پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
سندباکس یکی از جدیدترین مفاهیم در زمینه رگولاتوری کسب‌وکارها است که مدتی است نهادهای گوناگون در ایران نیز به دنبال راه‌اندازی آن هستند و برخی آن را راه نیز انداخته‌اند. به عبارتی وقتی سازمانی نمی‌داند که نوآوری‌اش الزامات رگولاتوری را رعایت می‌کند یا خیر، بستری به‌نام سندباکس به آن سازمان کمک می‌کند تا محصولات، خدمات یا راه‌حل‌هایش را در محیط رگولاتوری ساده‌تری با محدودیت‌های مشخص و در مدت‌زمان توافق‌شده با رگولاتورها آزمایش کند. این مفهوم اما موافقان و مخالفانی نیز دارد. از نظر برخی سندباکس ابزار دولت‌ها برای متوقف کردن رشد کسب‌وکارهای نوین است و از سوی دیگر برخی معتقدند سندباکس ابزاری در خدمت رگولاتوری و توسعه آرام و بی‌دردسر کسب‌وکارهای نو و تدوین مقررات بر اساس کسب‌وکارهای موجود واقعی است. با رضا قربانی رئیس هیئت‌مدیره موسسه راه پرداخت درباره مفهوم درست سندباکس گفت‌وگو کردیم و از او پرسیدیم وقتی از سندباکس می‌گوییم، دقیقا از چه حرف می‌زنیم؟ به عقیده قربانی، سندباکس بیشتر از اینکه یک مفهوم فنی باشد، یک مفهوم اقتصادی و رگولاتوری است. در ادامه گفت‌وگوی ما با قربانی را می‌خوانید.
سندباکس پروژه‌ای در سطح ملی و بزرگ نیست
طبق صحبت‌های عضو هیئت‌مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران، یکی از اشکالاتی که در چند سال گذشته در کشور در مفهوم سندباکس وجود داشته، این بوده که عده‌ای تصور می‌کنند سندباکس یعنی ارائه API و اطلاعات که اصلا بدین گونه نیست. «دقت کنید که سندباکس لزوما درباره استارت‌آپ‌ها مطرح نمی‌شود. درواقع نه‌تنها راجع به فضای مالی که راجع به کسب‌وکارهایی صحبت می‌کنیم که مدل کسب‌وکاری آنها برای دولت شناخته شده نیست و نکته مهم‌تر اینکه آن مدل کسب‌وکاری حتی برای خود کسب‌وکار نیز کاملا شناخته شده نیست. به عبارتی سندباکس در حوزه‌ای که دولت و کسب‌وکار تکلیف قانونی را نمی‌دانند به آنها فرصت می‌دهد همدیگر را بشناسند.»
قربانی با بیان اینکه سندباکس پروژه‌ای در سطح ملی و بزرگ نیست، توضیح داد: «سندباکس برای پروژه‌های کلان کشور نیست بلکه برای پروژه‌هایی در ابعاد کوچک هست؛ منظور از کوچک، کسب‌وکارهایی هستند که مدل کسب‌وکار و بسیاری دیگر از ابعاد آنها مشخص نیست. مهم‌ترین و تنها کاری که به نظر من باید در سندباکس اتفاق بیفتد، KYC است؛ یعنی تشخیص این موضوع که آیا کسب‌وکار در محدوده رگولاتوری‌های موجود قرار می‌گیرد یا خیر و اگر قرار نمی‌گیرد، فرآیندهای KYC را چگونه باید انجام داد که بدون دخالت در مدل کسب‌وکار زمینه رشد کسب‌وکار از طریق آزمون‌وخطا فراهم شود.»
