راه پرداخت
رسانه فناوری‌های مالی ایران

اعطای خدمات بانکی به مهاجران؛ تهدید یا فرصت؟

حمیدرضا رضایی، پژوهشگر اقتصادی انجمن دیاران، دنیای اقتصاد / در جهان امروز، مهاجرت بیش از هر زمانی در تاریخ بشریت در کره زمین اتفاق می‌افتد و کشورهای مختلف با ابعاد گوناگون مساله ورود و خروج مهاجران روبه‌رو هستند. ۸۸‌ درصد از جمعیت امارات متحده عربی، یک‌سوم از جمعیت کشورهای قطر و کویت و ۲۲ درصد از کل جمعیت کشور کانادا را مهاجران تشکیل داده‌اند. جمعیت کشورهای اروپایی هم نسبت‌های معناداری از مهاجران را شامل می‌شود به طوری که در اتریش ۱۸ درصد، سوئد ۱۸ درصد، ایرلند ۱۶ درصد، آلمان ۱۵ درصد، انگلستان ۱۳ درصد و ایتالیا ۱۰ درصد جمعیت مهاجر زندگی میکنند.

 

مهاجران در ایران: از نگاه آمار

حضور جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک کشور باثبات در منطقه‌ای پرتنش و بروز بحران‌های متعدد در کشورهای جهان اسلام (خصوصا همسایگان ایران)، سبب شده تا مهاجرت به ایران، همواره به‌عنوان یکی از گزینه‌های مطرح برای مردم برخی از این کشورها مدنظر باشد. درواقع، شرایط نامساعد زندگی و وقوع جنگ در کشورهای افغانستان، عراق، سوریه و… از یکسو و اشتراکات مذهبی، فرهنگی و نزدیکی جغرافیایی از سوی دیگر سبب شده است تا کشور ایران در دوره‌های متعددی پذیرای موج گسترده‌ای از مهاجرت اتباع این کشورها باشد.

بنابر اطلاعات رسمی و غیررسمی، شاهد حضور بیش از ۳ میلیون از اتباع خارجی در کشور هستیم. بر اساس آمار درگاه ملی آمار ایران در سال ۱۳۹۵ جمعیت کل اتباع افغانستانی دارای مدرک یک‌میلیون و ۵۸۳ هزار و ۹۷۹ نفر بوده است. طبق آخرین آمار کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در سال ۲۰۱۶ حدود ۹۷۵ هزار نفر دارای مدرک اقامت کارت پناهندگی آمایش بودند. مابقی مهاجران نیز دارای گذرنامه و روادید هستند.

 

چرا به مهاجران کارت بانکی داده نمی‌شود؟

نگرش‌های نادرست و قوانین قدیمی سبب شده که نتوانیم از فرصت‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی حضور اتباع خارجی در کشور بهره لازم را ببریم. یکی از این مشکلات، عدم ارائه خدمات بانکی نظیر کارت بانکی، دسته‌چک، دستگاه POS و… بود که از سوی بانک‌ها اعمال شد. این اتفاق ناگهانی و بدون اطلاع قبلی به جامعه مهاجر سبب بروز اختلال زیادی در زندگی آنان شد تا جایی که غیر از دفترچه تمامی خدمات بانکی برای مهاجران قانونی شامل آمایشی و گذرنامه‌ای‌ها نیز لغو شد.

این بار بانک مرکزی با قوانین خود بود که دریافت این خدمت حیاتی را از مهاجران سلب می‌کرد. مطابق تبصره ماده ۴ دستورالعمل چگونگی شناسایی مشتریان خارجی، اتباع خارجی دارای کارت آمایش و دفترچه پناهندگی نمی‌توانند از خدمات الکترونیک بانکی نظیر کارت بانکی استفاده کنند. این در حالی است که مطابق یکی دیگر از دستورالعمل‌های بانک مرکزی، افتتاح حساب برای اتباع خارجی دارای مدارک اقامتی و کارت آمایش، هیچ‌گونه ایرادی ندارد؛ بنابراین این قوانین می‌گوید: می‌توانید حساب بانکی داشته باشید؛ اما نمی‌توانید از آن استفاده کنید.

