نگاهی به کارخانه فناپ پرداخت در خرمشهر / مونتاژ روزانه 800 دستگاه کارت‌خوان با 50 نفر پرسنل محلی

فناپ پرداخت، یکی از شرکت‌های زیرمجموعه هولدینگ فناپ است؛ هر چند مقر اصلی فناپ پرداخت در تهران است ولی این شرکت یک بخش صنعتی دارد که 1000 کیلومتر آن‌طرف‌تر از تهران، در استان خوزستان در نزدیکی شهر خرمشهر فعالیت می‌کند. این کارخانه با همکاری شرکت تایوانی کسلز، سالانه 200 هزار دستگاه کارت‌خوان رومیزی و سیار تولید می‌کند. فناپ پرداخت اکنون با بانک‌های صادرات، سپه، رفاه، گردشگری و شرکت پرداخت الکترونیک پاسارگاد همکاری کند و در عین حال به دنبال توسعه بیشتر کسب‌وکار خود است. در سفری که به آبادان داشتیم از این کارخانه بازدید کردیم و با فرآیند مونتاژ دستگاه کارت‌خوان آشنا شدیم که در ادامه این گزارش می‌خوانید.

 

پیاده‌روی کنار خط مونتاژ کارت‌خوان

برخلاف حجمه‌ها، حملات و انتقادهایی که به مونتاژ محصولات خارجی در ایران می‌شود، مدیران کارخانه فناپ پرداخت به هیچ وجه در حال حاضر ادعایی بر تولید ندارند و هر چه هست مونتاژ است؛ هر چند آنطور که پیداست هدف نهایی از ایجاد این کارخانه رسیدن به تولید هفتاد درصد از قطعات این محصولات در کشور است.

این کارخانه سه مرحله ساده دارد: پیش‌تولید، تولید و در آخر هم تست و بسته بندی. طول خط تولید بیست متری می‌شود و در دو طرف آن زنان اپراتور با لباس فرم و دستکش پشت دستگاه نشسته‌اند و مشغول کارند. حتی وقتی کنجکاوانه از کنار آنها می‌گذریم سربلند نمی‌کنند و به نظر نمی‌رسد چیزی بتواند تمرکز آنها را بهم بزند. جلوی میز کار آنها نقاله‌ای به طور پیوسته به آرامی در حال حرکت است که محصول آماده شده اپراتورها را تحویل می‌گیرد و با سرعت آهسته و منظم به اپراتور بعدی برای انجام بخش بعدی کار می‌رساند.

تقسیم‌بندی کاری مشخص است. در مرحله پیش‌تولید قطعات در کنار یکدیگر قرار داده می‌شوند و همزمان استانداردهای جهانی مانند استاندارد PCI رعایت و در نظر گرفته می‌شود. این استاندارد تا حد قابلوقبولی تضمین می‌کند که دستگاه غیرقابل نفوذ باشد و از نظر امنیتی مشکلی نداشته باشد. مرحله تولید، مرحله assemble یا همان سرهم کردن است و همه قطعات در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و روی هم سوار می‌شوند. دستگاه که تکمیل شد، نوبت به تست و کنترل کیفی می‌رسد. اینجا آخر خط تولید است. جلوی پای اپراتورهای این بخش چند سبد قرمزرنگ قرار داده شده تا اگر دستگاهی از تست محصول، موفق رد نشد داخل سبد برود. روی هر دستگاه داخل سبد برچسبی می‌زنند که نشان می‌دهد مشکل از کجاست.

سید حسین علوی، مدیر کارخانه است. همانطور که به آرامی در کنار خط تولید راه می‌رود برای ما توضیح می‌دهد چه اتفاقی در هر بخش می‌افتد. علوی درباره مرحله تست و کنترل کیفی می‌گوید: «در اینجا همه ماژول‌های دستگاه تست می‌شوند و به رنگ سبز در می‌آیند. اگر بخشی از دستگاه عملکرد مناسب نداشته باشد، وارد سبد قرمز می‌شود و بعد به بخش تعمیرات فرستاده می‌شود. در این بخش هم پس از اینکه مشکل برطرف شد، دستگاه به خط تولید بازگردانده می‌شود. اما اگر باز هم مشکل داشت آن را به عنوان ضایعات کنار می‌گذاریم.»