با توجه به گفته‌های سردبیر ماهنامه عصر تراکنش، نکته سندباکس این است که ممکن است یک شرکت تنها یک پروژه خود را وارد سندباکس کند یا ممکن است کل کسب‌وکار خود را وارد آن کند. «همچنین سندباکس جایی نیست که افراد وارد آن شوند درحالی‌که سندباکس یعنی اینکه دولت قبول کند جاهایی وجود دارند که چیزی درباره آنها نمی‌داند ولی حضور در آنها می‌تواند منجر به خلق فرصت‌های جدید شود.»
سندباکس فراتر از چارچوب است
طبق آنچه قربانی توضیح داد، تجربه‌هایی در دنیا وجود دارد که سندباکس تبدیل به ابزار انحصارگرایی، کنترل دولت و جلوگیری از خلق مدل‌های کسب‌وکاری جدید شده است و آن‌هایی که مخالف سندباکس هستند به خاطر وجود این موارد مخالف این مفهوم هستند و می‌گویند سندباکس راه درستی نیست و باعث عدم رشد کسب‌وکارها می‌شود. «به عبارتی مخالفان می‌گویند سندباکس به دولت‌ها و کسب‌وکارهای بزرگ و انحصارگر کمک می‌کند تسلطشان بر بازار را حفظ کنند و همیشه کنترل جدی بر آن‌هایی داشته باشند که قاعده بازی را تغییر می‌دهند.»
به گفته این تحلیلگر کسب‌وکارهای فناوری، قاعدتا برای کشوری مانند ایران که سطح فکری رگولاتوری آن ارائه مجوز هست و حتی به مرحله چارچوب نیز نرسیده‌ایم، ممکن است سندباکس به یک گلوگاه و یا به مانعی برای رشد کسب‌وکارها تبدیل شود. او در این باره توضیح داد: «سندباکس فراتر از چارچوب است. کشورهایی که در سطح تعیین چارچوب هستند، به نقطه‌ای رسیده‌اند که می‌گویند برای یک کسب‌وکار حتی نمی‌توانند چارچوب تعیین کنند چراکه دقیقا نمی‌دانند آن کسب‌وکار چه کاری انجام می‌دهد. درنتیجه با توجه به وضعیت کشورمان، ممکن است سندباکس به یک گلوگاه نیز تبدیل شود و جلوی هر چیزی را بگیرد. اگر با همان تفکر ارائه مجوز ادامه دهیم، سندباکس را باید جدای از سیستم فعلی ببینیم؛ یعنی سندباکس به معنای این نیست که رگولاتور دخالت‌هایی که خارج از آن دارد را نیز در سندباکس داشته باشد. سندباکس اگر می‌خواست درست انجام شود، باید از طریق صنف انجام می‌شد و یک صنف مسئولیت آن را برمی‌داشت.»
سندباکس یکی از خروجی‌های حاکمیت چابک است
قربانی در ادامه صحبت‌هایش به فرق بین سندباکس با مجوز نیز اشاره کرد و این‌طور توضیح داد: «برای ارائه مجوز به کسب‌وکار گفته می‌شود چندین مدرک مختلف را ارائه کند و درنهایت در صف بررسی و تایید گرفتن مجوز منتظر بماند ولی سندباکس مخالف در صف ایستادن است؛ چراکه اگر آن کسب‌وکار تا شش ماه دیگر وارد بازار نشود، ممکن است کلا از دست برود و یا ممکن است تبدیل به پدیده‌ای مانند پیام‌رسان‌ها شود. درواقع زمانی که می‌شد ایجاد شوند، اتفاق نیفتادند. درنتیجه حوزه‌هایی مانند سرویس نقشه و یا سرویس کلود در کشور جواب داد‌ه‌اند اما در مقابل پیام‌رسان‌ها و موتور جستجوی ملی موفق نبودند. شاید اگر اجازه می‌دادند، عده‌ای با قبول ریسک خودشان، شروع به فعالیت می‌کردند امروز موتور جستجو نیز داشتیم. درنتیجه در این ساختار هرگونه مقاومت غیرمنطقی، فرش قرمز انداختن برای خارجی‌ها است.»
