پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
اندیشکده حنان؛ حکمرانی نرم و فناوری‌های نوین با همکاری خانا؛ خانه اندیشه‌ورزان نشستی با محوریت رمزارزها یکشنبه دوازدهم دی‌ماه ۱۴۰۰ برگزار کردند.
به گزارش خانه اندیشه ورزان، در برابر رمز ارزها چندین نگاه وجود دارد. دسته اول افرادی هستند که نگاهی تهدید محور به رمزارزها دارند. دسته دوم افرادی هستند که این پدیده را فرصت می‌دانند و به‌روز ارزها به عنوان موضوعی فرصت‌محور می‌پردازند. دسته سوم حد وسط این دو دسته هستند که رمز ارزها را تواماً تهدید و فرصت قلمداد می‌کنند که باید تهدید را به فرصت تبدیل کرد. یکی از تهدیدهایی که مطرح می‌شود، ایجاد عدم اشتغال است و باعث بیکاری در جامعه می‌شود در مقابل آن افرادی مطرح می‌کنند که رمزارزها باعث اشتغال و درآمدزایی در جامعه می‌شود. افرادی صنعت رمزارزها را مولد نمی‌دانند و تهدیدی برای صنایع مختلف می‌دانند و افرادی نیز رمزارز را مولد و کارآمد می‌دانند. همچنین تعدادی رمزارز را یک فرصت مناسب برای صادرات مجازی می‌دانند و استفاده از این فنّاوری جدید را اجتناب‌ناپذیر می‌دانند اما دیدگاه مخالف رمزارز و استخراج آن را سوءاستفاده از برق یارانه‌ای کشور تلقی می‌کنند.
با توجه به دیدگاه‌های ضدونقیض و متفاوت در مورد رمزارزها در این نشست دیدگاه‌های مختلف بررسی و روند تنظیم‌گری آن در کشور شرح داده شد. همچنین مجری برنامه ضمن اشاره به تغییر مکرر ابلاغیه‌ها و قوانین توانیر و وزارت صمت و عدم نظارت صحیح بر روند استخراج و رویه نامشخص رگولاتوری اهمیت این نشست با هدف همگرایی قوانین و تصمیم‌گیری درست را اشاره کرد.
مسیر رگولاتوری رمزارزها در کشور به این صورت مطرح شد:
- مرکز پژوهش‌های مجلس بیت‌کوین را یک مرکز تبادل مالی اعلام کرد؛ ۱۳۹۳
- بانک مرکزی به کارگیری ابزار بیت‌کوین را در مراکز مالی ممنوع کرد؛ ۲ اردیبهشت ۱۳۹۷
- پست‌بانک ایران خبری مبتنی بر آماده‌سازی نمونه داخلی ارز دیجیتال منتشر کرد؛ یک هفته بعد
- پورابراهیمی؛ رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفت که ما ضوابط ارزهای دیجیتال را آماده کردیم و تا دو هفته دیگر ارائه می‌دهیم؛ ۲۷ تیر ۱۳۹۷
- گمرک گفت که ما برای ماینرها ردیف تعرفه در نظر گرفتیم و در طول یک هفته حرف خود را پس گرفت و متولی مجوز را وزارت صمت دانست و ترخیص مبتنی بر این مجوز است. ۲۲ تیر ۱۳۹۸
- آیین‌نامه ایجاد رمزارز توسط معاون اول ابلاغ و ماینینگ به عنوان صنعت شناخته شد؛ ۱۳ مرداد ۱۳۹۸
- استخراج برخی رمزارزها غیرقانونی بود و نیاز به تعیین تعرفه داشت؛ بین مرداد تا آبان ۹۸
- مقررات تأمین برق مراکز استخراج رمزارزها توسط توانیر منتشر شد؛ ۱۸ آبان ۹۸
- وزارت صمت مجوز دستورالعمل صدور جواز تأسیس و پروانه بهره‌برداری از رمزارزها را داد؛ یک هفته بعد
- ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز خود اظهاری دارندگان دستگاه‌های ماینر را مطرح کرد؛ تیر ۱۳۹۹
- بانک مرکزی ضوابط ناظر بر چگونگی استفاده از رمزارزهایی که حاصل از استخراج را بیان کرد؛ ۱۳ مهر ۹۹
- اخبار کشف دستگاه‌های غیرمجاز ماینر منتشر شد و برای معرفی این دستگاه‌ها جایزه تعیین شد؛ آبان تا اسفند ۹۹
- توانیر اصلاحیه قوانین خود را منتشر کرد؛ فروردین ۱۴۰۰
- وزارت صمت دستورالعمل خود را اصلاح کرد؛ فروردین ۱۴۰۰
- پیش‌نویس لایحه مبارزه با فعالیت‌های غیرقانونی استخراج رمزارز منتشر شد؛ ۲۹ آبان ۱۴۰۰
- ابلاغ مقررات تأمین برق مراکز استخراج رمزارز از منابع تجدید پذیر؛ آذر ۱۴۰۰
مقررات و ابلاغیه‌های مربوط به رمزارزها مرتباً در حال تغییر است و با چالش‌های فراوانی روبرو است. با توجه به آمار اعلامی جهانی (دانشگاه کمبریج) در شهریور ۱۴۰۰ میزان مصرف جهانی ۷.۲۹ تراوات ساعت بوده و سهم ایران ۳.۱ درصد از این مقدار بوده است. آماری نیز توسط حراست وزارت نیرو مبنی بر وجود ۳۲۰۰ مرکز استخراج در کشور شناسایی شده است. همچنین مدیرکل دفتر طرح و برنامه وزارت صمت از صدور ۲۳۰۰ جواز تأسیس اطلاع داد.
