای ایجاد تحول دیجیتال در صنعت بیمه مطرح می‌شود، بحث ارائه ای‌پی‌آی، دسترسی و سرویس به استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ است واینکه چه اقداماتی در این حوزه صورت گرفته است؟
به گفته قلاتی شرکت فناوران اطلاعات خبره زیرساخت‌های لازم برای این موضوع را فراهم کرده است و مجموعه ای‌پی‌آی‌های لازم در حوزه‌های بیمه‌نامه‌های شخص ثالث، بدنه، بخشی از بیمه‌نامه‌های عمر و حادثه، آتش‌سوزی، خسارت خودرو، درمان (ایجاد پنجره واحد برای ارتباط مراکز درمانی) آماده شده است و محیط مناسبی به نام API Manager برای ارتباط بهتر استارت‌آپ‌های حوزه اینشورتک با صنعت بیمه ایجادشده است. چندین شرکت بیمه‌ای طرف قرارداد فناوران بر اساس ای‌پی‌آی‌های حوزه شخص ثالث و بدنه توانستند اپلیکیشن‌های تمدید و صدور بیمه‌نامه‌ها را آماده کنند.
قلاتی به مذاکراتی که با استارت‌آپ‌ها انجام شده اشاره کرد و گفت:
چگونگی فرآیند دسترسی استارت‌آپ‌ها به ای‌پی‌آی‌ها
قلاتی درباره نحوه دریافت ای‌پی‌آی‌ها به آیین‌نامه بیمه مرکزی اشاره کرد که براساس آن ای‌پی‌آی‌ها به استارت‌آپ‌های فعال حوزه بیمه مجوزی تحت عنوان کارگزاری آنلاین داده خواهد شد. او در ادامه توضیح داد: «در اختیار قراردادن ای‌پی‌آی‌ها به دو صورت امکان‌پذیر است. در حالت اول ای‌پی‌آی‌ها در اختیار شرکت‌های بیمه‌ای قرار می‌گیرند و از طریق آن‌ها به استارت‌آپ‌ها داده شوند که این مسئله کار را برای استارت‌آپ‌ها به جهت مذاکره با 23 شرکت بیمه‌ای سخت خواهد کرد. اما در حالت دوم، شرکت فناوران اطلاعات خبره می‌تواند ای‌پی‌آی‌ها را از طریق API Manager در اختیار استارت‌آپ‌ها قرار دهد اما لازمه آن اخذ مجوز از شرکت‌های بیمه‌ای به جهت ایجاد کانال ارتباطی برای استارت‌آپ‌ها در API Manager است.»
در ادامه گفتگو بحث نمایندگان فروش بیمه مطرح شد و اینکه 70 هزار نماینده فروش در کشور وجود دارد و از زمان آغاز اجرای طرح حذف بیمه‌نامه‌های کاغذی، بیشترین هجمه‌ها و نگرانی‌ها از تعطیل شدن نمایندگی‌ها از سوی این گروه‌ها بوده است. قلاتی بر این باور است که صنعت بیمه به‌هیچ‌عنوان دنبال حذف شبکه فروش نیست چون این شبکه رگ حیات صنعت بیمه است و بیش از 90درصد پرتفوی بیمه از طریق نمایندگان فروش به دست می‌آید و وقتی صحبت از صدور آنلاین بیمه‌نامه می‌شود حتماً راهکارهای جامعی برای حفظ منافع شبکه فروش در نظر گرفته‌شده است.
البته این نگرانی‌ها فقط منحصر به صنعت بیمه نیست و بانک‌ها هم به دلیل حرکت به‌سوی دیجیتالی شدن و به طبع آن کاهش تعداد شعبه‌ها با نگرانی کارمندان از بیکار شدن مواجه‌اند. در صورتیکه این‌گونه نیست و کارمندان می‌توانند نقش مشاور را ایفا کنند.
آیا تغییر رفتار خرید مردم می‌تواند به کار نمایندگان فروش پایان دهد؟
قلاتی چنین عقیده‌ای ندارد و بر این باور است که نمایندگان فروش در این زمان می‌توانند جای پای خود را نزد مردم محکم‌تر کنند به‌شرط آنکه تمام خدمات خود را معطوف به بیمه شخص ثالث نکنند و جایگزین‌های مناسبی پیدا کنند به‌عنوان‌مثال بیمه عمر یکی از جایگزین‌هایی است که هنوز صنعت بیمه در ابتدای راه آن قرار دارد و نمی‌توان ادعا کرد که 100 درصد عملیات در حوزه بیمه عمر مکانیزه و دیجیتالی شده است.
