همینطور پیش برویم بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت به جان یکدیگر می‌افتند

وبلاگ «راه راست» منتسب به مرتضی مقدسیان به تازگی نوشته جالبی در خصوص چالش بانک‌ها با شرکت‌های پرداخت برای کارمزد نگهداری دستگاه کارت‌خوان منتشر کرده است که متن کامل این نوشته را در ادامه بازنشر کرده‌ایم.

در آینده نزدیک چالشی بین بانک‌ها و اکثر شرکت‌های پرداخت بر سر هزینه اضافی نگهداری دستگاه کارت‌خوان یا حساب بانکی دستگاه کارت‌خوان خواهیم داشت. هزینه‌ای که در کشاکش کارمزد و ناهماهنگی بانک‌ها با همدیگر و بانک مرکزی و سیاست زدگی اصناف و دولت، بر بانک‌ها تحمیل شد و هنوز هم جاری است و سود بانک‌ها را بلعیده است. شرکت‌های ناکارآمد و خودمانی بعضی بانک‌ها نیز برای ادامه حیات، این رویه را دامن می‌زنند.

.

اگر کارمزد شرکت‌های پرداخت واقعی شود (کارمزد نگهداری حساب حذف شود):

• سود بانک‌ها بیشتر می‌شود. تا چند درصد سود کل بانک!
• بعضی از شرکت‌های پرداخت ضرر ده شده و باید تعطیل شوند.
• ارزش شرکت‌های پرداخت واقعی شده و به خاطر انحصاری که بانک مرکزی ایجاد کرده است، حبابی و حق لیسانسی نمی‌شوند.
•  هزینه کلی نظام پرداخت که از جیب مردم بیرون کشیده می‌شود، نصف می‌گردد.

.

درآمد شرکت‌های پرداخت

جهت تحلیل بیشتر موضوع مقداری توضیح می‌دهم. درآمد شرکت‌های پرداخت یا پی.اس.پی در حال حاضر معمولاً از چند راه تأمین می‌شود. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• کارمزدِ تعیین و پرداخت شده توسط بانک مرکزی و شرکت وابسته آن (شاپرک) که فرمول و میزان مشخصی دارد و فعلاً مقداری ثابت بعلاوه یک درصد مبلغ خرید تا ۲۵۰۰ ریال است و از بانکی که حساب دستگاه کارت‌خوان را نگهداری می‌کند، بدون رضایتش توسط بانک مرکزی برداشت شده و به‌حساب شرکت‌های پرداخت، واریز می‌شود.
• کارمزدِ اصطلاحاً نگهداری حساب بانکی واریز پول خرید مردم که میزان مشخصی ندارد و توسط مرجعی تعیین نشده است. در حال حاضر مقادیر متنوعی دارد که بستگی به رابطه سهامداری شرکت با بانک مربوطه و قدرت چانه‌زنی بانک دارد و معمولاً بین ده تا سی‌وچند هزار تومان شنیده شده که پرداخت می‌شود.
• و همچنین
• کارمزدِ فروش شارژ از شرکت‌های اپراتور تلفن همراه.
• کارمزد دریافت هزینه قبوضِ تلفن، آب، برق و مانند آن‌ها.
• کارمزد ایجاد خدمات ارزش‌افزوده برای شرکت‌ها و بانک‌ها.
• کارمزد تبلیغ روی دستگاه کارت‌خوان یا کاغذهای فیش.
• کارمزد انجام خدمات ویژه برای بعضی از مؤسسات.

.

کارمزد چه بود و چه شد

ناگفته نماند که در ابتدای شکل‌گیری و توسعه دستگاه کارت‌خوان در ایران، کارمزد مطابق نظام بین‌المللی دریافت می‌شد و بانک پارسیان بانی کار بود؛ اما در رقابت ناسالم بانکی کارمزد حذف شد و روزبه‌روز بدتر شد.

برای انجام تمام خدمات ذکرشده غیر از نگهداری حساب بانکی، کارِ قابل‌توجهی توسط شرکت پرداخت انجام می‌شود و کارمزدی برایش با تعامل و تفاهم تعیین شده است؛ اما برای نگهداری حساب بانکی کار قابل‌توجهی توسط شرکت انجام نمی‌شود و هزینه بانک برای نگهداری حساب بسیار بیشتر از شرکت پرداخت است. کارمزد تعیین شده توسط بانک مرکزی برای کارمزد بدیهی است که شامل هزینه ناچیز شرکت پرداخت برای حساب بانکی فروشگاه هم می‌شود.

بانک‌ها قبل از ورود انحصاری شاپرک به میدان پرداخت و قبضه کردن امور، بابت خرید و نگهداری حساب و کلیه خدمات شرکت‌های پرداخت که متعلق به خودشان بود، همین مقدار که برای نگهداری حساب بانکی ذکر کردیم به شرکت‌های پرداخت می‌دادند و هر دو طرف راضی بودند و دخل‌وخرج شرکت‌ها نیز با سود مناسب جور می‌شد.

.

