پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فینتک است.
کسب‌وکارها درباره تحولات ارزی چه می‌گویند و چه راهکاری در پیش گرفته‌اند؟
چه بخواهیم چه نه، شوک ارزی تمام جامعه را فرا گرفته است. کسب‌وکارها نگران از آینده خود هستند و مردم خیلی امیدوارانه در انتظار روزها نیستند؛ چراکه همین چند سال پیش این تحولات و این فشارهای اقتصادی را تحمل کرده‌اند. برای اینکه به این واقعیت پی ببریم خیلی راحت می‌توانیم چند ساعتی پای صحبت کسب‌وکارها بنشینیم، اگر نه هم فضای مجازی، در دسترس‌ترین منبع است تا به حال و احوال این روزهای مردم و فعالان حوزه اقتصاد پی ببریم.
در این میان سامانه «نیما» یا «نظام یکپارچه معاملات ارزی» با هدف تسهیل تأمین ارز، ایجاد فضای امن برای خریداران و فروشندگان ارز و امکان ایجاد فضای رقابت صرافان برای تأمین ارز متقاضیان از اوایل خرداد ماه توسط بانک مرکزی راه‌اندازی شد.
این سامانه به این منظور طراحی شده تا متقاضیان خرید ارز بتوانند درخواست خود را در یک بستر یکپارچه در اختیار فروشندگان ارز قرار دهند و فروشنده‌ای که تمایل به ارائه خدمات دارد، بتواند در بستری سالم و رقابتی، پیشنهاد خریدار ارز را پاسخ دهد. سامانهٔ نیما در واقع بستری آنلاین برای خرید و فروش ارز است. نیما از نگاه عده‌ای از فعالان حوزه کسب‌وکار، بستری مناسب برای فعالیت است اما عده‌ای دیگر خلاف این نظر را دارند.
به طور کلی، کسب‌وکارها برای رهایی از شرایط پیش آمده، راهکارهای متعددی را در نظر گرفته‌اند تا کمترین فشارها به آنها وارد شود و بتوانند ادامه حیات دهند. در این گزارش سعی کرده‌ایم علاوه بر بررسی مسائل پیش روی آنها، راه‌حل‌های خروج از مسائل اقتصادی را مورد بررسی قرار دهیم.
امیری: بحران ارزی موجب از دست دادن نیروی انسانی می‌شود
مصطفی امیری، مدیرعامل زرین‌پال، بخش عمده تحولات ارزی و تأثیر آن بر کسب‌وکارها را اثر روانی این مساله خواند و گفت: «ترس از گران شدن دلار، تجربه اتفاقات سال‌های گذشته و فشارهایی که در پی آن به اقشار متوسط جامعه وارد شد؛ باعث شده که وضعیت مانند گذشته شود. بسیاری از تقاضاهای خرید که در حال حاضر انجام شده هم به خاطر ترس از آینده است. علاوه بر این خیلی‌ها به دلیل تغییراتی که در قمیت دلار به وجود خواهد آمد، شروع به سرمایه گذاری دلاری کرده‌اند. شوک‌های این چنینی با توجه به سابقه این مساله که متاسفانه درایتی هم برای حل آن نبوده همه را به سوی ذخیره کردن دلار برای حفظ نوسانات واداشته است تا کمترین ضرر به آنها وارد شود.»
او ادامه داد: «قسمت عمده کسب‌وکارهایی از جنس ما به دلار وابسته نیست. اما در خرید تجهیزات سخت‌افزاری مانند سرور و ذخیره‌سازها به صورت غیرمستقیم به دلار نیاز داریم. اما با کاهش قدرت خرید مردم، قدرت خرید کسب‌وکارها هم کم می‌شود، با این حساب و در چنین شرایطی جهت صرف‌جویی در هزینه‌های جاری باید به جای خرید سلوشن‌های اروپایی، با هزینه‌های کمتر، با استفاده از سلوشن‌های آسیایی یا هندی تأمین نیاز کرد. درواقع این افزایش قیمت باعث می‌شود که از تأمین کننده رده سوم یا چهارم، تجهیزات و یا راهکارهای نرم‌افزاری مورد نیاز خود را تهیه کنیم.»