تست دستگاه به اپراتورها و نرم افزارهای آنها محدود نمی‌شود. گوشه سوله کارخانه، سروری وجود دارد که به بزرگی دو قفسه قدی و بلند است. کارت‌خوان‌ها کنار هم روی قفسه‌ها چیده شده‌اند و به سرور متصل‌اند. به گفته علوی اینجا شرایط میدانی برای آنها درست می‌شود که می‌تواند استقامت و تحمل دستگاه را از هر نظر بسنجد. تست هر دستگاه دو ساعتی طول می‌کشد و اگر توانست موفق از آزمایش بیرون بیاید در مانیتور کنار سرور به رنگ سبز نمایش داده می‌شود. آنها به خط تولید برمی‌گردند و شماره سریال دریافت می‌کنند و بسته‌بندی می‌شوند. اما دستگاه‌هایی که مشکل دارند دوباره به واحد تعمیرات فرستاده می‌شوند که اتاق کوچکی در بخش دیگر کارخانه است.

برخی از مدل‌هایی که در این کارخانه تولید می‌شوند، به فناوری NFC و اسکن اثر انگشت نیز مجهز هستند. همچنین فناپ با توجه به بازخوردهایی که از بازار دریافت کرده است، توانسته تغییراتی روی دستگاه‌ها مانند صفحه‌کلید آن انجام دهد و به دنبال تغییرات بیشتر نیز هست.

به گفته علوی با وجود اینکه این محصولات با نسخه‌های خارجی رقابت می‌کنند و از نظر کیفیت تفاوتی ندارند، قیمت پایین‌تری نیز دارند که می‌تواند مزیت رقابتی آنها به حساب بیاید.

 

دو راهِ پیش‌روی فناپ

شرکت کسلز، شریک تجاری فناپ که تا پیش از این دستگاه‌های کارت‌خوان را به صورت کامل به این شرکت می‌فروخت، دو سالی است که بخشی از دانش تولید دستگاه را به آنها منتقل کرده و مسئولیت تأمین برخی از قطعات را به‌عهده دارد.

به عقیده شاهین جوانمردی، نکته مهم همین انتقال دانش و شروع تولید داخلی است. با او پس از بازدید از کارخانه به گفت‌وگو نشستیم و نظر او را درباره تولید داخلی دستگاه جویا شدیم. به عقیده بسیاری، مونتاژ دستگاه به معنای تولید داخلی نیست. شاهین جوانمردی نظر دیگری داشت: «باید از ابتدا هدف خود را مشخص کنیم که چه می‌خواهیم. نمی‌توانستیم دستگاهی تولید کنیم که صددرصد آن ایرانی است و همه استانداردهای بین‌المللی را هم رعایت می‌کند. با وجود اینکه توانایی ساخت سخت‌افزاری این دستگاه‌ها را به صورت داخلی داریم، اما امکان دریافت استانداردهای بین‌المللی وجود نداشت. بنابراین مجبور به انتخاب بودیم. باید از خود می‌پرسیدیم آیا تولید دستگاه به قدری برای ما اهمیت دارد که استانداردها را رها کنیم و تنها به تولید داخلی توجه داشته باشیم؟ من در گروهی بودم که از سال 82 توانست نخستین خودپرداز را تولید کند، اما به علت تحریم ایران نمی‌توانستیم استداندارد بین‌المللی آن را دریافت کنیم. از سویی ما دستگاه‌های کارت‌خوان وارداتی را بدون تست به کار می‌گیریم. چطور می‌توانیم امنیت آن را تضمین کنیم و مطمئن باشیم با ارائه اطلاعات کارت به آن هیچ مشکل امنیتی برای دستگاه به وجود نمی‌آید؟ آیا وظیفه ما تولید صددرصدی دستگاه است یا تضمین امنیت اطلاعات کارت و فرآیند پرداخت؟ مشخصاً ما راه دوم را انتخاب کردیم.»

