پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
محمدکاظم کاظمی راد و مهتاب لطف آبادی؛
اعتبار مشتری اصل مهمی است که به اندازه تاریخ مبادلات تجاری قدمت دارد و از حدود یک قرن پیش تاکنون با تمام معنا و مفهومش مورد استفاده قرار گرفته است تا تحولی عظیم در بانکداری و اقتصاد ایجاد کند. دامنه این تحول همزمان به حوزه فرهنگ عمومی و زندگی روزمره مردم نیز عمیقا نفوذ کرده و واژگان و اصطلاحات خاص خود را به همراه مشاغل مرتبط پدید آورده است. مبادله بر اساس اعتماد موجود میان خریدار و فروشنده که در نتیجه سالها داد و ستد و اثبات خوش حسابی طرفین بوجود آمده، همچنان جایگاه ویژه ای در بازار عرضه و تقاضا دارد و مشابه آن در روابط بانک و مشتری مشهود است. اعتبار شیوه‌ای از خرید کالا و خدمات است بدون این که خریدار پول نقدی در اختیار داشته باشد.همین اعتبار در حدود نیم قرن قبل زمینه صدور کارت اعتباری را فراهم آورد، که امروزه در سطح جهان نقشی آشکار در زندگی روزمره مردم دارد. كارت‌هاي اعتباري چنانكه از نامشان پيداست مقدار معيني اعتبار مالي در اختيار صاحب كارت قرار مي‌دهند.
نتایج نظرسنجی‌هایی مثل نظرسنجی سال 2008 سایت creditcards.com نشان می‌دهد که هشتاد و دو درصد مردم آمریکا وجود این کارت را ضروری می‌دانند. آمار منتشر شده نشان دهنده این است که تا پایان سال 2010 در حدود 5.7 میلیارد عدد کارت بانکی بین المللی صادر شده است. همچنین آمار نشان دهنده این هستند که در همین سال بیش از 12 تریلیون دلار با استفاده از کارت‌های بانکی بین المللی پول مبادله شده است، که حدود 46% این تبادلات با استفاده از کارت‌های اعتباری رخ داده است.کافی است در یک موقعیت اضطراری مثل نقل مکان به خاطر حوادث طبیعی قرار گیرید تا اهمیت وجود کارت اعتباری را به عنوان پشتوانه مالی با تمام وجود لمس کنید.
با توجه به نقش و جایگاه کارت اعتباری در زندگی روزمره مردم، نویسندگان این مقاله به بررسی فرآیند کارت اعتباری با اقتباس از تفاهم نامه موسسات Visa و MasterCard با بانک های آمریکا پرداخته اند.
فرآیند اعتبار سنجی و صدور کارت اعتباری
چنانچه فردی متمایل به داشتن کارت اعتباری باشد، می‌تواند به یکی از روش‌های زیر اقدام نماید:
مراجعه به Web site یکی از شرکت های صادر کننده کارت اعتباری و تقاضای کارت
مراجعه به بانک و درخواست کارت اعتباری
بررسی موارد خاص توسط بانک برای برخی از مشتریان ویژه دارای سابقه مالی خوب و ارائه پیشنهاد به آنان
در حالت اول با بررسی محل سکونت فرد، تعدادی از بانک های طرف قرارداد با شرکت صادر کننده کارت اعتباری به وی جهت مراجعه و انجام مراحل مقدماتی پیشنهاد می گردد.پس از مراجعه به بانک، با در نظر گرفتن وضعیت مالی فرد مانند درآمد ماهیانه، گردش سایر حساب های بانکی، نحوه پرداخت صورت حساب ها و … سقف اعتباری اولیه برایش تعیین می شود. هنگامي كه فردی دارای حساب بانكي است، سابقه مبادلات مالي اش نزد بانك محفوظ مي‌ماند. بانك با استناد به اين سابقه مي‌تواند تخمين بزند كه اصولا ميزان گردش مالي حساب وی در طول يك دوره زماني خاص چقدر است. در واقع ميانگين مانده حساب فرد در هر دوره زماني معين نشان دهنده حداقل ميزان درآمدش يا به تعبير صحيح‌تر ميزان توانايي مالي اش است. بانك يا هر موسسه مالي و اعتباري مشابه آن مي‌تواند براساس آن مانده به دارنده کارت اعتبار بدهد.بر اساس بررسی انجام شده در نهایت سابقه اعتبار فرد در طیف زیر قرار می گیرد.
چنانچه فردی فاقد سابقه اعتباری باشد، بطور مثال در حال تحصیل باشد می تواند از کارت های اعتباری Student استفاده کند که در واقع زمینه ایجاد سابقه اعتباری را برایش فراهم می آورد. در صورتیکه فرد دارای سابقه اعتباری خوبی باشد می تواند از کارت اعتباری Platinum و … استفاده کند. پس از بررسی سوابق اعتباری، یک حساب اعتباری توسط بانک صادر کننده کارت برای دارنده کارت افتتاح و فعال می گردد که به صورت سالیانه باید کارمزدی جهت تجدید این حساب خود پرداخت نماید. این امکان وجود دارد که دارنده کارت، کارت اعتباری خود را به صورت فردی و یا مشترکا با افراد دیگری مثلا اعضای خانواده که در فرم اولیه اجازه استفاده از اعتبار را داده است استفاده کند. در صورت استفاده مشترک از یک کارت اعتباری کلیه افراد مرتبط با حساب اعتباری نسبت به صورتحساب و مسائل پیش آمده آن مسئول می‌باشند.
