پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
گزارش میدانی راه پرداخت از وضعیت اعطای وام فرزند / فقط چهار درصد از متقاضیان موفق به دریافت وام شدند
براساس ابلاغیه بانک مرکزی، بانک‌ها مکلف‌اند به ازای هر کودکی که از سال 1400 به بعد به دنیا آمده باشد، به خانواده‌ها وام بدهند، اما مشاهدات میدانی «راه پرداخت» و آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که بیش از 42 هزار خانواده در صف انتظار دریافت وام فرزندآوری هستند و 96 درصد متقاضیان موفق به دریافت وام نشده‌اند.
بانک مرکزی دستورالعمل تسهیلات قرضالحسنه فرزندآوری را در اوایل سال جاری ابلاغ و با تخصیص ۴۶۲.۰۰ میلیارد ریال بودجه، بانک‌ها را مکلف کرد با دریافت مدارک به ازای فرزند اول هر خانواده ۳۰ میلیون تومان، به ازای فرزند دوم ۶۰ میلیون تومان، به ازای فرزند سوم ۹۰ میلیون تومان، به ازای فرزند چهارم ۱۲۰ میلیون تومان و به ازای فرزند پنجم و بعد از آن ۱۵۰ میلیون تومان با کارمزدی چهاردرصدی وام بدهند.
با توجه به ماهیت حمایتی وام فرزندآوری، بانک مرکزی مدارک مورد نیاز را به اصل و کپی کارت ملی و شناسنامه پدر و مادر نوزاد، اصل و کپی شناسنامه نوزاد، کپی کارت ملی و شناسنامه ضامن فیش کسر از حقوق محدود کرده، اما متقاضیان اعلام کرده‌اند برخی بانک‌ها با درخواست کارت پایان‌خدمت برای دریافت وام و سپرده‌گذاری شش‌ماهه در بانک از قبول مدارک و ثبت درخواست آنها ممانعت کرده‌اند. عده دیگری از خانواده‌ها هم می‌گویند از اردیبهشت‌ماه امسال مراحل ثبت‌نام در سامانه بانک مرکزی را سپری کرده‌اند، مدارک‌شان را هم به شعبه‌ای که سامانه به آنها اعلام کرده تحویل داده‌اند؛ اما ماه‌هاست که در انتظار دریافت وام هستند.
ناکامی 96 درصد از خانواده‌های متقاضی
برخلاف فرایند درخواست وام ازدواج، فرد برای ثبت‌نام وام فرزندآوری امکان انتخاب شعبه را ندارد و سامانه تسهیلات فرزندآوری بر اساس بودجه یا متقاضیان در صف هر بانک، شعبه‌ای را به او معرفی می‌کند.
مشاهدات میدانی راه پرداخت از روند اعطای وام فرزندآوری به خانواده‌ها در شعب نشان می‌دهد که بانک‌ها از ارائه این نوع از وام در مراحل ابتدایی استقبال و با دریافت مدارک از متقاضی درخواست او را ثبت می‌کنند، اما مشکل اصلی در مرحله بعد، یعنی دریافت وام ایجاد می‌شود. آمار بانک مرکزی از دریافت‌کنندگان وام فرزندآوری در بازه‌ای یک‌ماهه موضوع را تأیید می‌کند و نشان می‌دهد که درخواست چهار درصد از سرپرست‌های خانواده به وام تبدیل شده و 42 هزار خانواده هنوز در انتظار دریافت وام هستند. «بانک مسکن با ۱۸۴ فقره تسهیلات پرداختی به مبلغ تقریباً ۹ میلیارد تومان اولین بانکی بود که به آن سر زدیم. این بانک که تا پایان فروردین‌ماه ۷۸۱۲ متقاضی در صف داشت، درباره نحوه دریافت و مدارک مورد نیاز دریافت وام فرزندآوری، به آدرس سایت برای ثبت‌نام اکتفا کرد و توضیح داد که هر آنچه باید در وب‌سایت توضیح داده شده و مشخص نیست سامانه شعب این بانک را برای دریافت وام معرفی کند.
بانک دی کمترین متقاضی در صف را دارد و در مجموع در بازه مذکور به هفت کودک حدود ۲۴۰ میلیون تومان وام تخصیص داده است. متصدی این بانک هم با ارجاع به سامانه توضیح داد که امروز هیچ درخواستی در سامانه برای این شعبه ثبت نشده، اما اگر سامانه تسهیلات شعبه ۱۴۴ (واقع در جنت‌آباد جنوبی) را پیشنهاد داد، این شعبه علاوه بر مدارک مورد نیاز هویتی و ضامن دارای گواهی کسر از حقوق، به رتبه اعتباری متقاضی در شبکه بانکی هم توجه دارد و البته وام را فقط به پدر کودک اعطا می‌کند. گرچه در مصوبه مربوطه، بانک مرکزی تأکید کرده که در صورت نبود پدر در اثر فوت یا جدایی والدین با ارائه مدارک از دادگاه، تسهیلات مذکور به فرد دارای حضانت فرزند داده شود.