در ادامه همین تصمیم‌گیری بخش مجزایی در کارخانه خرمشهر به عنوان واحد تحقیق و توسعه اختصاص داده شده است. در حال حاضر 3 همکار در این واحد فعالیت دارند که از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های تهران، علم و صنعت و صنعتی اصفهان هستند و نکته مهم اینکه هر 3 نفر از محلی‌های این منطقه هستند.

فاطمه سعدونی، مدیر واحد تحقیق و توسعه کارخانه فناپ پرداخت می‌گوید: «تولید دانش و تحقیقات در کشور کم نیست، اما ما باید بتوانیم تحقیق را به توسعه متصل کنیم و دانشی تولید کنیم که در جهت توسعه کسب‌وکار باشد. نتایج فعالیت‌های واحد R&D در آینده مشخص می‌شود و بودجه زیادی نیز لازم دارد. با این همه اینجا روی این واحد سرمایه‌گذاری زیادی شده است. ما با گروه کسلز در ارتباط هستیم و تلاش داریم با همکاری آنان به دانش کافی برای تولید محصولات کارت‌خوان دسترسی پیدا کنیم.»

سعدونی می‌گوید این واحد در حال حاضر به دانش تعمیرات دستگاه‌ها و پشتیبانی محصولات دست پیدا کرده‌اند و از این طریق نیز می‌توانند بازخوردهای مشتریان و کاربران دستگاه‌ها را جویا شوند. در این میان برخی از مشکلاتی که کاربران با دستگاه‌ها دارند، مشکل فنی دستگاه نیست و به ارتباط با سوئیچ بانکی و حتی اینترنت باز می‌گردد.

اما آیا راه انتقال دانش با بخش R&D این کارخانه به نقطه مورد نظر خود می‌رسد؟ جوانمردی در پاسخ می‌گوید: «نه. ما نیاز داریم از سایر مجموعه‌های دانش‌بنیان دیگر نیز استفاده کنیم و هم‌اکنون در بخش‌های دیگر با آنها در حال همکاری هستیم. به صورت کلی، به نیروهای داخل فناپ بسنده نمی‌کنیم.»

با این همه راه فناپ پرداخت طولانی است و به گفته جوانمردی، فناپ قصد دارد در کنار حفظ و رعایت استانداردها و امنیت دستگاه‌ها، گام‌به‌گام به تولید داخلی نزدیک شود. کارخانه فناپ پرداخت اکنون در گام نخست است و تا رسیدن به ایده‌آل‌های فناپ فاصله دارد. با این همه جوانمردی معتقد است هر راه، آغازی دارد و راه تولید داخلی دستگاه های کارت‌خوان نیز در ایران با کارخانه فناپ پرداخت آغاز شده است.

 

توسعه کارخانه فناپ پرداخت به حمایت بخش خصوصی بسته است

کارخانه فناپ پرداخت اکنون سالانه 200 هزار و روزانه بیش از 750 دستگاه کارت‌خوان تولید می‌کند اما سید حسین علوی می‌گوید همانطور که این کارخانه توانسته نسبت به سال گذشته چیزی حدود 90 درصد رشد داشته، در صورتی که بازار این کارخانه توسعه پیدا کند، با همین نیرو می‌توان تا سقف تولید روزانه 1200 دستگاه نیز پیش رفت. اما همه‌چیز به همین مسئله بستگی دارد: توسعه بازار.