امیری با اشاره به معضل نیروی انسانی برای کسب‌وکارها گفت: «در این میان، خیلی از کسب‌وکارها در بعد نیروی انسانی دچار معضل می‌شوند. باید بر این نکته تاکید کنم که نیروی انسانی مهمترین و تنها ذخیره ارزشمندی است که داریم. متاسفانه با بحران ارزی خیلی از شرکت‌ها نیروهای خوب خود را از دست می‌دهند؛ چراکه آنها با درآمد دلاری بالاتر از خارج از کشور، پیشنهادهای کاری دریافت می‌کنند و حتی اگر در آنجا زندگی سطح پایینی داشته باشند حاضر می‌شوند به خارج از کشور بروند. به اعتقاد من مهمترین ضربه این است. ما همواره تلاش می‌کنیم نیروی انسانی با ارزش خود را حفظ کنیم و با به کارگیری منابع، نیروهای خوب را بیشتر کنیم.»
مدیرعامل زرین‌پال در پاسخ به این سؤال که راه حل شما برای این مساله چیست، گفت: «اینکه در کوتاه‌مدت درآمد ارزی داشته باشیم، غیرممکن است. اینکه رشد درآمد به کمک افزایش نقدینگی و یا افزایش اندازه بازار نیز در کوتاه‌مدت رخ دهد هم اغراق آمیز است. ما تنها می‌توانیم از اندوخته‌های قبلی خود که قرار بود از آن برای توسعه محصولاتمان بهره ببریم، صرف نظر کنیم و در برابر خروج نیروهای انسانی از شرکت و کشور بایستیم و از سوی دیگر کیفیت سرویس‌ها را در همین حد نگه داریم.
متاسفانه بحران ارزی موجب می‌شود نیروهای خودمان را خیلی راحت از دست بدهیم و به اعتقاد من این بزرگترین ضربه برای کسب‌وکار است. به ظاهر اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد اما در باطن نمی‌توان این تأثیر را نادیده گرفت. به طور کلی امیدوارم اوضاع ارزی آرام شود تا مجدداً بتوانیم مطابق با برنامه‌ریزی‌های انجام شده، در جهت گسترش کسب‌وکار اقدام کنیم.»
جهاندار: دولت باید کوچک شود
میلاد جهاندار، دبیر انجمن فینتک و هم بنیانگذار باهمتا در رابطه با تحولات ارزی و تأثیر آن بر کسب‌وکارها گفت: «یکی از مهمترین موارد برای انجام فعالیت اقتصادی در هر جامعه ثبات است. واضح است که در این میان، بی‌ثباتی بزرگترین ضربه را به کسب‌وکارها میزند. پس از ایجاد بی‌ثباتی خیلی از کسب‌وکارها فعالیت نمی‌کنند و یا در بهترین شرایط در بخش‌های کم ریسک سرمایه‌گذاری می‌کنند.
به این ترتیب و در نهایت تعداد تراکنش‌ها کاهش پیدا می‌کند و همین امر باعث می‌شود تا کسب‌وکاری مانند ما تحت تأثیر قرار بگیرد. از سوی دیگر ما به زیرساخت‌ها و شرکت‌های بین‌المللی وابسته هستیم و هزینه‌های این بخش را با دلار می‌پردازیم. قطعاً در این میان، افزایش قیمت‌ها بار سنگینی است بر دوش کسب‌وکارهای کوچک.»
او به حضور سرمایه گذاران خارجی اشاره کرد و گفت: «مطمئناً کل فضای اقتصادی کشور از این وضعیت متأثر می‌شود و ورود سرمایه‌گذاران خارجی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این درحالی است که اقتصاد، برای رشد و توسعه نیاز به سرمایه و ورود سرمایه گذار خارجی دارد. نوسانات این چنینی باعث می‌شود که سرمایه‌گذار با وسواس بیشتری به کشور ورود پیدا کند و یا اصلاً منصرف شود. همچنین هدف گذاری کسب‌وکارهایی که قبلاً روی آنها سرمایه‌گذاری خارجی شده است با مشکل مواجه می‌شود.»