مسئول بخش اعتبارات یکی از شعب بانک اقتصاد نوین با ۳۴۸۶ متقاضی در صف و کمترین میزان پرداختی (یک فقره) درباره نحوه دریافت وام فرزندآوری توضیح داد که شغل متقاضی و اعتبار ضامن دو پارامتر مهم این شعبه بانک برای اعطای تسهیلات‌اند. او همچنین اعطای تسهیلات به مادر یا سرپرست کودک را در این بانک با ارائه مدرک از مراجع قضایی بلامانع دانست و گفت دقیق نمی‌داند که الگوریتم سامانه برای پیشنهاد شعب به چه صورت است، اما گمان می‌کند که این موضوع به افراد در صف و بودجه بانک‌ها ارتباط داشته باشد.»
بانک‌های بزرگی که کمتر از پنج وام اعطا کرده‌اند
بر اساس آمار یک ماه بانک مرکزی از دریافت‌کنندگان تسهیلات قرضالحسنه فرزند، از ابتدای فروردین تا پایان ماه ۴۳۱.۶۶۵ درخواست ثبت شده که از این تعداد ۱۳.۸۰۰ درخواست به وام تبدیل شده و حدود ۴۱۸ هزار نفر در صف انتظار نتیجه درخواست‌شان نشسته‌اند. گرچه رئیس گروه تسهیلات قرضالحسنه اداره اعتبارات بانک مرکزی در مصاحبه‌ای با خبرگزاری ایرنا از به‌روزشدن این آمار خبر داده و گفته تا اواسط اردیبهشت‌ماه تعداد وام‌های اعطاشده به ۴۴ با مبلغ ۸۳۳ میلیارد ریال هزار رسیده، اما آمار بانک مرکزی ضعف اجرایی ابلاغیه اعطای وام فرزندآوری را آشکار و تفاوت‌های عملکرد بانک‌ها را به تصویر کشیده است. طبق این آمار، بانک ملی ایران که با ۴.۹۰۸ هزار وام اعطایی از میان حدود ۹۷ هزار درخواست رتبه اول پرداخت تسهیلات فرزندآوری را در ماه گذشته داشته و بانک اقتصاد نوین با ۳.۴۸۶ درخواست در صف تنها یک فقره تسهیلات فرزندآوری اعطا کرده است. سایر بانک‌ها مثل خاورمیانه، گردشگری، ایران‌زمین و پاسارگاد، چندان وضعیت مطلوبی ندارند و تعداد وام‌های اعطایی آنها به‌رغم درخواست‌های چهاررقمی‌شان به کمتر از عدد ۴۰ می‌رسد.
بانک ملی ایران، بانک رفاه کارگران و بانک ملت، بانک قرضالحسنه مهر ایران، بانک تجارت، بانک سپه، بانک کشاورزی، بانک صادرات بانک توسعه تعاون و بانک سینا ده بانک اولی هستند که به ترتیب ۴.۹۰۸، ۲.۵۶۱، ۱.۲۰۳، ۱.۱۷۴، ۹۷۳، ۴۸۰، ۴۵۵، ۴۰۳، ۳۰۶، ۲۹۱ فقره تسهیلات پرداخته کرده‌اند.
بانک‌های اقتصاد نوین، خاورمیانه، سامان، کارآفرین،دی، پاسارگاد، ایران‌زمین، مؤسسه اعتباری ملل، بانک گردشگری و بانک صنعت با به ترتیب ۱، ۲، ۳، ۶، ۷، ۱۰، ۲۸، ۳۵، ۸۹، ۹۶ کمترین میزان پرداخت تسهیلات داشتند و ۹ هزار ۱۰۵ خانواده را در انتظار دریافت تسهیلات گذاشته‌اند.
تناقض عملکرد شبکه بانکی با سیاست‌های دولت
از سال ۱۳۹۶ که قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رویکرد حمایت از خانواده و حفظ و ایجاد جمعیت جوان ابلاغ شد، زمزمه‌های حمایت دولت از فرزندآوری و ازدواج هم اوج گرفت و دولت سعی کرد به شیوه‌های گوناگون نشان دهد که تا چه حد از فرزندآوری و ازدواج جمعیت جوان استقبال می‌کند، اما وزن تورم دورقمی و بی‌وقفه سال‌های گذشته اقتصاد کشور بر اطمینان از دریافت تسهیلات و تسهیل خرید خانه و ازدواج سنگینی کرد و تعداد جمعیت جوان کشور در سراشیبی قرار گرفت.
فروردین‌ماه ۱۴۰۲ هم‌زمان با بیلبوردهای سطح شهر با شعارهای «فرزند بیشتر، زندگی بهتر و شادتر»، «با یک گل بهار نمی‌شه» و «برکت خونه به بچه‌هاشه»، بانک مرکزی دستورالعمل اعطای وام فرزندآوری را به شبکه بانکی ابلاغ کرد تا به این شعارها جامه عمل بپوشاند. در همان ماه که تورم برای هر خانواده در مجموع به 30 درصد رسید، چهار هزار و 32 نفر سرپرست خانواده برای دریافت وام فرزندآوری اقدام کردند و به رغم تأکیدهای دولت در مورد تسهیل شرایط زندگی جمعیت جوان، آنها ماه‌هاست که منتظر رسیدن به همین مبالغ اندک هستند.