راه پرداخت
رسانه فناوری‌های مالی ایران

تاریخچه صنعت پرداخت؛ قسمت اول

اسطوره صنعت پرداخت

وحید صیامی، کارشناس بانکی / شکل‌گیری هویت ایرانی در قرن یکم میلادی رخ داده است، یعنی دو هزار سال قبل. یکی از موضوعات مهم در راستای ساخت هویت، اسطوره‌ها هستند. در آن زمان اسطوره‌ها بازبینی و بازسازی شدند، اسطوره‌هایی که قدمت برخی از آنها در آن زمان به بعضاً به سه هزار سال قبل می‌رسید. هنگامی که راجع به یک تمدن پنج هزار و چهارصد ساله صحبت می‌کنیم، این اعداد و ارقام عادی هستند. در مقابل، کشورهای نوپدید هستند که شمار سال‌ها و سوابق آنها کوتاه و اندک است. دولت-ملت آمریکا سابقه‌ای ۲۵۰ ساله دارد و بر همین اساس عمر روایت‌های اسطوره‌ای آن کوتاه است. اسطوره‌ها مربوط به قرن نوزدهم و به ندرت مربوط به قرن هیجدهم میلادی هستند.

یکی از اسطوره‌های آمریکایی که با صنعت و کسب‌وکار پرداخت در پیوند است؛ صنعتی مدرن، دولتی نوپا، ملتی جوان و اسطوره‌ای که برای آمریکایی‌ها حاوی معنا و مفهوم است و به خوانندگان و شنوندگان انگیزه و جهت می‌بخشد. اسطوره بی‌زمان است ولیکن حقیقتی که اسطوره را بر اساس آن ساخته‌اند مربوط به ابتدای دهه ۱۸۶۰ میلادی است: اسطوره پونی اکسپرس. 


اسطوره پونی اکسپرس


در سال ۲۰۲۴ شبکه تلویزیون کابلی آمریکایی INSP برنامه‌ای را با نام Legend of Pony Express به نمایش گذاشت. چند سال قبل از آن، در سال ۲۰۱۸ کانال نشنال جئوگرافیک موضوع این شرکت و اسطوره‌ برخاسته از آن را در قالب یک مصاحبه با جیم دیفلیس منتشر ساخت.

شرکت پونی اکسپرس تنها ۱۹ ماه به فعالیت خود ادامه داد، ورشکست و سپس افسانه شد. اگر جریان اتفاقات به سمت‌وسوی دیگری می‌رفت، امروز آمریکایی‌ها بجای همراه داشتن کارت اعتباری آمریکن اکسپرس (برند با بیشترین سهم بازار کارت اعتباری در آمریکا) کارت اعتباری پونی اکسپرس را به همراه داشتند.

شرکت‌های حمل و نقل (Forwarder) قدمت زیادی دارند، این شرکت‌ها وظیفه مدیریت ترابری محموله‌ها را بر عهده دارند؛ این شرکت‌ها خریدار یا فروشنده نبوده، بلکه از جانب یکی از آنها به کار گرفته می‌شوند تا وظیفه ترابری محموله (Shipment) را به انجام برسانند. جابجایی محموله توسط یک یا چند حمل‌کننده صورت می‌پذیرد. شرکت‌های فورواردر خدمات خود را به‌صورت درب-به-درب انجام می‌دهند.

به موازات این شرکت‌ها، شرکت پست وجود دارد. موضوع تأسیس شرکت پست دولتی در بدو تولد آمریکا قانونگذاری شد. خدمات پستی در شکل پیشامدرن خود به‌صورت سرویس تبادل فرامین و اموال حکومتی بودند. در شکل مدرن، خدمات پستی به شهروندان ارائه می‌شود. شرکت پست کار جابجایی مرسوله (Parcel) و نه محموله را برعهده دارد. مرسوله کوچک است و بر خلاف محموله به صورت دسته‌ای از چند مبدأ به چند مقصد جابه‌جا می‌شود. به‌علاوه شرکت پست دولتی موظف است به تمام شهروندان خدمت پستی بدهد و چه‌بسا برای ارائه خدمات به محل‌های مسکونی برای انجام امور پستی راه نیز تأسیس کند. شرکت پست خدماتLast Mile ارائه نمی‌داد، یعنی جابه‌جایی از یک دفتر پستی به یک دفتر پستی دیگر صورت پذیرفته، برای ارسال مرسوله و دریافت آن افراد باید به دفتر پستی مراجعه می‌کردند (رساندن مرسوله به آدرس نهایی خیلی سال بعد افزوده شد).