جهاندار در پاسخ به این سؤال که به اعتقاد شما راه‌حل خروج از این مساله چیست، گفت: «ایجاد و حفظ ثبات در اقتصاد و پا گرفتن تولید یک راه بیشتر ندارد و آن راه چیزی جز خارج شدن دولت از اقتصاد نیست. دولت باید کوچک شود. ظرفیت و کشش اقتصاد ما این همه خرج‌های بیهوده و بی‌ثمر سیستم دولتی نیست. نباید در مسیری که بارها رفته‌ایم و همیشه به بن بست رسیده‌ایم، دوباره قدم بگذاریم. باید همین صنایع موجود حمایت شوند و توسعه پیدا کنند. باید عملی و واقعی همه راه‌ها به تولید و توسعه ختم شود.»
جوانمردی: عدم ثبات قیمت دلار مخرب‌تر از افزایش قیمت دلار است
شاهین جوانمردی، معاون تولید سخت‌افزار بانکی فناپ پرداخت، درباره تحولات ارزی و مسائل به وجود آمده برای کسب‌وکارها گفت: «مشکل من بیشتر از افزایش قیمت دلار، بحث خود تحریمی است که برای خودمان ایجاد کرده‌ایم، چراکه افزایش قیمت دلار در سال‌های قبل هم اتفاق افتاده است. اما این مساله، یک طرف قضیه است و بحث دیگر اجبار در حواله ارز پیش از تحویل کالاست که از نظر من نوعی خود تحریمی است. پیش از این امکان معامله اعتباری (خرید نسیه) با چهار کشور چین، کره، ترکیه و هند وجود داشت اما با قوانین جدید، این امکان را از بین برده‌ایم.
درواقع فعالین اقتصادی را که طی سال‌ها کار با شرکت‌های خارجی برای خودشان اعتباری ایجاد کرده بودند تا بدون حواله ارز بتوانند اجناس مورد نیاز خود را وارد کنند، از حق خود محروم کردیم. به اعتقاد من با اعلام این موضوع، یک خودتحریمی ایجاد کردیم و خودمان باعث وارد شدن خدشه به اعتبارمان شدیم. همچنین در حال حاضر تعداد زیادی از فعالین اقتصادی که در گذشته به صورت اعتباری با طرف‌های خارجی خود مراوده تجاری داشتند به دلیل سیاست‌های جدید بانک مرکزی با مشکلات عدیده‌ای در جهت تسویه بدهی‌های گذشته خود روبه‌رو شده‌اند.»
او تصریح کرد: «مساله دیگر این است که حواله‌ها به سختی زده می‌شود. درواقع بانک‌ها می‌خواهند همکاری کنند اما به دلیل اختلاف زیاد قیمت دلار در بازار آزاد با آنچه به صورت رسمی اعلام می‌شود صادرکنندگان ترجیح می‌دهند ارز خود را در سامانه نیما عرضه نکنند به همین دلیل به سختی می‌توان ارز را از سامانه نیما تهیه کرد.»
جوانمردی با بیان اینکه عدم ثبات قیمت دلار خیلی مخرب‌تر از افزایش قیمت دلار است، گفت: «در بازه‌ای قیمت ارز با افزایش و نوسانات زیاد روبرو شد. بعد از آن، نرخ رسمی از سوی بانک مرکزی اعلام شد اما با توجه به اینکه ارز زیادی برای عرضه با این قیمت وجود ندارد، تغییری ایجاد نشده است.»
او درباره راه برون‌رفت از این مسائل برای کسب‌وکارها گفت: «در ابتدا باید از سمت سیاست‌گذار سیاست‌ها مشخص شود، جو ارزی آرام شود و التهاب موجود از بین برود تا بتوان به یک کسب‌وکار در بلندمدت فکر کرد. در حال حاضر خیلی از کسب‌وکارها منتظر هستند ببینند چه اتفاقی رخ می‌دهد و نمی‌توانند برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشند. ما هم منتظر هستیم تا بازار به یک ثبات برسد.»