مدیر کارخانه فناپ پرداخت می‌گوید: «افزایش میزان تولید به نیاز شرکت‌های دیگر و همکاری آنها با ما دارد. ما آمادگی همکاری و بستن قرارداد با شرکت‌های دیگر را داریم، اما با وجود گسستگی و شکافی که در صنعت پرداخت وجود دارد شرکت‌های فعالی در این حوزه تلاش دارند به صورت مستقل فعالیت کنند و بخاطر تضارب آرا، احساس امنیت وجود ندارد. در حالی که در صورت تجمیع شرکت‌ها و افزایش همکاری‌ها پیشرفت زیادی در حوزه تولید داخلی اتفاق می‌افتد.»

جوانمردی نیز در این باره توضیح می‌دهد: «سقف بازار برای تولید داخلی این محصول حدود 70 درصد است و تولید بیش از این نمی‌تواند اقتصادی باشد. با این همه اکنون 20 درصد تولید داریم و تا رسیدن به آن نقطه فاصله زیادی باقی مانده است. ظرفیت ما محدود است و در حال حاضر برای توسعه بازار از ظرفیت بانک پاسارگاد و شرکت فناپ استفاده می‌کنیم و تاکنون نیز یک ریال تسهیلات دریافت نکرده‌ایم، اما تا زمانی که بخش خصوصی حمایت نکند نمی‌توانیم منتظر رخداد بزرگ و خاصی باشیم. خصوصاً که شرایط تولید داخلی نیز بسیار سخت و پیچیده است.»

توسعه بازار با توان تولید داخلی کارخانه فناپ پرداخت نیز ارتباط مستقیم دارد. از بین قطعات اولیه دستگاه که همگی در انبار نگه‌داری می‌شوند، 20 درصد ایرانی و تولید داخلی هستند و بقیه آنها از شرکت‌های بین‌المللی تأمین می‌شود. شاید اکنون دانش تولید برخی قطعات در کشور وجود داشته باشد، اما تولید آنها در مقیاس پایین صرفه اقتصادی ندارد و باید به تیراژ میلیونی برسد. در این صورت حتی روی قیمت هم تأثیر خواهد گذاشت و هزینه کمتری خواهد شد.

عمر مفید دستگاه‌های کارت‌خوان به صورت کلی بین سه تا پنج سال تخمین زده می‌شود و دستگاه‌های تولیدی کارخانه فناپ پرداخت نیز تا سه سال گارانتی دارند. فناپ پرداخت پشتیبانی این دستگاه را خود به‌عهده دارد و در شهرهای مختلف نمایندگی‌هایی تأسیس کرده تا بتواند پاسخگوی پذیرنده‌ها باشد. با این همه توزیع به صورت مستقیم نیست و کارخانه دستگاه‌ها را ابتدا برای PSP بانک‌ها در تهران ارسال می‌کند و توزیع از پایتخت شروع می‌شود که منجر به هزینه بار اضافی است.

هزینه بار، تنها هزینه‌های کارخانه فناپ پرداخت نیست و مشکلات گمرکی نیز گریبانگیر آنها است. استفاده از تسهیلات گمرکی یکی از دلایل انتخاب این منطقه برای فعالیت کارخانه بود و در قانون نیز مشخص شده است کالای وارداتی تعرفه گمرکی پرداخت نمی‌کند و تنها هنگام خروج از منطقه باید هزینه گمرکی پرداخت شود. در صورتی که به گفته شاهین جوانمردی گمرک بابت ورود کالا، از آنها تعرفه نیم‌ تا سه درصدی دریافت می‌کند. در مقابل پاسخ و ادعای مدیران سازمان گمرک نیز در این است که ماهیت این سازمان، اقتصادی است و از آنجایی که بسترها و زیرساخت‌های عمرانی را در منطقه فراهم می‌کند به درآمد و بودجه نیازمند است.