صنعت بیمه باید به سمت ایجاد رقابت بین کسب‌وکارها و شبکه فروش در سایر رشته‌های بیمه‌ای ازجمله عمر و مسئولیت حرکت کند. البته همان‌طور که پیشتر اشاره شد، با حذف بیمه‌نامه کاغذی در شخص ثالث، منافع نمایندگان فروش در نظر گرفته خواهد شد. قلاتی طراحی اپلیکیشن صدور بیمه‌نامه شخص ثالث را به‌عنوان پیشنهادی در این رابطه بیان کرد و توضیح داد: «در این اپلیکیشن وقتی بیمه‌گذار درخواست بیمه‌نامه می‌دهد، این اپلیکیشن می‌تواند بر اساس لوکیشن بیمه‌گذار، به نمایندگی‌های نزدیک او این درخواست را اعلام کند و آن‌ها هم با پذیرفتن درخواست با کد خود بیمه‌نامه را صادر و منافع خود را حفظ کنند.»
قربانی به مقایسه هزینه‌های انجام‌شده در حوزه فناوری اطلاعات بین صنعت بانکی و بیمه اشاره کرد. آمارهای دو سال گذشته نشان می‌دهد میزان هزینه‌کرد نظام بانکی در این حوزه چهار هزار میلیارد تومان و در صنعت بیمه 200 میلیارد تومان است. دلیل عدم توجه صنعت بیمه به فناوری اطلاعات چیست؟
معاون محصول فناوران اطلاعات خبره مهم‌ترین دلیل عدم توجه به فناوری را نوع نگرش مدیران بیمه‌ای دانست و اینکه زمان زیادی طول کشید تا مدیران به این باور برسند که راهی جز استفاده از فناوری‌های نوین در صنعت بیمه وجود ندارد.
بر اساس شنیده‌ها حدود 20 درصد خسارت‌های پرداختی، ساختگی است. حال اگر این آمار درست باشد استفاده از فناوری اطلاعات و تحلیل دیتا می‌تواند کمک شایانی برای کاهش این خطاها کند. قلاتی به‌عنوان رئیس هیئت‌مدیره فناوران آمادگی شرکت را برای همکاری با استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های بیمه‌ای در حوزه‌های open insurance از طریق ای‌پی‌آی‌های فراهم‌شده، بیمه سایبری، open data و پایگاه داده تحلیل‌هایی که در بخش‌های مدیریتی، آماری، مالی و رشته‌های بیمه‌ای اتومبیل، درمان و عمر توسط این شرکت تهیه‌شده، اعلام کرد و گفت:
در ادامه موضوع بیمه سایبری مورد توجه بیشتری قرار گرفت. امروزه بسیاری از کسب‌وکارها دارای بستر در فضای مجازی و دیتابیس‌هایی هستند و اگر خطری آن‌ها تهدید کند و اطلاعات هک شود، بیمه هیچ راهکاری برای موضوع ندارد.
قلاتی ترس مدیران از ریسک‌های موجود در این حوزه را مهم‌ترین دلیل عدم ورود به بیمه سایبری دانست و معتقد است برای ورود به این حوزه باید از قدم‌های کوچک شروع کرد به‌عنوان‌مثال بیمه تراکنش‌های بانکی یکی از این موارد برای شروع است.
معاون محصول فناوران اطلاعات خبره معتقد است که لازمه حرکت در راستای دیجیتالی شدن صنعت بیمه، همکاری و یکپارچگی سایر نهادهای مرتبط با صنعت بیمه ازجمله نیروی انتظامی، قوه قضاییه، ثبت‌احوال و مراکز درمانی است. هم‌چنین هماهنگی و یکپارچی درون صنعت بیمه باید بین صنایع دیگر هم اتفاق بیفتد. در حال حاضر با بخش‌های مختلفی مانند راهداری، نیروی انتظامی و غیره قدم‌های خوبی در راستای ایجاد این یکپارچگی برداشته شده است. در آینده و براساس مذاکراتی که میان بیمه مرکزی و وزارت بهداشت در حال انجام است این احتمال وجود دارد در حوزه بیمه‌های درمان هم کارهای مهمی انجام دهیم.
به گفته قلاتی یکی از چالش‌های مهم صنعت بیمه در حوزه دیجیتالی‌شدن، نبود کدینگ یکتا در حوزه اطلاعات پایه است. ما هم خواستیم قدم‌هایی در این حوزه برداریم ولی به تنهایی این کار شدنی نیست و نیاز به یک اراده جمعی از طرف بیمه مرکزی، سندیکا و حتی خود شرکت فناوران اطلاعات خبره در جهت حل چالش نبود کدینگ یکتا در اطلاعات‌پایه در بین تمام شرکت‌های بیمه است.
