پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در 20 فروردین 1401 بانک مرکزی مقررات رمزریال را منتشر کرد و سال برای فعالان حوزه بلاکچین با این خبر آغاز شد. بر اساس این مقررات، بانک مرکزی مسئولیت نظارت بر میزان رمزریال انتشاریافته و تعیین حداکثر سقف مجاز رمزریال در گردش در کشور را بر عهده دارد و طبق این مقررات مجاز به عرضه بخشی از پول در قالب رمزریال به مؤسسات اعتباری است. البته اکنون و در روزهای پایانی سال 1401 هنوز خبری از انتشار عمومی رمزریال نیست، اما همچنان بحث آن داغ است. هرچند هنوز اطلاعات کافی در خصوص ابعاد فنی و ماهیتی رمزریال موجود نیست، اما تا به اینجا چند ویژگی آن مشخص شده است؛ رمزریال در واقع ریال دیجیتال است، نه ارز دیجیتال. بانک مرکزی به‌عنوان واسط مستقیم با مشتریان عمل می‌کند. پشتوانه رمزریال اسکناس است. رمزریال فقط برای پرداخت می‌تواند استفاده شود و سرمایه‌گذاری در آن ممنوع است. همچنین رمزریال فقط در محدوده جغرافیایی ایران قابل مبادله است. اما این پروژه ابهامات زیادی دارد.
اولین سؤال این است که اگر قرار است رمزریال ارز دیجیتال نباشد و فقط ریال دیجیتال است، پس قرار است چه ارزش‌افزوده‌ای نسبت به تبادلات با اسکناس یا کارت‌های بانکی داشته باشد؟ دومین پرسش اساسی در خصوص نقش قوی بانک مرکزی در این پروژه و مدیریت آن و نادیده‌گرفتن نقش بانک‌هاست. در حالی که در ذات و فلسفه وجودی بلاکچین حذف مرکزیت بانک‌های مرکزی دنبال می‌شود، آیا بانک مرکزی ایران به واسطه این بستر می‌خواهد بیش از قبل نقش اول تبادلات و عرضه و نگهداری پول را ایفا کند؟ در نهایت اگر محدوده استفاده از رمزریال داخل ایران است، پس چگونه قرار است با اسکناس رقابت کند؟ چه شکلی از فعالیت مالی را می‌توان با رمزریال انجام داد که با اسکناس و حساب بانکی نمی‌توان انجام داد؟
کریپتو ریال و هزارتوی تحریم‌ها
وحید والی، مدیرعامل هلدینگ نیک‌اندیش در مورد ارزیابی پروژه رمزریال می‌گوید: «در وهله اول بهتر است نگاهی به تجربه جهانی داشته باشیم. با ظهور رمزارزها و غیرمتمرکز بودن آنها، بسیاری از بانک‌های مرکزی در جهان به این فکر افتادند که به‌نوعی بر این پدیده نوظهور کنترلی داشته باشند. کریپتو ملی هم تلاشی از سوی بانک‌های مرکزی است تا بتوانند جریان رمزارزها را کنترل و نقشی برای خود پیدا کنند. در کشور چین این برنامه با پیشرفت قابل ملاحظه‌ای همراه بوده و شنیده‌ام که حتی در پمپ بنزین‌ها نیز از این ابزار پرداخت استفاده می‌شود.»
او راجع به معایب و مزایای کریپتوریال نیز می‌گوید: «به عقیده من عمیق‌شدن بازارهای صرافی داخلی می‌تواند به اقتصاد ما کمک کند. یعنی هرچقدر که ما مردم را تشویق کنیم که دارایی‌های دیجیتال خود را در صرافی‌های ایرانی انباشت کنند، بسیار مثبت است؛ چراکه از این منظر داده‌های مردم بسیار امن خواهد بود و دشمنان به‌سختی می‌توانند نقل‌وانتقال‌های ما را ردیابی کنند.»
به گفته والی، ماهیت رمزریال هنوز به‌طور کامل آشکار نشده؛ به عبارت دیگر هنوز توضیح کامل و واضحی از سوی رگولاتور در این زمینه نداریم. او ادامه می‌دهد: «ولی از صحبت‌هایی که تاکنون شنیده شده، می‌توان فهمید که پیاده‌سازی آن به لحاظ فنی پیچیدگی خاصی ندارد و مهم این است که بانک مرکزی از نظر ماهیتی به‌طور دقیق پروژه را توضیح دهد.»
رمزریال مانند ریال نشود
احسان قاضی‌زاده، مدیرعامل سابق صرافی اکسیر برخلاف والی نگاه مثبتی به این پروژه ندارد و معتقد است برای تشریح و ارزیابی پروژه‌ای مانند رمزریال بسیار مهم است که اطلاعات دقیق و روشنی از ماهیت و دستورالعمل فنی آن داشته باشیم. او در این‌باره توضیح می‌دهد: «حداقل بنده تا این لحظه به وایت‌پیپر رمزریال که قرار است توسط بانک مرکزی معرفی و ارائه شود، دسترسی پیدا نکرده‌ام تا بر اساس آن بتوانم قضاوت یا مقایسه روشنی در این خصوص داشته باشم. اما شنیده‌ها حاکی از آن است که رمزریال در واقع یک نسخه دیجیتالی از ریال است که بر بستر فناوری بلاکچین پیاده‌سازی شده، پشتوانه آن ریال است و کارکردی همانند پول نقد خواهد داشت. همچنین به نظر می‌رسد شبکه بلاکچین آن امکان پیاده‌سازی قراردادهای هوشمند را نیز خواهد داشت.»