تازه دوزاری بانک‌ها افتاده است

با ورود شاپرک، مبالغی که بابت نگهداری حساب داده می‌شد به‌جز یک شرکت استثنایی همچنان برقرار ماند و کارمزدی تشویقی از محل کارمزد خودپردازها و سپس دستورالعملی و اجباری و غیرقانونی از حساب بانکِ نگه‌دارندهٔ حسابِ دستگاه کارت‌خوان، توسط بانک مرکزی برقرار شد.

اکنون‌که سود بانک‌ها به سمت واقعی شدن پیش می‌رود و گزارشات و صورت‌های مالی باید مطابق استاندارد بین‌المللی آی.اف.آر.اس و موارد دیگر تهیه شود، بانک‌ها نسبت به کارمزد پرداختی حساس شده و در محاسبه دریافته‌اند که مبالغ کلانی بابت دستگاه کارت‌خوان می‌دهند.

بانک‌ها در محاسبه دریافته‌اند که بابت هر دستگاه کارت‌خوان مقداری ضرر نیز می‌دهند و هزینه پرداختی به شرکت‌های پی.اس.پی بابت نگهداری حساب، زائد و بی‌دلیل و بلکه برعکس است و مانند کشورهای دیگر، باید مقداری کارمزد نیز دریافت کنند.

پرداخت کارمزد به شرکت‌های پرداخت بابت نگهداری حساب، ناشی از ناهماهنگی بانک‌ها است. اگر هیچ بانکی کارمزد بابت این مورد ندهد یا مطابق میل شرکت شاپرک که همان بانک مرکزی است، حساب را فروشگاه در سایت شرکت شاپرک تعیین کند، شرکت پرداخت و فروشگاه چاره‌ای جز پذیرش این امر ندارد. حتی ممکن است بانک‌ها هماهنگ کنند و کارمزدی نیز بابت این نگهداری حساب دریافت نمایند که دور از منطق نیست زیرا هزینه این‌گونه حساب‌ها ده‌ها برابر حساب‌های معمولی است و حساب پر تراکنش باراندازی محسوب می‌شود.

هر حسابی که از بانکی بیرون برود، باید به بانکی دیگر برود؛ به‌عبارت‌دیگر در صورت عدم پذیرش پرداخت کارمزد بابت نگهداری حساب، حداکثر جابجایی حساب در بانک‌ها صورت می‌گیرد و مبالغ خرید بیرون از نظام بانکی نمی‌رود.

.

نقطه سیاهی به نام هزینه نگهداری حساب دستگاه کارت‌خوان

پولی که بابت نگهداری حساب داده می‌شود، در حقیقت نوعی رقابت منفی و کار دزدی محسوب می‌شود که بانکی به شرکت پرداخت می‌دهد که با بانک دیگر تبانی نکند و حساب را منتقل نکند یا فروشگاه را به‌اصطلاح بُر نزند و بانک دیگر را تبلیغ نکند.

بانکی که مشتری خود را معرفی می‌کند و به شرکت ارجاع می‌دهد، به‌سادگی می‌تواند شرکت را مجبور کند که حتماً حساب آن بانک را برای واریز مبالغ خرید برگزیند و مبلغی نیز بابت به‌اصطلاح نگهداری حساب ندهد یا فروشگاه از شرکت پرداخت بخواهد که حتماً حساب بانک موردنظرش را به دستگاه کارت‌خوان متصل کند و در غیر این صورت از شرکت مربوطه دستگاه کارت‌خوان نگیرد و به رقیب او مراجعه کند.

حتی بانک‌ها می‌توانند وقتی‌که مشتریان خود را برای نصب دستگاه کارت‌خوان معرفی می‌کنند، با هماهنگی مشتری، حساب خودشان را بدون هماهنگی یا رضایت شرکت در سایت شاپرک وارد کنند و مبالغ خرید به‌حساب آن‌ها در دوره‌های پایا واریز می‌شود.

این چالش از موارد جدی نظام بانکی و شرکت‌های پرداخت است و به‌سادگی با هماهنگی بانک‌ها حل‌شده و هزینه بیهوده‌ای را از دوش بانک‌ها برمی‌دارد و سود آن‌ها را متناسب و زیادتر می‌نماید.

در انتها لازم است حق بانک مرکزی در این مورد را ادا کنیم. رفع مشکلِ پرداخت کارمزد بابت نگهداری حساب، هیچ ربطی به بانک مرکزی ندارد و ناشی از کم‌کاری و ناهماهنگی بانک‌ها است. این مبالغ را نه بانک مرکزی و نه شرکت شاپرک هیچ‌یک ابداع نکردند و تشویق هم نکردند. اکنون نیز نمی‌توان از بانک مرکزی انتظار داشت کاری که در ایجاد و شکل‌گیری آن هیچ نقشی نداشته و در روند آن نمی‌تواند نقشی ایفا کند، وارد معرکه شود و به اصلاح امور بپردازد؛ اما اگر این کار را انجام داد، بسیار شایسته است و کاری بیش از مسئولیت و توقع انجام داده است.