پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
رسول قربانی / هفته گذشته هفته تأییدها و تکذیب‌ها بود. ابتدا به بهانه در پیش بودن هفته دولت، وزیر ارتباطات از طرحی رونمایی کرد که همین‌که وزارت ارتباطات به دنبال انجام آن رفته است باعث تعجب همگان شد. بعدازآن حرف‌های وزیر توسط مسترکارتی‌ها تکذیب شد و حتی پس‌ازآن هم باعث آن‌ها که وزیر را به این ورطه کشاندند حاضر به پذیرفتن واقعیت نبودند. مدیران شرکت دولتی پست از طریق شرکتی که ظاهرا مدت بسیار کوتاهی از تأسیس آن می‌گذرد ناگهان در هفته گذشته احساس مسئولیت کردند که مردم نیاز به کارت هدیه مسترکارت دارند. این شد که با شرکتی ناشناخته به‌صورت انحصاری قرارداد بسته و بدون ارائه مدرک و مستندات لازم، شروع به توزیع کارت‌های هدیه مسترکارت به‌جای کارت‌های اعتباری و نقدی مسترکارت کردند؛ و همه این‌ها در حالی در هفته گذشته مانند سکانس‌های یک فیلم سینمایی از جلوی چشم مردم عبور کرد که بانک مرکزی کاملاً ترجیح داد سکوت کند و شاهد این باشد که پست و وزارت ارتباطات پا در کفش او کنند.
.
وقتی از مسترکارت صحبت می‌کنیم
مسترکارت که فعلاً MasterCard نوشته می‌شود و از مهرماه که هویت بصری خود را تغییر دهد mastercard نوشته می‌شود، شرکت خدمات مالی آمریکایی و چندملیتی است که مقر اصلی آن در شهر نیویورک قرار دارد. شیوه کسب درآمد مسترکارت در سراسر جهان، از طریق پردازش پرداخت‌های بین‌بانکی بازرگانان و همچنین از راه صدور کارت‌های اعتباری به بانک‌ها و یا اتحادیه‌های اعتباری که از خریداران یا استفاده‌کنندگان از نام تجاری «مسترکارت» برای خرید انواع کالا یا خدمات به‌صورت دبیت (نقدی) یا کردیت (اعتباری) استفاده می‌کنند، درآمد کسب می‌نماید. مسترکارت از سال ۲۰۰۶ به یک شرکت عمومی چندملیتی تبدیل شد. قبل از ارائه عمومی آن در سراسر جهان، مسترکارت به‌صورت یک شرکت تعاونی فعالیت می‌کرد که متعلق به بیش از ۲۵ هزار موسسه مالی بود که برند مسترکارت، بر روی کارت‌های اعتباری این مؤسسات درج می‌شد.
وقتی صحبت از اتصال به سیستم‌های پرداخت بین‌المللی می‌کنیم منظورمان این است که امکان استفاده از کارت‌های بانکی متصل به شتاب در جهان فراهم شود یا مثلاً امکان استفاده از کارت‌های اعتباری یا نقدی مسترکارت یا ویزا در ایران برقرار شود. این امکانی است که تجارت را آسان‌تر می‌کند. وگرنه صدور لاشه فیزیکی یک کارت هدیه مسترکارت همان‌طور که بسیاری از رسانه‌ها نوشتند یک‌شبه مسترکارت بیش نیست و کلاغ رنگ‌شده جای طوطی عرضه‌شده است.