 

اعطای خدمات الکترونیک بانکی به مهاجران؛ تهدید یا فرصت

مبارزه با پولشویی، تامین مالی تروریسم و عدم احراز هویت از جمله دلایلی است که باعث شده تا به‌صورت دوره‌ای حساب‌های بانکی مهاجران مسدود شود. این در حالی است که فقدان خدمات بانکی منجر به عدم اشراف اطلاعاتی حاکمیت بر جریان‌های مالی اتباع خارجی شده و تبادلات غیررسمی، غیر شفاف و خارج از شبکه بانکی را در پی دارد. در مقابل، رویکرد جایگزین یعنی ارائه خدمات بانکی به جامعه مهاجر، منافع زیر را برای حاکمیت به همراه خواهد داشت:

  • امکان قاعده گذاری بر تبادلات مالی (تعیین سقف انتقال، برداشت و وضع محدودیت‌های جغرافیایی
  • امکان بهره‌برداری از گردش مالی حدوداً ۱۲ هزار میلیارد تومانی مهاجران در شبکه بانکی
  • امکان ارسال وجوه انتقالی مهاجران به افغانستان (Remittance) از طریق سیستم بانکی ایران در ازای دریافت کارمزد (طبق تخمین بانک جهانی تنها در سال ۲۰۱۶ حدود ۳۰۰ میلیون دلار رمیتنس از ایران به افغانستان خارج‌شده است. مبلغی که حاکمیت هیچ اطلاع و آماری از آن ندارد؛ چون این حجم انتقالات با روش‌های غیررسمی جابه‌جا می‌شود.)
  • توسعه منافع اقتصادی در راستای نظام اقتصادی کشور (تسهیل در تجارت با کشورهای همسایه، جذب منابع مالی اتباع کشورهای همسایه و افزایش گردش مالی بانک‌های کشور با استفاده از وجوه ارسالی مهاجران به کشورهای مبدا)
  • اشراف امنیتی و اطلاعاتی بر تبادلات مالی (آگاهی از مبدا و مقصد تراکنش‌ها، امکان رهگیری و تقاطع اطلاعات)
  • جلوگیری از افزایش سودجویی و اجاره کارت بانکی ایرانیان به مهاجران در ازای گرفتن کارمزدهای بالا
  • جلوگیری از افزایش جرم و جنایت علیه مهاجران به خاطر همراه داشتن پول نقد
  • ارائه خدمات به مهاجران داخل کشور و بهبود روابط دیپلماتیک با کشورهای همسایه
  • تسهیل زندگی اتباع خارجی مسلمان در ایران و نزدیک شدن به اهداف انسانی و بشردوستانه

عربستان: جذب مهاجر یعنی توسعه اقتصادی

در دنیا کشورهای مهاجرپذیر، سیاست‌های مشخصی در قبال جذب مهاجران یا پناهندگان دارند. اگر به آنها پناهندگی و اقامت بدهند در کنارش خدمات شهروندی متناسب با وضعیت فرد نیز به او خواهند داد. عربستان نمونه‌ای از این کشورهاست. تا سال ۲۰۱۷ این کشور پذیرای حدود ۱۱ میلیون نفر مهاجر و نیروی کار خارجی از ۱۰۰ ملیت مختلف بوده است. صنعت ساخت‌وساز در عربستان جایی است که از هر ۱۰ نیروی کار ۹ نفر آنها مهاجر هستند. این مهاجران متناسب با وضعیت اقامتشان از خدمات شهروندی عربستان سعودی به خوبی استفاده می‌کنند. کارت الکترونیک بانکی دارند. حقوقشان را ماهانه دریافت می‌کنند و به راحتی می‌توانند با استفاده از نرم‌افزارهای انتقال وجوه مهاجران (Remittance) مثل ورلدرمیت (worldremit) درآمدشان را به خانواده‌هایشان در کشور مبدأ انتقال دهند.

این کشور با استفاده از نیروی کار مهاجران از تمام ظرفیت‌های اقتصاد خود برای رشد و توسعه استفاده کرد تا در برنامه‌ای بلندمدت به اقتصادی پویا و مستقل از نفت نزدیک و نزدیک‌تر شود. در حقیقت در هر جایی از اقتصاد این کشور که کمبود نیروی کار وجود داشته از جمعیت مهاجر استفاده شده تا روند رو به رشد اقتصاد این کشور دچار نقطه‌ضعف نشود. عربستان یکی از بالاترین نرخ‌های بازگشت مهاجران به وطن خود را دارد. برخلاف کشورهای اروپایی و بسیاری از توسعه‌یافته‌ها، سیاست مهاجرتی این کشور به گونه‌ای است که تمایلی به حفظ مهاجران و افزایش نرخ زادوولد از طریق آنان ندارد و از مهاجران فقط برای تامین نیروی کار اقتصاد خود استفاده می‌کند. این یعنی جذب مهاجر در راستای توسعه اقتصادی.

به این ترتیب ضرورت اصلاح رویکرد ارائه خدمات بانکی به مهاجران و ورود جریان‌های مالی آنان به نظامات مالی ایران علاوه‌بر تحقق اهداف انسانی حاکمیت جمهوری اسلامی، منافع اقتصادی و سیاسی متعددی هم برای کشور به همراه خواهد داشت.

