پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
۲۸ تیرماه خبر اختلال دستگاه‌های پوز بانکی تیتر اخبار شد؛ مدیر روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرد که این اختلالات لحظه‌ای بوده و برطرف شده اما مدیرعامل شاپرک در گفت‌وگویی دلیل این اختلالات را اجرای مانوری برای سنجش آمادگی شبکه پرداخت عنوان کرد. از سوی دیگر اواخر هفته گذشته نیز اخباری مبنی بر این که برخی کارت‌خوان‌ها کار نمی‌کنند از سوی فعالان حوزه پرداخت به گوش رسید. راه پرداخت به همین بهانه در گزارشی به این موضوع پرداخته که آیا قطع شدن شبکه 2G تا چه حد می‌تواند بر شبکه پرداخت تاثیر بگذارد.
قطع شبکه 2G؛ دلیل اختلال عملکرد پوزهای بانکی
کیوان امیری‌کیا، مدیرعامل شرکت ارتباط راسپینا پرداز که در حوزه پرداخت و دستگاه پوز فعال است در گفت‌وگو با خبرنگار راه پرداخت ماجرا اختلال در پوزهای بانکی را این گونه توصیف کرد: «حدود ۱۰ تا ۱۲ روز پیش تماس‌هایی با شرکت آغاز شد و مراجعه حضوری مشتریان نیز افزایش یافت. این مشتریان اعلام می‌کردند که دستگاه‌هایشان از کار افتاده است. پس از بررسی‌های اولیه مشخص شد که مشکل از سخت‌افزار دستگاه‌ها نیست، بلکه نرم‌افزار دستگاه‌ها قادر به اتصال به شبکه نیست.»
به گفته او، انواع سیم‌کارت‌ها را آزمایش کردیم، نتایج نشان داد که سیم‌کارت‌های ایرانسل بیشترین میزان قطعی را دارند؛ به‌گونه‌ای که تقریباً به‌صورت کامل قطع هستند و تنها در مواردی نادر، تراکنشی انجام می‌شود.سایر سیم‌کارت‌ها مانند همراه اول، شاتل موبایل و آپسِل به ترتیب از ضعیف به قوی عملکرد داشتند. همراه اول ارتباط‌های محدود و پراکنده‌ای برقرار می‌کرد، شاتل کمی بهتر عمل می‌کرد و آپسِل تقریباً مشابه شاتل، با وجود ضعف شدید اما همچنان قابلیت انجام تراکنش داشت.
در همین زمان اخبار غیررسمی مبنی بر اینکه شرکت مخابرات شبکه‌های 2G را قطع کرده، به گوش رسید. امیری‌کیا بیان کرد: «به ما اطلاع داده شد که آمادگی تعویض دستگاه‌های 2G با دستگاه‌های مجهز به شبکه 4G را داشته باشیم. این موضوع به‌عنوان یک هشدار اولیه مطرح شد اما اشاره‌ای نیز به احتمال قطع کامل شبکه 2G شد.»
بخش زیادی از دستگاه‌های پوز موجود در بازار استوک و از نسل قدیمی هستند که فقط از طریق شبکه 2G کار می‌کنند. دستگاه‌های جدیدی که به‌تازگی وارد کشور شده‌اند یا در داخل تولید می‌شوند، اغلب بر بستر شبکه 4G فعال می‌شوند.
امیری‌کیا با بیان این که قطعی شبکه 2G از سوی شرکت‌های PSP نیز تایید شد، بیان کرد: «حتی در برخی موارد، وضعیت همراه اول نیز وخیم‌تر شده و تعداد تست‌های موفق نیز به‌طور چشم‌گیری کاهش یافته است.»
او درخصوص راه‌حل رفع این چالش اظهار کرد: «دو راه اصلی وجود دارد: نخست، ایمن‌سازی شبکه 2G و بازگرداندن شرایط به وضعیت سابق. دوم، نوسازی کامل سیستم پرداخت کشور و جایگزینی دستگاه‌های قدیمی با نسل جدید که مستلزم تأمین هزینه‌ها از طریق تولیدکنندگان یا برنامه‌های حمایتی است.»