تغییر مکرر آیین‌نامه‌ها نشان از عدم شناخت درست رگولاتور از حوزه رمزارزها است و نیاز به رسیدن به قوانین جامع در زمینه استخراج رمزارزها دیده می‌شود.
ناهماهنگی در بخش‌های مختلف کشور
در ادامه از این بحث شد که در تنظیم‌گری برای قوانین رمزارزها از ابتدای سال ۹۷ تا کنون موضع‌های متفاوتی گرفته شده است و بخش‌های مختلف کشور با هم هماهنگ عمل نکرده‌اند. اکنون استخراج رمزارز آزاد و مبادله آن ممنوع است که همین موضوع منجر به افزایش فعالیت‌های غیرقانونی می‌شود.
خدادادی؛ مجری تأمین برق مراکز استخراج رمزارزها، ضمن اشاره به عدم تغییر قوانین از سوی وزارت نیرو این تغییرات را شامل تغییر نرخ و تعرفه‌های موجود دانست که باید بازنگری انجام شود و امری طبیعی است.
خدادادی پدیده بلاکچین در دنیا را یک پدیده نوظهور و فراگیر دانست و تغییرات در قوانین را پدیده عجیبی تلقی نکرد، از نظر ایشان سمت‌وسوی تغییرات باید توجه قرار گرفته شود یعنی این تغییرات به ثبات و سازمان‌دهی این عرصه منتهی می‌شود یا خیر.
همچنین خدادادی به چندبعدی و چندجانبه بودن رمزارزها اشاره کرد و دایره تأثیر رمزارزها را گسترده دانست؛ اقتصاد، محیط زیست، فنّاوری، سوخت و انرژی همه و همه تحت تأثیر این بازار هستند.
انرژی‌های تجدید پذیر
در خصوص استفاده از رمزارزها از برق کشور بحث شد که الآن به دلیل عدم استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، شاهد این نابسامانی‌ها هستیم که در تابستان با کمبود برق و در زمستان با کمبود گاز مواجهیم.
عدم استفاده از درآمدها
دوما به دلیل عدم استفاده از مالیات‌ها و درآمدهای حاصل از فروش انرژی و رمزارزها در بخش انرژی، توان تولید انرژی کشور در سال‌های اخیر افزایش نیافته است.
در پایان خدادادی پا گرفتن و قوت گرفتن این صنعت به صورت صحیح را برای کشور ضروری دانست؛ یعنی سبد تأمین انرژی دچار اخلال نشود و برق کشور به درستی تأمین شود. وجود یک سبد سه مؤلفه‌ای شامل برق، گاز و منابع تجدیدپذیر می‌تواند این مشکل را برطرف کند یعنی در صورت مشکلات برق گاز و منابع دیگر آن را پوشش می‌دهد.
برآورد تقاضا و عرضه
استخراج رمزارزها تقاضای جدیدی برای انرژی کشور است و تا زمانی که درآمد آن‌ها برآورد نشود و قصد نشود که از آن برای افزایش توان تولیدی، بهسازی نیروگاه‌های موجود و همچنین بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کنیم، نمی‌توانیم به استخراج ادامه دهیم.
همچنین وجود نابسامانی‌ها و تغییرات مکرر را نتیجه اقتصاد دولتی دانسته شد. اقتصاد دستوری که روند کاری بانک مرکزی است، اکنون کاربرد چندانی ندارد و دونرخی کردن منابع مختلف تنها زمینه فساد را ایجاد خواهد کرد.
سید امید علوی رئیس هیئت‌مدیره انجمن بلاکچین ایران، با اشاره به اهمیت اقتصاد دیجیتال در دنیا و حرکت کشورها به سمت اقتصاد دیجیتال، پیشرفت کشور را با حرکت سمت صنایع دیجیتال و نوظهور دانست. اگر این صنعت کنار گذاشته شود برای ما یک تهدید به حساب خواهد آمد. جمع‌آوری ماینرها در سطح کشور بسیار مشکل و دشوار است و نمی‌توان به راحتی این اقدام عملی شود زیرا سرمایه و منافع مالی مردم را درگیر کرده است. درصد بسیار زیادی ماینرهای غیرقانونی در کشور در حال فعالیت است که نتیجه کنارگذاشتن این صنعت است. اگر قرار است که ماینرهای زیرزمینی را جمع کنیم باید اقتصاد آن را درست کنیم تا هم به اقتصاد و هم به انرژی‌های کشور ضربه وارد نشود.