5 دیدگاه
  1. احسان می‌گوید

    سلام عجیبه که به اتباع خارجی کارت بانکی داده نمیشه
    در شرایطی که از هر نظر نگاه کنی به سود حاکمیت است

  2. رضا می‌گوید

    چه فایده داره ما نظر بدیم وقتی قراره همیشه حقمون ضایع بشه وقتی بعد از چهل سال زندگی در کشوری حق داشتن کارت عابر بانک حق داشتن گواهی نامه رانندگی حق داشتن حتی یک سیم کارت ۵ هزار تومانی رو نداریم من ۳۴ سالمه اصلا هم افغانستان رو ندیم ایران به دنیا اومدم و همینطور بچه هام متولد ایرانند ولی اگر بخواهیم حتی از تهران تا مشهد مسافرت کنیم باید با پرداخت هزینه ای و صرف یک رو روز وقت نامه تردد بگیریم در غیر اینصورت حق سفر نداریم اگر هم از ۱۰ یا ۱۵ روزی که اجازه داریم بیشتر در اون شهر بمونیم باید جریمه پرداخت کنیم متاسفانه هیچ ایرانی اینا رو درک نمیکنه و خیلی راحت میگن ناراحتی خب برو کشورت آخه کدوم کشور من ۳۴ سالمه و متولد این جام برای منم افغانستان یک کشور بیگانست

    1. سیدیحیی حسینی می‌گوید

      سلام امیدوارم قوانین ایران کم کم بسوی قوانین بین المللی پیشرفت کنه در کشورهای دیگر وقتی به مهاجری مدرک شناسایی میدن یعنی شهروند اون کشور از نوع درجه ۲یا ۳ اما در ایران مدرک شناسایی به این معناست که شمارو ماموران انتظامی دستگیر نکنند فقط همین وقتی به بانک مراجعه میکنیم میگن پاسپورت اخه منی که اصلا تاحالا کشورم راندیدم و از دوران رهبری امام خمینی ره تا حالا با کارتهای شما زندگی میکنم چجوری برای دریافت کارت بانکی و غیره پاسپورت بیارم

  3. امرالله می‌گوید

    خدا خدا ما را میکشتی بهتر بود

  4. AlirezaHosseini می‌گوید

    سلام خسته نباشید.
    ممنون بابت مقاله مفیدتون.

    معلوم نیست قوانین ایران در خصوص مهاجرین کی قراره تغییر کنه.
    همونطور که اشاره کردید قوانین در ایران حالت عجیبی دارن نه فقط در خوصوص مهاجران کلاً
    در مواردی میشه دید که اصل قانون تصویب شده اما بعد ها با اضافه کردن تبصره ای کوچک کل قانون رو دور میزنن.
    یه کارشناسی میگفت قوانین ایران از فرانسه که مهد قانون دنیاست بیشتره.

    شاید رسیدگی و حل مشکلات شهروندان ایرانی دقدقه عده ای از مسئولین باشه، اما به قطع میشه گفت هیچ کسی به فکر اتباع کشور های دیگه در ایران نیست.
    دوستان بعضی از محدودیت های پیش پا افتاده رو گفتن اما اگه بهتر بررسی بشه مشخص میشه سیاست ایران در قبال مهاجرین بیشتر سیاست بخور نمیره.!
    یک فرد خارجی اجازه تحصیل در رشته های تخصصی رو نداره ، جواز کسب و کار در اکثر شاخه های شغلی به این افراد داده نمیشه و… .
    اتباع فقط اجازه فعالیت در عرصه کشاورزی ،ساخت و ساز و رشته های نیمه فنی مثل خیاطی اجازه فعالیت دارند.

    خیلی وقت هست به افراد بالای 18 سال کارت کار (مجوز موقت کار ) در رشته های بالا داده میشه.

    باید دیدمون نسبط به مهاجر تغییر کنه، کی فکرش رو میکنه بچه های افغانستانی که امروز برای ساخت یه فروشگاه اینترنتی کوچک نمی توانن درگاه پرداخت آنلاین داشته باشند، یا خیلی ساده تر حتی دامنه .ir هم نمی تونن ثبت کنن چه فرصت هایی رو بخاطر قوانین غلط از دست میدهند.

    در کشور های صنعتی بخش بزرگی از استارتاپ ها رو افراد غیر بومی ثبت و اداره میکنند، کسانی که در کشور خودشون فرصت شکوفا شدن نداشتن.

    باز هم تشکر از راه پرداخت، من هم طراح وبی با رویاهای زیاد هستم که فعلا با درهای بسته مواجه شدم.
    لطفاً این دیدگاه رو تایید کنید . 🙂

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.