پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ایجاد شرکت‌های PSP و فعالیت در حوزه پرداخت الکترونیک، از گام‌هایی هست که در داخل کشور برای توسعه زیرساخت خدمات پرداخت الکترونیک برداشته می‌شود. در یک تقسیم‌بندی، این شرکت‌ها در دو گروه زیر قرار می‌گیرند: یا وابسته به بانک هستند و یا اینکه مستقل از بانک‌ها فعالیت می‌کنند. معمولا هر بانک شرکت پرداخت الکترونیک خود را دارد و تعداد شرکت‌های مستقل خیلی اندک است. شرکت‌هایی که وابسته به بانک‌ها هستند معمولا با پشتیبانی بانک می‌توانند با توسعه شبکه پرداخت، جای خود را در بازار بیشتر تثبیت کنند. علاوه بر آن با توجه به اینکه این شرکت‌ها بازوی اجرایی بانک‌ها در حوزه پرداخت الکترونیک و توسعه شبکه مربوطه هستند، نحوه حضور این شرکت‌ها به نوعی کارنامه بانک هم حساب می‌شود. به عنوان مثال هر چه یک شرکت بتواند پایانه‌های بیشتری در شبکه پذیرنده‌ها نصب نماید، موفقیت بیشتری داشته و وجهه موفقی از بانک مذکور در حوزه ارائه خدمات ایجاد می‌نماید. در صورتی که هدف از ایجاد شبکه پایانه‌های فروشگاهی، در اصل ایجاد بستر امن برای پذیرش کارت‌های مشتریان بانک‌های مختلف است. تصور کنید در یک فروشگاه حداقل ۵ عدد پایانه داریم؛ مشتری درخواست پرداخت با کارت خود را ارائه می‌دهد. فروشنده اصرار به پرداخت با پایانه خاصی می‌نماید. حالا فرض کنید که مشتری می‌خواهد با بانک مورد نظر خود تراکنش خود را انجام دهد؟ تکلیف چیست؟ یا در بد‌ترین حالت هیچکدام از پایانه‌های موجود در فروشگاه، قابلیت ارتباط با شبکه شتاب را ندارند! و در نهایت مشتری گرامی ما یا باید بدون خرید جنس از مغازه بیرون بیاید یا اینکه دنبال خود‌پردازی باشد که بتواند مبلغ مورد نیاز خود را تامین نماید و دست آخر می‌رسد به خود‌پردازی که صف طولانی برای ارائه وجه نقد در جلوی خود دارد! البته اگر این مشتری شانس بیاورد و صاحب فروشگاه اجازه بدهد که از کارت استفاده کند. چون در بیشتر مواقع صاحب فروشگاه ادعا می‌کند که هیچ کدام از دستگاه‌ها کار نمی‌کند و باید پرداخت نقدی صورت گیرد!
خوشبختانه هر روز هم با تولد بانک جدید، شرکت پرداخت الکترونیک آن هم متولد می‌شود و شبکه پایانه‌های فروشگاهی کشور توسعه (!) پیدا می‌کند ولی خبری از کیفیت سرویس نیست و این یعنی قصه پرغصه دارنده کارت ما که یک کارت دارد و چندین پایانه رنگی برای انتخاب!
البته نباید از این مهم نیز گذشت که توسعه همین شبکه پرداخت دارای معضلات و مشکلات خود است. و تازه بعد از این است که باید روی کارآیی پایانه‌ای که نصب شده است، حساب کنیم و بتوانیم بهرهوری لازم و بازگشت سرمایه را داشته باشیم. توسعه شبکه پرداخت در کشور ما نسبت به کشور‌های توسعه یافته تقریبا متفاوت است. به عنوان مثال
– در کشور ما شرکت PSP هزینه پایانه را پرداخت می‌نماید ولی در سایر کشور‌ها، هزینه را از فروشنده می‌گیرند.
– در کشور ما باید با التماس فروشنده را راضی کرد که پایانه را آن هم با هزینه شخص دیگر، نصب کند، ولی در سایر کشور‌ها خود صاحب مغازه برای امنیت بیشتر متقاضی پایانه بوده و پرداخت با کارت را بیشتر می‌پسندد.
– چون فروشنده از نصب پایانه راضی نبوده و مبلغ خود را به صورت نقدی می‌گرفته است، توجیهی برای پرداخت کارمزد ندارد!
موارد فوق از عمده دلایلی بود که مانع توسعه شبکه پایانه فروشگاهی می‌شود. البته اگر موارد فوق را حل کرده باشیم، تازه می‌رسیم به اول خط! یعنی اینکه فروشنده را مجاب کنیم که از آن استفاده کند. در حال حاضر هیچ تضمینی وجود ندارد که فروشنده پایانه‌ای را که تحویل گرفته است، در زیر میز مغازه نگذارد!