همچنین اشاره شد که یک شلختگی و آشفتگی در سیستم قانونی کشور برای تعیین تکلیف در قوانین رمزارزها وجود دارد. چندصدایی در دستگاه‌های کشور موجب این آشفتگی در این حوزه شده است که هر سازمان به نفع خود به این پدیده نگاه می‌کنند و تک‌صدایی دیده نمی‌شود.
نگاه منفعلانه به حوزه رمزارز
در این نشست نگاه منفعلانه و عدم شفافیت در قانون‌گذاری را عاملی برای زیرزمینی شدن این صنعت و روی آوردن بسیاری از مردم به سمت رمزارزها دانستند که تهدیدات بسیاری را برای کشور در بر دارد.
در این نشست اشاره شد که رمزارزهای دیجیتال قابلیت تبدیل دارایی‌های مردم را در لحظه با کل دنیا را دارا است و مانند دلار مردم نگران خرید یا فروش سرمایه خود نیستند، این موضوع می‌تواند چالش بزرگی را در کشور ایجاد کند.
۴ نکته باید توجه شود:
- بخش مالی بر روی بخش حقیقی ادعا دارد مثلاً قیمت خانه، قیمت دلار و…
- رشد دارایی‌های مالی به معنی رفاه نیست
- رفاه جامعه از طریق رشد بخش حقیقی ایجاد خواهد شد
- در بخش مالی ثروت مستقل خلق نمی‌شود
- رمزارها این موارد را دچار چالش کرده و معادلات را برهم زده است.
در این نشست اشاره شد که اقتصاد دستوری بیماری‌هایی را برای اقتصاد کشور ایجاد کرده است و حاصل این اقتصاد دستوری نابسامانی‌هایی است که دیده می‌شود و فقط محدود به بازار رمز ارز نمی‌شود و کل بازار کشور را شامل می‌شود. استفاده و مشارکت اقتصاددانان به عنوان یک راهکار مناسب برای سازمان‌دهی بازار ارزهای دیجیتال مطرح شد.
باید توجه داشت که ایران با اینکه دومین منبع گازی در دنیا است از طرفی مصرف‌کننده بزرگی در این زمینه است و باید ما عرضه و تقاضا را با هم در نظر بگیریم. رمزارزها نیز تقاضای جدیدی را در دنیا شکل داده است. زمانی که تقاضای جدید ایجاد می‌شود باید عرضه جدید نیز ایجاد شود. وجود ماینینگ در ذات کار غیرقانونی نیست و ایجاد عرضه خواهد کرد. زمانی که جلوی این عرضه با اعمال قوانین نادرست گرفته شود، عدم توازنی در این بازار ایجاد خواهد شد و مردم برای ایجاد توازن به سراغ استخراج زیرزمینی خواهند رفت.
همچنین اشاره شد باید به اقتصاد نگاه عمیق داشته باشیم، اینکه ما از چه الگویی در اقتصاد خود استفاده خواهیم کرد؟ اگر رویکرد ما نسبت به پدیده‌های جهانی مثل رمز ارز رویکرد سلبی نباشد می‌توانیم رویکرد مناسبی داشته باشیم. مشکل اساسی ما عدم برنامه درست در برابر پدیده‌های جهانی است یعنی زمانی که رمزارزها در دنیا فراگیر شدند ما رویکرد منفعلانه نسبت به آن داشتیم و در نهایت این فاجعه پدید آمد.
اگر دولت بتواند درست به این میدان ورود پیدا بکند برای افرادی که قصد استخراج را دارند زیرساخت و شرایط را مهیا کند و با آن‌ها شریک شود، این یک رویکرد صحیح است و هم‌زمان کنترل نیز اتفاق خواهد افتاد. ما نباید از این فناوری غافل شویم و آن را رها کنیم و از طرفی نباید از طرف دیگر بام بیفتیم و کاملاً رها شود و هرکسی هر کاری را انجام دهد. در کشور ما به جهت اینکه یک سازوکار مشخصی از ابتدا ایجاد نکردیم باید یک سازوکار مشخصی برای کنترل آن ایجاد شود.
آینده جهان
بحث رمز ارزها در عین آنکه متأخر است و چالش‌های خود را دارد مسئله‌ای اجتناب‌ناپذیر است و همه جهان به این سمت حرکت می‌کند. برای روشن شدن ابعاد مختلف و چالش‌های هر بخش نشست‌های مجزایی برگزار شود.
