هیچ‌کس با IFW تاکنون core banking تولید نکرده است

نیما امیرشکاری؛ عضو هیئت‌علمی و مدیر گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده بانک مرکزی / یکی از اکتشافات سال‌های اخیر شرکت‌های فناوری اطلاعات بانک‌ها در کشور، چارچوب بانکداری IFW محصولی از شرکت IBM بود که برای چند سال توانست توجه بانک مرکزی و شرکت‌ها را به خود جلب کند. برخی از ابتدا گفتند امامزاده‌ای است که شفای تمام امراض نظام بانکی را در خود دارد و حلقه مفقوده نظام بانکی است. برخی دیگر آن را نسخه core_banking قابل بومی‌سازی شرکت IBM خواندند و به دنبال راهکار بومی‌سازی گشتند. عده‌ای نیز از ابتدا امیدی به شفای این امامزاده نداشتند و در مقابل تمامیت آن مقاومت می‌کردند.

اما به‌عنوان کسی که حدود چهار سال از نزدیک درگیر این چارچوب و پروژه‌های مرتبط با آن بودم، چند نتیجه‌گیری شخصی را بیان می‌کنم:

چارچوب IBM IFW یک دانشنامه تخصصی و کتاب مرجع است که صنعت بانکداری را با جزئیات تشریح می‌کند. یک مدل فکری است که کلیات کسب‌وکار بانکداری را به جزئیات قابل پیاده‌سازی در نرم‌افزار شکسته است. یک سامانه core banking نیست و یک امامزاده همه‌فن‌حریف هم نیست. دانشگاهی است برای نسل بعدی بانکدارها که با این نوع منطق فکری نظام یافته به عملیات بانکی نگاه کنند.

کلیات IFW برای آشنایی خوب است، اما نقطه قوت آن در جزئیات است. جزئیات IFW را باید بارها و بارها و بارها مطالعه کرد، تدریس کرد، تحلیل کرد و از میان آن پاسخ یافت. هیچ‌کس کتاب مرجع یا لغتنامه را از صفحه اول تا آخر نمی‌خواند. با پرسشی به آن مراجعه می‌کند و با جستجو در آن پاسخ می‌یابد. IFW برای پاسخگویی به پرسش‌ها راهکار دارد. کسی که پرسشی ندارد نمی‌تواند از IFW بهره گیرد.

ما در ایران از نقطه نامناسبی IFW را شروع کردیم. یک‌ضرب گفتیم با IFW می‌خواهیم core banking بسازیم. شرکت IBM هرگز این دانشنامه را بدون مشاوره جانبی به کسی نمی‌فروشد. هیچ‌کس با IFW تاکنون core banking تولید نکرده است. همان‌طور که هیچ‌کس با مطالعه کتاب بانکداری ۱ و ۲ نمی‌تواند core banking بسازد. ما بدون مشاوره فقط دانشنامه را خریدیم، ولی چگونگی بهره‌گیری از آن را نیاموختیم.

در چند پروژه که از IFW برای بهبود نظام فکری و دسته‌بندی اطلاعات استفاده کردیم، بسیار نتایج مطلوبی حاصل شد. چون با سؤال مشخص از IFW کمک خواستیم. کمک IFW این بود که به‌جای آنکه با آزمون‌وخطا و ظرف چند سال سامانه به نقطه قابل قبول از دید کاربران و مدیران برسد، بخش عمده‌ای از نیازهای کاربران از ابتدا در آن لحاظ شد. مثلاً وقتی به بخشنامه ذینفع واحد بانک مرکزی می‌نگریم که از شیوه سنتی و با تشکیل کارگروه و جمع‌آوری نظر خبرگان تهیه شده است، روابط ۱۸گانه‌ای را برای تشخیص ذینفع واحد مشاهده می‌کنیم که حاصل تجربه چندین ساله حاضران کارگروه است. اما اگر با همین پرسش به IFW مراجعه کنیم، حدود ۸۰ نوع رابطه تعریف شده میان مشتریان بانک طبقه‌بندی کرده است که می‌توان به‌عنوان شابلون از آن بهره‌برداری کرد و از میان آن مجموعه مناسبی را برای نظام بانکی ایران استخراج نمود. این امر هم در سرعت و هم در دقت رسیدن به پاسخ مطلوب تأثیر زیادی دارد.

اثر و نتیجه پروژه‌های IFW برای کاربران و مدیران کیفی است. کیفیتی که حاصل تجربه بانکداران بین‌المللی است و در بلندمدت ادراک می‌شود. منحنی یادگیری IFW برای آغاز پروژه کمی طولانی است و با سبک و سیاق مدیریتی در ایران که به دنبال بازدهی سریع هستیم متفاوت است. آنچه IFW به ما می‌دهد به روش‌هایی است که باید چندین سال آزمون‌وخطا کنیم تا به آن برسیم. نباید IFW را با بخشنامه‌ها محدود کرد، بلکه باید بخشنامه‌نویس‌ها و دستورالعمل نویس‌ها را با IFW آشنا نمود.

جمع‌بندی اینکه IFW یک پروژه نیست. یک نقطه آغاز برای رسیدن به نقطه پایان نیست. یک مرجع تخصصی است که همواره باید در کنار تصمیم گیران، تولیدکنندگان و بانکداران باشد. باید آموزش داده شود. باید با دقت ترجمه شود. باید بروز رسانی شود. باید با آن یک نسل جدید بانکی تربیت کرد؛ و باید انتظارهای مدیریتی کوتاه‌مدت را از آن برداشت IFW، BIAN و هر نوع سبک معماری صنعت بانکداری از جنس سرمایه‌گذاری بلندمدت است که اثر و نتیجه کیفی آن در آینده مشخص می‌شود.