سه شرکت بزرگ در جهان هستند که کارشان مانند مسترکارت پردازش تراکنش‌های پرداختی است. بزرگ‌ترین آن‌ها با اختلاف ویزا است که اگر قرار باشد ما به سراغ کسی برویم بهترین گزینه ویزا است نه مسترکارت. ویزا شرکت چندملیتی خدمات مالی آمریکایی است که دفتر مرکزی آن در فوستر سیتی، کالیفرنیا قرار دارد. این شرکت وظیفه تسهیلات مبادلات مالی الکترونیکی در سراسر جهان را بر عهده دارد که عمدتاً توسط کارت‌های اعتباری و کارت‌های نقدی با نشان تجاری ویزا انجام می‌شود. بعدازآن شرکت دیگری در آمریکا فعالیت می‌کند بانام آمریکن اکسپرس که به‌اختصار آمکس گفته می‌شود. آمکس معمولاً بازار هدف متفاوتی نسبت به ویزا و مسترکارت دارد و افراد سطح بالای اقتصادی معمولاً از آمکس استفاده می‌کنند و کمی گران‌تر است.
.
وقتی از کارت صحبت می‌کنیم
کارت‌هایی که این شرکت‌ها می‌دهند به‌طورکلی سه دسته است: کارت‌های اعتباری، کارت‌های نقدی و کارت‌های پیش‌پرداخت. وقتی‌که از ویزا و مسترکارت صحبت می‌کنیم معمولاً کارت اعتباری منظور نظر است و تقریباً بیش از ۸۰ درصد کارت‌های این شرکت‌ها هم اعتباری است. درصد کمتری کارت نقدی است و درصد ناچیزی کارت پیش‌پرداخت یا کارت هدیه. در ایران به دلیل این‌که کارت اعتباری توسعه‌نیافته است نسبت کارت اعتباری و کارت نقدی در ایران برعکس دنیاست و بیش از ۹۵ درصد کارت‌های بانکی در ایران از نوع نقدی است.
کارت اعتباری یا کردیت کارت نوعی کارت پرداخت است که برای اشخاص حقیقی یا حقوقی صادر می‌شود. این کارت به دارنده آن این امکان را می‌دهد که بر پایه نوع قرارداد، از خدمات و کالاهایی برخوردار شده و سامانه بهای آن‌ها بپردازد؛ به‌عبارت‌دیگر یک حد اعتبار به کاربر اختصاص داده می‌شود که می‌تواند از آن پولی را برای پرداخت قرض بگیرد.
کارت نقدی یا همان دبیت‌کارت که در ایران به‌عنوان کارت‌بانک شناخته می‌شود و برخی به آن می‌گویند کارت عابر، کارتی پلاستیکی است که به دارنده آن این امکان را می‌دهد به‌حساب خود نزد یک مؤسسه مالی دسترسی الکترونیکی داشته باشد. بعضی از این کارت‌ها دارای مبلغی پول هستند که به‌وسیله آن عملیات پرداخت انجام می‌شود، بدین‌صورت که پیغامی با مضمون انتقال وجه به‌حساب دریافت‌کننده پول، برای بانک صاحب کارت ارسال می‌گردد. این کارت می‌تواند به‌عنوان جایگزین پول نقد در هنگام خرید استفاده شود. در برخی موارد یک شماره‌حساب اصلی برای استفاده انحصاری از طریق اینترنت اختصاص داده می‌شود و دیگر کارت به‌صورت فیزیکی وجود نخواهد داشت. کارت‌های نقدی معمولاً امکان برداشت پول نقد را مانند یک کارت عابربانک فراهم می‌کنند. کارت عابربانک (ATM Card) که به‌عنوان کارت‌بانک و کارت نقدی نیز شناخته می‌شود، کارتی است که برای انجام عملیاتی همچون دریافت وجه، سپردن وجه، انتقال وجه، دریافت اطلاعات حساب، اعلام موجودی و… در دستگاه‌های خودپرداز مورداستفاده می‌گیرد و توسط بانک یا مؤسسات مالی و اعتباری صادر می‌شود. کارت نقدی در تعریف جهانی به کارتی گفته می‌شود که به یک حساب بانکی متصل است و توسط مشتریان در پایانه فروش یا دستگاه کارت‌خوان مورداستفاده قرار می‌گیرد، اما کارت عابربانک برای انجام عملیات بانکی در دستگاه‌های خودپرداز استفاده می‌شود. در برخی کشورها مانند ایران، عملکرد این دو کارت باهم ادغام‌شده و در قالب کارت نقدی با افتتاح حساب‌جاری، حساب سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و یا حساب قرض‌الحسنه برای مشتریان حقیقی صادر می‌شود. دارندهٔ این نوع کارت علاوه بر بهره‌مندی از خدمات متداول حساب‌های مذکور، از قبیل دریافت و پرداخت نقدی، از امکان خرید کالا و خدمات از فروشگاه‌های طرف قرارداد بانک نیز بهره‌مند می‌شود. به‌طورمعمول، مشتریان با استفاده از همین کارت، امکان استفاده از دیگر خدمات بانکداری الکترونیک مانند تلفن‌بانک، اینترنت بانک و خرید اینترنتی را خواهند داشت. این عملیات با داشتن رمز دوم کارت، شمارۀ CVV2 و تاریخ انقضای کارت (درج‌شده بر روی آن) انجام می‌شود.