معاون تولید سخت‌افزار بانکی فناپ پرداخت تاکید کرد: «اتفاقاً وقتی قیمت دلار بالا می‌رود بهترین فرصت برای صادرکنندگان است اما در برخی از محصولات، تولیدکننده برای تولید، نیاز به مواد اولیه خارجی دارد که امکان تأمین آنها از بازار داخل وجود ندارد و باید آنها را از خارج از کشور تأمین کند، از طرفی وقتی نمی‌توان خرید مواد اولیه را انجام داد و روی قیمت آنها در بلندمدت برنامه‌ریزی کرد نمی‌توان به صادرات هم فکر کرد.»
حیدرپور: با سیاست ارزی بانک مرکزی، امکان واردات قاچاق از بین می‌رود
مدیرعامل شرکت بازرگانی مبنا کارت آریا معتقد است: «با سیاست ارزی بانک مرکزی، کانال‌های ارتباطی و فرآیندها مطلوب‌تر از گذشته ادامه پیدا می‌کند و شرکت‌های بزرگ می‌توانند به حیات خود ادامه دهند. از طرف دیگر امکان واردات قاچاق کالا دیگر وجود نخواهد داشت.»
مهرداد حیدرپور، مدیرعامل شرکت بازرگانی مبنا کارت آریا، درباره سیاست‌های جدید ارزی بانک مرکزی گفت: «درکل اگر این سیاست وجود داشته باشد که همه مسائل از طریق بانک‌ها صورت گیرد، یعنی ثبت سفارش و ورود کالا بر اساس آن انجام می‌شود؛ از دیدگاه من این سیاست خوب است و یکی از حسن‌های آن این است که شرکت‌های ریشه‌دار و بزرگ می‌توانند ادامه حیات دهند، شرایط آنها با ثبات‌تر می‌شود و می‌توانند درآمدزایی و حاشیه سود خود را برنامه‌ریزی کنند.»
او ادامه داد: «در برخی موارد پیش آمده بود که ما و برخی شرکت‌ها محصول و یا سرویسی را نداشتیم و یا با توجه به سرویس و ارزش‌افزوده‌ای که ارائه می‌دادیم، قیمت کالا بیشتر تمام می‌شد اما شرکتی با قیمت پایین‌تر محصول خود را در بازار ارائه می‌کرد و این باعث نابرابری شرکت‌های تخصصی می‌شد. یعنی ممکن بود فردی با مقداری سرمایه، با حاشیه سود پایین و یا حتی با ضرر، محصول خود را به فروش برساند. اگر این شرایط ادامه پیدا کند ساختار بهتر و منسجم‌تری ایجاد می‌شود. از طرفی برای شرکت‌هایی مثل ما که قانونی کار می‌کنند، این کار یک مزیت است.»
حیدرپور با تاکید بر اینکه با این کار، آسیبی که به مشتری وارد می‌شد دیگر وجود نخواهد داشت، گفت: «این روند باعث می‌شود تاجرانی که فقط با پول، وارد این عرصه شده و در این مسیر تجربه چندانی ندارند کنار بروند. پیش از این مشتری فقط قیمت را در بازار می‌دید و به سراغ همان فردی می‌رفت که با قیمت کمتری محصولات خود را ارائه می‌داد. در هر صورت امیدوارم با سیاست ارزی که در کشور ایجاد شده منافع وارد کنندگان و صادر کنندگان دیده شود.»