به گفته قاضی‌زاده، به فرض صحیح‌بودن گزاره‌های بالا می‌توان گفت که رمزریال نیز می‌تواند مانند CBDCهای دیگر کشورها طراحی و پیاده‌سازی شود. او در خصوص چالش‌ها و معایب احتمالی رمزریال توضیح می‌دهد: «شاید بیشترین دغدغه در خصوص ارزش ذاتی رمزریال باشد و با توجه به اینکه پشتوانه آن ریال است، دغدغه جدی این است که سرنوشت رمزریال مانند ریال نشود.»
تنظیم یک پروژه بر مبنای باورهای غلط
محمدجواد صمدی‌راد، مدیرعامل سابق شرکت ققنوس نیز از جمله مخالفان رمزریال است و معتقد است این پروژه بر مبنای یکسری باور غلط تنظیم شده است. او می‌گوید: «از نظر من رمزارز بانک مرکزی یا CBDC شکل جدیدی از اسکناس یک کشور است. رمزریال در واقع شکل جدید همان اسکناس ریالی ماست. در هیچ کجای دنیا قرار نیست به واسطه رمزارز بانک مرکزی واحد پول جدیدی به شکل دیجیتال منتشر شود؛ همچنان که آمریکا به‌دنبال دلار دیجیتال رفت و یوروی دیجیتال و یوان دیجیتال هم از اتحادیه اروپا و کشور چین سربرآورد. بنابراین باورهای غلط درباره اینکه یک واحد پول جدید به‌عنوان رمزریال داریم، از اساس غلط است.»
صمدی‌راد ادامه می‌دهد: «نکته دوم درباره کارایی این پدیده است. رمزارز بانک مرکزی به‌دنبال این است که در اکوسیستم‌های دیجیتالی بتوان از واحد پول ملی که قابل برنامه‌ریزی است، استفاده کرد. حالا این پول دیجیتال می‌تواند کاربرد پرداخت کلان داشته باشد، یا پرداخت خرد. به این معنا که می‌توان از آن برای تسویه بین‌بانکی (کلان/عمده) استفاده کنیم یا به‌صورت خرد یعنی در فضای دسترسی عمومی و به‌عنوان ابزار پرداخت.»
رمزریال خود ریال است
داود محمدبیگی، مدیر سابق اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی نیز معتقد است ریال پشتوانه رمزریال نیست؛ بلکه رمزریال خود ریال است. او در این خصوص می‌گوید: «رمزریال پول رسمی کشور است که مشابه اسکناس از سوی بانک مرکزی منتشر و به واسطه بانک‌ها در جامعه توزیع می‌شود. پول رسمی کشور ابزار پرداخت رسمی جامعه است. افزایش قدرت تسعیر پول کشور موضوعی مرتبط با اقتصاد کلان بوده و باید در جای خود به چالش‌های این موضوع پرداخت، ولی توسعه ابزارهای پرداخت خرد در جامعه، تسهیل پرداخت‌های خرد عمومی، کاهش هزینه‌های شبکه پرداخت کارتی کشور و مدیریت تاب‌آوری شبکه پرداخت در مواقع بروز بحران، ملاحظاتی است که مجزا از ارزش واحد پولی، دلیل اصلی طراحی و اجرای رمزریال است.»
محمدبیگی می‌گوید واقعیت این است که با توجه به به‌روز شدن فناوری‌ها، حوزه‌های پولی و بانکی نیز در تلاش هستند که از منافع فناوری‌های جدید استفاده کنند: «قبل از ظهور فناوری بلاکچین، اگر بانک‌های مرکزی می‌خواستند ابزار پرداختی غیر از اسکناس کاغذی به مردم بدهند، آیا راه‌حلی داشتند؟ شاید یک راه افتتاح حساب برای ایشان در بانک مرکزی بود که عملاً غیرممکن است، آن هم صرفاً به‌دلیل ارائه ابزار پرداخت خرد! بنابراین اکنون که این فناوری ظهور کرده، بانک‌های مرکزی را به این فکر انداخته که اگر بخواهند ابزار پرداخت کاملاً الکترونیکی خود را به مشتریان ارائه بدهند، چطور می‌توانند از این فناوری استفاده کنند. انتشار رمزریال یا همان اسکناس الکترونیک، یکی از این روش‌هاست.»
تعاملات بهتر و تبادلات مالی با کشورهای دوست
محمد قاسمی، مدیرعامل صرافی مزدکس نیز رویکرد مثبتی به رمزریال دارد و معتقد است: «پول فیزیکی در ایران با اشکال مختلف، هزینه‌های اضافی را به بانک‌ها و مردم تحمیل می‌کند و رمزریال به‌خوبی می‌تواند این وزنه‌های اضافی را سبک کند. من معتقدم اقتصاد ما با توجه به حجم بالای گزارش‌های تخلفات مالی در زمینه پول‌شویی، کلاهبرداری و فرارهای مالیاتی به چنین ابزار کارآمدی برای سلامت خود احتیاج دارد؛ چراکه نبود شفافیت و عدم نظارت از بزرگ‌ترین آسیب‌های بدنه اقتصاد ایران هستند. رمزریال این پتانسیل را دارد که با رفع این مشکلات قدرت حاکمیت بانک مرکزی را در سیستم مالی ایران بسیار افزایش دهد. یکی دیگر از مزیت‌های پیاده‌سازی این طرح در ایران، البته در صورتی که اجرای موفقی داشته باشد، تعاملات بهتر و تبادلات مالی با کشورهای دوست است. با وجود تحریم‌های چندساله در ایران، استفاده از رمزریال می‌تواند تبادلات بازرگانی را برای افراد و کسب‌و‌کارها – از ابعاد کوچک گرفته تا تجارت‌های سنگین – با سهولت بیشتری همراه کند.»
منبع
عصرتراکنش