با توجه به اینکه فعالیت شرکت‌های پرداخت به‌طور مستقیم به انجام تراکنش‌ها وابسته است، این اختلال به صورت مستقیم بر عملکرد آن‌ها تأثیر می‌گذارد. به گفته امیری‌کیا، شرکت‌های PSP و شاپرک اطلاعات دقیقی درباره اقدامات یا پیگیری‌های صورت‌گرفته در اختیار نمایندگان فروش قرار نداده‌اند. این در حالی است که تدوام قطع شبکه 2G باعث افت شدید درآمد PSPها و هم شاپرک خواهد شد.
اعتراض سازمان نصر به قطع شبکه 2G
سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور ۲۴ تیر ماه در نامه‌ای خطاب به ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره تبعات قطع ناگهانی شبکه 2G هشدار داده است. در این نامه آمده که برای جایگزینی کامل دستگاه‌های مبتنی بر شبکه 2G با نسل جدید، حداقل به دو سال زمان نیاز دارد.
براساس این نامه، بیش از ۳۰ درصد از تراکنش‌های خرد روزانه وابسته به دستگاه‌های 2G است بنابراین قطع این شبکه منجر به فلج نسبی سیستم پرداخت الکترونیکی می‌شود. همچنین پیش‌بینی شده که جایگزینی دستگاه‌های 2G با دستگاه‌های جدید حدود ۱۲ هزار میلیارد تومان هزینه خواهد داشت.
در بخش دیگری از این نامه به تشدید شکاف دیجیتال با قطعی شبکه 2G اشاره شده زیرا کسب‌وکارهای خرد و روستایی از دستگاه‌های قدیمی استفاده می‌کنند و هوز پوشش مناسبی از شبکه‌های نسل جدید در مناطق محروم وجود ندارد.
قابل ذکر است که شبکه 2G بستر اصلی ارتباطی ۲ میلیون دستگاه پوز فعال در شبکه پرداخت کشور به شمار می‌رود و تنها شبکه قابل دسترس برای سیستم‌های نظارتی، کنتورهای هوشمند و دستگاه‌های پزشکی در مناطق مختلف کشور است. از سوی دیگر پشتیبان ارتباطی اضطراری برای سرویس‌های امنیتی و بانکی در زمان قطعی سایر شبکه‌هاست بنابراین اهمیت راهبردی در اکوسیستم دیجیتال دارد.
احمد پیشگاه‌زاده، رئیس کمیسیون صنعت پرداخت نصر تهران در گفت‌وگو با راه پرداخت بیان کرد: «تاکنون موفق به برگزاری جلسه‌ای با وزرات ارتباطات در این خصوص نشده‌ایم؛ به صورت غیررسمی شنیده‌ایم که به مدت ۷ تا ۸ روز شبکه 2G را باز کرده‌اند تا در صورت امکان ابزارهای متصل آپدیت یا جایگزین شوند.»
او افزود: «با این حال در این مدت زمان کم امکان به‌روزرسانی یا جایگزینی وجود ندارد و این فرایند نیاز به یک تا دو سال زمان دارد؛ نه تنها ظرفیت تولید کارتخوان را در این مدت زمان نداریم بلکه بودجه مورد نیاز برای انجام این کار نیز فراهم نیست.»
سرنوشت شبکه پرداخت در هاله‌ای از ابهام
شاید در زمان از کار افتادن شبکه پرداخت در شهرهای بزرگ بتوان با استفاده از روش‌هایی مانند کارت‌به‌کارت یا درگاه‌های پرداخت جدیدتر مشکلات را تا حدی مدیریت کرد اما در مناطق محروم، روستاها، جاده‌ها یا نقاط کم‌برخوردار، امکان این جایگزینی‌ها وجود ندارد. در چنین شرایطی، مردم مجبورند تنها از پول نقد استفاده کنند.
وقتی فردی نتواند از پول خود استفاده کند، آن‌هم نه در اثر یک حمله بیرونی، بلکه در اثر یک تصمیم داخلی، این مسئله عملاً کارکردی مشابه با اختلالات ناشی از حملات سایبری دارد. این وضعیت نمونه‌ای از ضعف در پدافند غیرعامل محسوب می‌شود که می‌تواند اقتصاد کشور را با خطر جدی مواجه کند.