با این توضیحات واضح است که در تمامی انواع کارت‌ها همیشه پای یک بانک در میان است؛ بنابراین تا زمانی که روابط بانکی ما با جهان کج‌دار و مریز است نمی‌توانیم انتظار استفاده از کارت‌های بانکی مرسوم ویزا و مسترکارت را در ایران داشته باشیم و وزارت ارتباطات و پست در هیچ کجای این زیست‌بوم قرار ندارند که آن‌ها بخواهند پادرمیانی کنند و از طریق یک شرکت واسطه و بدون ارائه مستندات لازم این کارت‌ها را به ایران بیاورند. طبیعی است که کسانی باید طرف مذاکره باشند که یا بانک هستند یا شرکت‌های پرداخت. همه این‌ها هم زیر نظر بانک مرکزی و شاپرک فعالیت می‌کنند و البته بد نیست مسئولان وزارت ارتباطات و شرکت دولتی پست بدانند که متولی این امر یعنی بانک مرکزی پیش‌از سکوت فعلی، همه بانک‌ها و شرکت‌ها را از مذاکره مستقیم با ویزا و مسترکارت منع کرده بود تا خودش به نتیجه برسد.
.
ماجرای کارت‌هایی که جای مسترکارت آمدند
اما این کارت‌های شبه مسترکارت که با هزینه گزاف ۳۵۰ هزار تومان قرار است از طریق پست که یک نهاد عمومی و دولتی است به فروش برسد چیست؟ این کارت‌ها در دنیا به کارت‌های هدیه معروف هستند که در هرم کارت‌ها در پایین‌ترین سطح قرار دارند و ممکن است پای بانکی هم در میان نباشد. این کارت‌ها شبیه کارت‌های هدیه‌ای هستند که فروشگاه‌های بزرگ مثل آمازون و وال‌مارت برای خودشان طراحی می‌کنند. در ایران هم برخی برندها شروع به صدور کارت‌هایی کرده‌اند که مشتری آن‌ها می‌توانند از آن‌ها با تخفیف خرید کند. معمولاً این کارت‌ها در مقوله کارت‌های وفاداری هستند و کارکردی شبیه به کارت‌های دیگر بانکی دارند.
در معرفی این شرکت واسطه‌ای که این کارت‌های هدیه را می‌خواهد با هزینه گزاف به بهانه این‌که وزارت ارتباطات و نهادهای دولتی مانند پست آن را تأیید کرده‌اند آمده است: «شرکت مستر کارت ایران» به‌عنوان نماینده رسمی و انحصاری شرکت ترنسفارکس (نماینده رسمی شرکت بین‌المللی مستر کارت در آسیا و خاورمیانه) این افتخار را دارد که با توزیع قانونی و رسمی کارت‌های مستر کارت در میان اقشار مختلف جامعه، شرایط لازم برای انجام امور مالی، اقتصادی و بازرگانی را به وجود آورده و همچنین این امکان جهت رفاه حال مسافران ایرانی که به کشورهای خارجی سفر می‌کنند نیز وجود دارد تا به‌جای حمل پول نقد، بتوانند از کارت‌های مسترکارت به‌عنوان یک کیف پول الکترونیکی استفاده نمایند.» این در حالی است که شرکتی که هنوز مجوزهای لازم از طرف بانک مرکزی ایران و مسترکارت را ارئه نکرده، هم‌اکنون در حال جمع‌آوری اطلاعات شخصی مردم است.