با تعدد تعداد پایانه‌ها، شرکت‌های PSP برای رقابت با یکدیگر، یا تعداد پایانه‌های خود را توسعه می‌دهند و یا اینکه از برنامه‌های خاصی چه برای جذب مشتری و چه برای ترغیب فروشنده برای استفاده از ترمینال آن شرکت، استفاده می‌نمایند. افزایش تعداد پایانه‌ها هیچ توجیهی از نظر اقتصادی ندارد چرا که به جای افزایش تعداد پایانه‌ها در یک فروشگاه می‌توان وظیفه ایجاد زیرساخت را به یک شرکت محول گرده و سرمایه باقیمانده در بالابردن بهرهوری شبکه پرداخت به معنی واقعی کلمه استفاده کرد. در حال حاضر در کشور، یک شرکت PSP در راستای ایجاد و توسعه شبکه پرداخت خود چه از بایت زیر ساخت سخت افزاری و چه از بابت زیرساخت نرم افزاری باید فعالیت زیر را انجام دهد و این یعنی سرمایه گذاری و هزینه:
– خرید پایانه
– بازاریابی و شناسایی موقعیت نصب پایانه
– نصب و راه اندازی
– پشتیبانی پایانه و نگهداری آن
– تبلیغ در راستای جذب مشتری
و سایر هزینه‌هایی که ممکن است در این راستا وجود داشته باشد. همانطور که گفتیم، توسعه شبکه پرداخت فقط نصب پایانه نیست بلکه تولید تراکنش بر روی آن مهم‌تر است. نگاهی به فهرست فعالیت‌های فوق و یک حساب سرانگشتی، این را نشان می‌دهد که ۸۰ در صد انرژی و سرمایه یک PSP صرف ایجاد زیرساخت سخت افزاری می‌شود و تا بیاید برای تولید تراکنش بر روی این زیرساخت حرکتی بکند، دیگر رمقی برایش نمانده است! انجام فعالیت‌های فوق برای هر بانک که بخواهد شرکت پرداخت الکترونیک خود را به دنیا بیاورد، لازم و ضروری است. این تکرار مکررات در همه بانک‌ها و شرکت‌های مذکور انجام می‌شود. در صورتی که با یک تقسیم بندی ساده می‌توان ایجاد زیر ساخت را به شرکت‌های متخصص در این حوزه که فقط دغدغه این حوزه را داشته باشند، منتقل کرد. در این حالت بانک یا شرکت پرداخت الکترونیک مربوط به آن، فقط دغدغه تولید تراکنش را خواهد داشت! به عبارت دیگر، می‌توان به برون سپاری توسعه شبکه پرداخت، مشکل خیلی از بانک‌ها را حل کرده و از هزینه سرمایه در مکان‌هایی که قبلادر آن سرمایه گذاری شده است، امتناع کرد.
با تجمیع شرکت‌های PSP و اصطلاحا ایجاد مگا PSPها، می‌توان به صورت بهره‌ور در راستای توسعه شبکه پرداخت فروشگاهی حرکت کرد. ایجاد چنین کنسرسیوم‌هایی، می‌تواند مزایای فراوانی را داشتته باشد:
– جلوگیری از هزینه و یا سرمایه گذاری‌های مضاعف
– متمرکز نمودن تخصص‌های مورد نیاز در این حوزه و پرداختن بانک‌ها یا شرکت‌های پرداخت الکترونیک آن‌ها به رسالت اصلی خود که همان سرویس به مشتری و تولید تراکنش است.
– توسعه شبکه پایانه‌های فروشگاهی با نصب پایانه‌های مضاعف در مکان‌های جدید
– تمرکز در بالابردن سرعت شبکه در سرویس‌دهی به دارندگان کارت با تخصصی نمودن آن
– عدم نیاز به ورود بانک‌ها در حوزه‌های غیرمرتبط و به دنبال عدم نیاز به تخصیص هزینه به آن‌ها
– متمایل شدن مشتریان و صاحبان فروشگاه‌ها به استفاده از کارت و روی آوردن به پرداخت‌های الکترونیکی
– استفاده از سرمایه برگشتی در توسعه سایر خدمات
با این مدل بانک‌ها می‌توانند در شرکتی که ایجاد زیرساخت بر عهده اوست، سرمایه گذاری نمایند و آن را در جهت توسعه شبکه پایانه‌های فروشگاهی تقویت نمایند و از آن طرف، خود در راستای ارائه برنامه‌ها و محصولات متنوع به مشتریان، قدم برداشته و متمرکز شوند.
آنچه مشخص است، بانک مرکزی در این راستا اقدام به تاسیس شرکت شاپرک کرده است که بتواند سر و سامانی به شرکت‌های پی اس پی و در کل به وضعیت خدمات پرداخت الکترونیک در سطح کشور بدهد. بر اساس آخرین جلساتی که با حضور شرکت‌های پی اس پی برگزار شده است، بانک مرکزی اعلام کرده است که چند قدمی بیشتر به اجرایی شدن شاپرک نمانده است. تا آن روز و مشاهده پرواز شاپرک از نزدیک به انتظار می‌مانیم.
یاشار علمدار، کارشناس سیستم های پرداخت الکترونیک