عموما هنگامیکه دارنده کارت، کارتش را دریافت می‌کند، سقف اعتبار کلی و اعتبار نقدی وی در صورتحساب ماهیانه‌اش مشخص می شود. سقف اعتبار کلی مقدار اعتبار موجود برای حساب است؛ اگرچه، فقط بخشی از آن برای برداشت های نقدی در نظر گرفته می شود. سقف اعتبار نقدی مبلغی است که می توان برای برداشت های بانکی استفاده کرد.سقف اعتبار نقدی هرگز بیشتر از سقف اعتبار کلی شما نخواهد بود.
انواع کارت‌های اعتباری
- کارت اعتباری بين‌المللی
- کارت اعتباری تجاری
- کارت اعتباری خريدهای خرد تا متوسط
- کارت اعتباری با سرويس‌های ويژه (مثل Airline)
فرآیند استفاده از کارت اعتباری
شرکت های صادر کننده کارت اعتباری با تعدادی از پذیرندگان قرارداد پذیرش کارت های اعتباری را می بندند و پذیرندگان نیز مشخص می کنند که چه کارت هایی را می پذیرند. وقتی خریدی انجام می شود، دارنده کارت متعهد می شود که وجه را به موسسه اعتباردهنده کارت بپردازد و برگه رسید که در آن اطلاعات کارت و رقم پرداخت شده برای خرید و PIN کارت درج شده است را امضاء می نماید. تعدادی از پذیرندگان اعتبار کارت را از طریق اینترنت چک می‌کنند. سیستم‌های الکترونیکی به پذیرندگان این فرصت را می‌دهد تا در چند ثانیه توسط اینترنت مجاز بودن یک کارت را و نیز اینکه دارنده کارت اعتبار کافی برای خرید دارد را بررسی کنند.
این فرآیند با استفاده از ترمینال پرداخت کارت اعتباری (credit card payment terminal) یا سیستم POS توسط شبکه ارتباطی با بانک پذیرنده انجام میشود. اطلاعات از شیار مغناطیسی یا تراشه کارت خوانده می شود. در تراکنش هایی که بدون حضور کارت صورت می پذیرد (مثل خریدهای اینترنتی، سفارش از طریق E-Mail و فروش تلفنی) پذیرنده به دلیل اینکه بطور فیزیکی کارت را در اختیار ندارد، برای اینکه از اعتبار کافی دارنده کارت اطمینان یابد، به اطلاعات دیگری مانند کد امنیتی چاپ شده بر پشت کارت، تاریخ انقضاء و آدرس ارسال صورتحساب نیاز دارد.
اعتبار موجود در کارت اعتباری را می توان به یکی از روش‌های زیر مورد استفاده قرار داد:
خرید: استفاده از کارت اعتباری برای خرید کالا و خدمات
انتقال وجه: استفاده از کارت اعتباری برای انتقال وجوه از یک حساب اعتباری به حساب اعتباری دیگر
برداشت نقدی: برداشت پول نقد با استفاده از اعتبار نقدی موجود درکارت از بانک، ATM و …
ابزارهایی که به وسیله آنها می توان اعتبار را مورد استفاده قرار داد عبارتند از چک‌های دسترسی، کارت اعتباری و شماره حساب اعتباری.
تراکنش‌های انجام شده برای ارز
چنانچه دارنده کارت تراکنشی را در خارج از کشور با یک ارز انجام دهد، تراکنش بوسیله یک موسسه بین المللی مانند Visa یا MasterCard با توجه به نوع کارت مورد استفاده وی با واحد پول جاری کشورش معادل سازی می شود. مبلغ مطابق با آیین نامه اجرایی و یا رویه های تبدیل با در نظر گرفتن زمان پردازش تراکنش محاسبه می گردد. آیین نامه و رویه ها شرایطی را فراهم آورده‌اند که نرخ تبدیل یا نرخ بازار عمده فروشی باشد یا نرخ قانونی دولت در تاریخ پردازش تراکنش باشد.نرخ تبدیل ارز در روز پردازش تراکنش ممکن است با روز انجام تراکنش و یا ثبت آن متفاوت باشد.