.
پرسش‌هایی از وزارت ارتباطات و شرکت پست
اگرچه شرکت پست همچنان با انتشار اطلاعیه‌ای از عملکرد خود و شرکت مذکور دفاع می‌کند اما بد نیست قبل از ادامه کار به این پرسش‌ها و ابهامات پاسخ دهند:
وزارت ارتباطات و پست جمهوری اسلامی ایران چه تضمینی می‌دهند که ماجرای دکتر جم‌ها دوباره تکرار نشود؟ این‌که مسترکارت می‌گوید در ایران هیچ فعالیتی ندارد، اگر کارت هدیه‌ای با آدرس ایران صادر شود این کارت در کجا ثبت خواهد شد؟ درصورتی‌که مشکلی برای این کارت پیش بیاید چه کسی پاسخگو است؟ چه کسی پول‌شویی از طریق این کارت‌ها را بررسی می‌کند؟ مگر می‌شود آب دریا را برای رفع تشنگی چشید؟ چه کسی تضمین می‌کند که پول مردم که معلوم نیست کجا نگهداری می‌شود دچار مشکل نشود؟ این شرکت که از طریق مسترکارت نمایندگی ندارد پس از کجا ضمانت وجود دارد که فردا روزی به مشکل برنخورد؟ برخی از مدیران شرکت بارها اشاره‌کرده‌اند که ایران عضو سازمان تجارت جهانی نیست! چه ربطی دارد؟ سیستم پرداخت چه ربطی به این سازمان دارد؟ یا مثلاً صحبت از سقف تراکنش کرده‌اند چون ما عضو سازمان تجارت جهانی نیستیم! چه ربطی دارد؟ یا مدعی شده‌اند که آمده‌اند به مردم ایران لطف کنند که دیگر درزمینهٔ تأمین دارو مشکل نداشته باشند! مگر دارو را با کارت‌بانکی می‌خرند؟ پس سوئیفت و سامانه‌های بزرگ بانکی به چه‌کار می‌آید؟ بانک مرکزی و بانک‌ها باهمه عظمتشان و عضویتشان در انواع نهادهای رنگارنگ بین‌المللی زیر این بحث مانده‌اند؟ چطور یک شرکت کوچک که معلوم نیست چگونه توانسته نهادهای بی‌ارتباطی به بحث پرداخت مانند وزارت ارتباطات و پست و مردم را که به‌صورت طبیعی به نهادهای دولتی اعتماد می‌کنند را با خود همراه کند؟ در خبرگزاری‌ها آمده است مدیران این شرکت بیش از ده هزار کارت در بین مسئولان توزیع کرده‌اند؟ کدام مسئولان؟ چرا فهرست مدیرانی که این هدیه‌ها را دریافت کرده‌اند معرفی نمی‌شود؟ این فهرست را منتشر کنید یا بگویید چنین چیزی نبوده؟ چرا این‌همه تناقض در صحبت‌ها وجود دارد؟ ابتدا یک صرافی ذکر می‌شود که با این شرکت کار می‌کند اما خیلی زود نام یک صرافی ناشناخته برده می‌شود؟ یکی باید بیاید خود شرکتی که به این شرکت مجوز داده را معرفی کند بعد برسیم به این شرکت. وزارت ارتباطات و پست با چه هدفی وارد این قصه شده اند؟
منبع: هفته‌نامه عصر ارتباط