غانم‌زاده: استارت‌آپ‌ها سرویس‌ها و خدمات برون‌مرزی ارائه دهند
ناصر غانم‌زاده، مدیر شرکت سرمایه‌گذاری جسورانه اُپاتان، با بیان اینکه افزایش قیمت دلار به سه روش بر کسب‌وکارهای فناوری اطلاعات و استارت‌آپ‌ها اثر می‌گذارد، گفت: «این مساله باعث می‌شود هزینه‌های کسب‌وکارها یک و نیم تا حتی دو برابر هم افزایش پیدا کند. استارت‌آپ‌ها از ابزارهایی مانند هوست، دامین، سرور و سرویس‌هایی استفاده می‌کنند که مورد نیاز آنهاست. برای تهیه آن، مجبور به پرداخت هزینه به دلار هستند و در عین حال این ملزومات معادل ایرانی هم ندارند. بگذریم از اینکه آنها به چه سختی دلار تهیه می‌کنند. به طور کلی در این قسمت، هزینه‌ها دو برابر می‌شود که بخش قابل توجهی است.»
او ادامه داد: «بخش دوم به صورت غیرمستقیم بر کسب‌وکارها اثر می‌گذارد. برای مثال خرج روزمره زندگی افراد برای خرید ملزوماتی مانند خانه، ماشین، لپ‌تاپ و موبایل بالا رفته، به این واسطه نیروهای انسانی تقاضای حقوق بالاتری می‌کنند که البته حق هم دارند و دیگر افزایش 20 تا 25 درصدی حقوق برای آنها جذابیتی ندارد.
بالاترین درصد هزینه برای استارت‌آپ‌ها هم نیروی انسانی است و آنها حداقل یک‌ونیم تا یک‌وهشت و گاهی حتی دو برابر بیشتر از گذشته حقوق می‌خواهند. دیگر موضوع مورد بررسی به ریسک سرمایه‌گذاری برمی‌گردد؛ بر این اساس نوسانات موجود در بازار خانه، طلا و دلار باعث می‌شود پول‌هایی که قرار بود برای سرمایه‌گذاری در بخش استارت‌آپ‌ها صرف شود وارد بازارهای دیگری شود. به این ترتیب جذب سرمایه برای کسب‌وکارهای نوپا سخت‌تر شده و آنها در تنگنا قرار می‌گیرند.»
غانم‌زاده با تاکید بر اینکه فعالان این عرصه باید دست روی پای خودشان بگذارند نه اینکه منتظر دلار دولتی باشند، گفت: «حل این مساله راه‌حل کوتاه‌مدت ندارد اما راه‌حل بلندمدت این است که استارت‌آپ‌ها سرویس‌ها و خدمات برون‌مرزی ارائه دهند و ارزش سرویس‌های آنها در بیرون از مرزها یعنی در منطقه و خاورمیانه هم ارائه شود. درواقع کسب‌وکارها باید در درازمدت به این سمت بروند و بخشی از درآمد خود را با استفاده از فروش خدمات در خارج از کشور، ارزی کنند.
راه میان‌مدت هم این است که سرویس‌های جدید با ارزش بیشتر برای مشتریان فراهم کنند و از این بابت درآمد بیشتری کسب کنند. راه دیگری هم وجود داد و آن این است که آنها می‌توانند سرویس‌ها و خدمات موجود خود را گران‌تر هم بفروشند که این کار در کوتاه مدت رخ می‌دهد اما موجب نارضایتی مشتری و از دست رفتن بازار می‌شود.»
مدیر شرکت سرمایه گذاری اُپاتان با اشاره به ریسک راه‌اندازی کسب‌وکارها در کشور گفت: «نابه‌سامانی‌های موجود، پستی و بلندی‌ها و عدم ثبات راه‌اندازی کسب‌وکارها را به شدت با ریسک مواجه کرده است. از سوی دیگر از آنجا که خیلی از کشورها شرایط را برای کسب‌وکارها تسهیل کرده‌اند و ویزای مخصوص به آنها می‌دهند تا ایده خود را در آنجا راه‌اندازی کنند، این خطر وجود دارد که افراد به این نتیجه برسند که استارت‌آپ خود را در کشور دیگری راه‌اندازی کنند. ناگفته نماند مسائلی مانند فیلترینگ هم به این شرایط نامساعد دامن میزند و به طور کلی این خطر برای کشور ما وجود دارد.»