فرآیند صدور صورتحساب و تسویه آن
به هر حساب اعتباری درصد بهره سالیانه ایی تعلق می گیرد که در واقع مجموع هزینه های سود یک وام است و با توجه به عملکرد اعتباری هر فرد در صورت حساب ماهیانه مورد بازنگری قرار میگیرد. همچنین کارمزد تراکنش های فوق با یکدیگر و برای یک فرد به نسبت فرد دیگر در یک محدوده متغیر است. بطور مثال کارمزد تراکنش های برداشت نقدی بیشتر از تراکنش های خرید است. اطلاعاتي كه همراه هر كارت اعتباري بانكي بين‌المللي (مانند Visa و MasterCard) ثبت مي‌شود توسط اپراتور مربوطه، بانك اصلي صادركننده، واسطه احتمالي صدور كارت، و نيز خود دارنده آن قابل دسترسي است.
پس از اینکه دارنده کارت از اعتبار موجود در کارت خود به روش‌های فوق استفاده کند، در پایان مدت تنفس، صورتحساب ماهیانه به آدرس اعلام شده به بانک ارسال می‌گردد.
صورتحساب شامل اجزاء زیر است:
- تاریخ شروع و پایان صورتحساب
- مهلت پرداخت
- کمترین مبلغ قابل پرداخت
- مبلغ قابل پرداخت
- مبلغ کل تراکنش ها
- پرداخت های دارنده کارت به بانک
- مانده پایان ماه
- شرح و مبالغ تراکنش‌ها
نکته قابل توجه این است که دارنده کارت می تواند بخشی از مبلغ صورتحساب خود را بپردازد و مابقی آن را به عنوان مانده معوق در صورتحساب های بعدی پرداخت نماید (که به طور معمول مشمول کارمزد می گردد). مهلت پرداخت اعلام شده از طرف بانک 25 روز پس از بستن صورتحساب است. در صورتیکه در مهلت پرداخت مشخص شده دارنده کارت، اقدام به پرداخت حداقل مبلغ مشخص شده در صورتحساب نکند، نرخ بهره جریمه به مانده معوق وی تعلق میگیرد (تا29.99%). و چنانچه در مهلت مجددی که توسط بانک داده میشود، اقدامی نکند یک اخطار قانونی از طرف بانک برای وی ارسال می‌گردد و باید در مدت کوتاهی در خصوص تسویه حساب با بانک در خصوص مانده معوق خود اقدام نماید.
اعتراض به صورتحساب
چنانچه اشتباهی در صورتحساب دارنده رخ داده باشد، دارنده کارت می تواند حداکثر سه روز پس از دریافت صورتحساب با مرکز رسیدگی به اشکالات صورتحساب بانک مربوطه مکاتبه نماید. طی مدت 60 روز از زمان ثبت اشتباه احتمالی در صورتحساب، بانک به مسئله رسیدگی می کند. در این مدت دارنده کارت باید صورتحساب های خود را پرداخت نماید. چنانچه حق با دارنده کارت باشد، در صورتحساب های بعدی از مبلغ بدهی کاسته می شود.
پیآمدهای عدم پرداخت اقساط در موعد مقرر
طبق قوانین ایالتی، چنانچه دارننده کارت نتواند اقساط خود را پس از مهلت مجددی که بانک به وی می‌دهد پرداخت نماید، بانک به دادگاه شکایت کرده و نسبت به اموال وی مدعی می گردد. پس از حضور دارنده کارت در دادگاه، مورد مربوطه بررسی شده و چنانچه بدهی رقم قابل توجهی باشد و دارنده کارت نیز توانایی پرداخت آنرا در هیچ صورتی نداشته باشد (شغل و درآمد خود را از دست داده باشد) بانک در چارچوب قوانین ایالتی و مطابق حکم دادگاه اقدام به فروش اموال وی می‌نماید.
البته گزارشات، نشان دهنده این هستند که در موارد بسیار معدودی این اتفاق رخ می دهد و معمولا با تعاملات انجام شده با بانک شرایطی فراهم میشود که دارنده کارت بتوانید بدهی خود را پرداخت نماید.به دلیل طولانی و پرهزینه بودن فرآیند دادرسی و نیز دید بد عموم نسبت به اموالی که به دلیل بدهی های کارت اعتباری به فروش میرسند، بانک ها نیز تمایلی به درگیر شدن در این فرآیند ندارند.
فرآیند کلی کارت‌های اعتباری
کارت‌های اعتباری را می توان از دیدگاه دارنده کارت، بانک صادر کننده، اپراتور(PSP)، بانک پذیرنده و پذیرنده، مورد بررسی قرار داد.چنانچه بخواهیم به ساده ترین شکل ممکن گردش کار در استفاده از کارت اعتباری را با دخیل کردن هر پنج عضو چرخه در نظر بگیریم، شکل زیر حاصل می شود.
تهیه و تنظیم:
محمدکاظم کاظمی راد (سرپرست امور مشتریان شرکت کارت اعتباری ایران‌کیش) و
مهتاب لطف آبادی (کارشناس ارشد شرکت کارت اعتباری ایران کیش)
منابع:
1) Credit Card Agreement for Bank of America; 2011 Edition
2) Nilson Reports Magazine, March 2011
3) http://en.wikipedia.org
4) http://answers.com