اصلا فلسفه سندباکس این است که ریسک را چه کسی بر می‌دارد و به عقیده قربانی در سندباکس، ریسک را باید کسب‌وکار بردارد که این موضوع نیز به نفع رگولاتور پیش‌رو هست؛ به عبارتی سندباکس تنها باید مطمئن شود که طرف مقابلش چه کسی هست و ریسک‌ها را نیز برمی‌دارد یا خیر. «سندباکس یکی از خروجی‌های حاکمیت چابک برای توسعه کسب‌وکارهای جدید در شرایط ایمن که هم به نفع جامعه و اقتصاد باشد و هم به نفع کسب‌وکار باشد، است. دولت نیز به‌عنوان نماینده جامعه و حتی کسب‌وکار باید منافع همه را تضمین کند.»
سندباکس پروژه یک شرکت نیست
در کشور پروژه‌های سندباکس مختلفی توسط نهادهای گوناگون در دسترس اجرا هستند. یکی از آنها پروژه سندباکس شرکت خدمات انفورماتیک و دیگری در وزارت اقتصاد است که به عقیده قربانی، آن چیزی که توسط شرکت خدمات انفورماتیک دارد اتفاق می‌افتد، سندباکس نیست بلکه پروژه‌ای در این شرکت است. پروژه‌ای مانند پروژه‌های دیگر در این شرکت که رنگ و لعاب قشنگی روی آن کشیده‌اند و آن کاری که دارد انجام می‌شود هیچ ربطی به مفهوم سندباکس ندارد. قربانی درباره این پروژه توضیح داد: «این پروژه سندباکس، یک محیط کاملا بسته‌ای است که به دور از هرگونه نظارت جدی در آن مجموعه دارد انجام می‌شود. سندباکس این‌گونه نیست که یک شرکتی برود و سندباکس ایجاد کند. به عبارتی، سندباکس پروژه یک شرکت نیست، سندباکس یعنی اینکه رگولاتورها و کسب‌وکارها می‌نشینند و کسی که می‌خواهد وارد بازی شود را بررسی می‌کنند که آیا می‌تواند وارد این بازی شود یا خیر. این کسب‌وکار حداقل‌ها را برای ورود به سندباکس دارد یا خیر. در این مسیر نه دانش و نه مدرک فرد قرار نیست بررسی شود چراکه سندباکس عرصه جدیدی است.»
قربانی درباره پروژه سندباکس وزارت اقتصاد نیز گفت: «تجربه من به‌عنوان یک ناظر بیرونی می‌گوید که آن چیزی که در وزارت اقتصاد دارد انجام می‌شود، هنوز خروجی ملموسی نداشته؛ چراکه مفاد جلسات سندباکس باید شفاف منتشر شود درحالی‌که چیز شفافی از جلسات این سندباکس بیرون نیامده است. سندباکس یعنی برای مثال بگوید که با پروژه‌ای در شرکتی به مدت شش ماه موافقت کرده است و شرایط آن را نیز بیان کند و دامنه‌ای که این پروژه می‌تواند در آن فعالیت کند را نیز مشخص کند و وقتی بعد از شش ماه رشد زیادی داشت، باید آن پروژه هزینه سندباکس را بدهد و ریسک‌های موجود را نیز قبول کند چون دولت، حاکمیت و مردم نباید هزینه رشد کسب‌وکاری را بدهند. استراتژی که تا امروز در کشور جواب داده این بوده که برخی کسب‌وکارها در عدم آگاهی دولت و حاکمیت رشد کردند و چنان بزرگ شدند که چاره‌ای جز پذیرش آنها وجود نداشته. به‌عنوان نمونه دیجی‌کالا و اسنپ بدین‌صورت رشد کردند که اگر سندباکس وجود داشت دولت اجازه نمی‌داد چنین غول‌هایی خارج از حیطه کنترل او شکل بگیرند.»