 

بحرانی به نام اشتغال

کارخانه فناپ پرداخت در شهرک صنعتی خرمشهر مستقر است. جایی که بیشتر کارخانه‌ها در منطقه آزاد تجاری اروند یا تعطیل شده‌اند و یا به حالت نیمه‌تعطیل درآمده‌اند. با اینکه 35 سال از آزادی خرمشهر می‌گذرد، اما آثار جنگ از صورت این منطقه پاک نشده و وضعیت اجتماعی و اقتصادی خوبی ندارد. بسیاری از مردم نیز برای یافتن کار به شهرهای دیگر مهاجرت کرده‌اند. به گفته علوی، افتتاح این کارخانه در منطقه آزاد اروند جدا از بحث تعرفه‌های گمرکی، جزو مسئولیت اجتماعی فناپ نیز محسوب می‌شد. علوی می‌گوید: «در حال حاضر چیزی حدود 50 نفر در این کارخانه مشغول به فعالیت هستند. جدا از همه بحث‌های تولید داخلی و مونتاژ و کسب دانشی که وجود دارد، اکنون 50 فرد که همگی بومی همین منطقه هستند، اینجا مشغول به کارند و کارگران چینی جای آنها قرار نگرفته‌اند. وضعیت اشتغال در این مناطق بحرانی است و وجود چنین کارخانه‌ای می‌تواند به بهبود این وضعیت کمک کند.»

دنیا خیرخواه، سرپرست منابع انسانی کارخانه فناپ پرداخت، درباره میزان استقبال از هر پست شغلی می‌گوید: «از سال 95 که این کارخانه افتتاح شد به صورت کلی با چیزی حدود 600 تا 700 نفر مصاحبه شغلی کردیم. برای یک پست اپراتوری ده‌ها فرد روزمه خود را برای ما ارسال می‌کردند و البته همین باعث شد تا ما بهتر بتوانیم انتخاب کنیم.»

تحصیلات اکثر کارکنان کارخانه کارشناسی و کارشناسی ارشد است. کارخانه ساعت کاری مشخص دارد و از آنجایی که خارج از شهر مستقر است، کارکنان با سرویس رفت‌وآمد می‌کنند. از مسئول بخش بسته‌بندی درباره شرایط کاری که پرس‌وجو می‌کنیم، بی‌آنکه سر بالا بیاورد یا کار خود را رها کند، می‌گوید: «از شرایط کاری در شغل‌های کاری دیگر خبر ندارم، اما از کارم در این کارخانه راضی هستم.» دیگری یکی از اپراتورهای بخش تولید است و زمانی که درباره شرایط کاری در خرمشهر از او می‌پرسیم تنها سر تکان می‌دهد و می‌گوید‌: «خوب نیست.»

آنچه بیان کردیم، صرفا گزارشی از یک کارخانه در خرمشهر بود با وجود تمام مخالفت‌ها و موافقت‌هایی که درباره این جریان وجود دارد. برخی این حرکت را به فال نیک می‌گیرند و همینقدر که 50 نفر در یک منطقه دورافتاده از پایتخت، شغلی برای زندگی آبرومندانه یافته‌اند ابراز خوشحالی می‌کنند و این جریان انتقال دانش را قدمی اجتناب‌ناپذیر برای تولید داخلی می‌دانند. از طرف دیگر، افرادی نیز چنین حرکت‌هایی را ادامه راه کجی می‌دانند که شرکت‌هایی مانند سایپا و ایران خودرو بر سر این مردم آوردند و از یک جایی به بعد، مردم کشور به بهانه حمایت از تولید ملی از محصولات باکیفیت و روز دنیا محروم شدند و شرکت‌های داخلی نیز به لطف انحصار ایجاد شده، هر روز محصول بی‌کیفیت‌تری نسبت به دیروز به مصرف‌کنند نهایی ارائه کردند. در آینده نزدیک در راه پرداخت، در مجموعه گزارش‌هایی به مزایا و معایب راه‌اندازی کارخانه‌هایی از این دست خواهیم پرداخت تا با جوانب مثبت و منفی چنین حرکتی بیشتر آشنا شویم.