شرکت اکسپرس شرکتی بود که برای تحویل مرسوله تأسیس شده و خصوصی بود، مرسوله را به‌صورت دفتر به درب و سپس درب‌به‌درب ارائه می‌داد. شرکت اکسپرس هم فورواردر بود و هم حمل‌کننده. این شرکت‌ها در صورت لزوم محموله هم جابه‌جا می‌کردند. مزیت بنیادی این شرکت‌ها در جابجایی سریع بود؛ در روزگاری که شرکت پست بسیار آهسته انجام وظیفه می‌کرد.

مرسوله‌ها می‌توانستند هر چیزی باشند، ولیکن خیلی زود، سهم عمده مرسوله‌ها پول، دستور پول پستی (Postal Money Oreder) که داستان آن بماند برای بعد، طلا و ماسه‌ی طلا (Gold Dust: خاک الک شده، با دانه‌های بسیار ریز حاوی ذرات طلا، که هم‌زمان با تب طلا در کالیفرنیا رونق گرفت) شد. افزایش سهم این سه باعث شد که بعد از چند دهه، آمریکن اکسپرس (سومین غول پرداخت‌های کارتی کنونی) و ولزفارگو اکسپرس (یکی از چهار بانک بزرگ جهان کنونی) در اواخر قرن نوزدهم، جابجایی سایر مرسوله‌ها را عملاً از دستور کار خود خارج کنند.

آمریکن اکسپرس در سمت ساحل شرقی فعالیت می‌کرد و ولزفارگو در سمت ساحل غربی آمریکا. ولزفارگو دارای یک شرکت حمل و نقل با دلیجان (Stage Coin) بود که جابه‌جایی مرسوله به همراه مسافر را انجام می‌داد. کیف‌‌های مخفی کارشده در داخل دلیجان برای حمل مرسوله (اکثراً پول و طلا) به کار می‌رفتند که البته توسط یک اداره عریض و طویل مقابله با راهزنان در سازمان ولزفارگو حمایت می‌شدند. دالتون‌ها بیش از همه به دلیجان‌های ولزفارگو حمله کردند. حرکت از شرق میانه (ایالت‌هایی همسایه غربی ایالت‌های ساحل شرقی) تا ساحل غربی با دلیجان‌های بدون توقف ممکن بود؛ در چاپارخانه‌های بین راهی کالسکه‌ران و اسب‌ها تعویض می‌شدند و مسافران و مرسولات بعد ۲۱ روز حرکت با توقف اندک به مقصد می‌رسیدند. گمان می‌کنم که تا آخر عمر کمردرد مسافران خوب نمی‌شد.

تلاش‌ها برای جابه‌جا کردن پول با سرعت بیشتر و بیشتر در جریان بود تا پونی اکسپرس متولد شد. پونی اکسپرس از این جهت اسطوره شد که توانست مرسولات را ظرف ده روز از انتهای مسیر راه آهن در شرق آمریکا تا ساکرامنتو در کالیفرنیا برساند.

در طبقه‌بندی اسطوره‌شناسی، اسطوره پونی اکسپرس، از نوع اسطوره پهلوان ماجراجو است، که تقابل انسان و طبیعت بی‌رحم را به تصویر می‌کشد. این شرکت در هر ۱۵ الی ۲۰ کیلومتر از مسیر یک چاپارخانه تأسیس کرد، سوارکاران سوار بر اسب به سرعت می‌تاختند و در هر چاپارخانه اسب تازه نفسی جایگزین شده و در هر ۱۶۰ کیلومتر، سوارکار جدیدی جابجایی مرسولات را بر عهده می‌گرفت. حرکت در تمام شبانه‌روز ادامه داشت. 

خبر برنده شدن در انتخابات ریاست‌جمهوری تا به همه آمریکا برسد، دو ماه زمان ‌می‌برد، در سال ۱۸۶۰، روزنامه‌های کالیفرنیا تنها هفت روز پس از برنده شدن آبراهام لینکلن، خبر آن را به لطف سرویس ویژه پونی اکسپرس کار کردند.

پونی به معنای اسب کوتاه قامت و چالاک است و اسب‌ها واقعاً از نوع پونی بودند. در آگهی استخدام شرکت پونی اکسپرس آمده بود که: «به تعدادی سوارکار حرفه‌ای برای یک شغل بسیار خوب نیازمندیم، حقوق دو برابر دیگر جاها، سن کمتر از بیست سال، وزن کمتر از ۵۶ کیلو، قد تا ۱۸۰ سانتی متر، سوارکار باید آمادگی مواجهه هر روزه با مرگ را داشته باشد. یتیم‌ها در اولویت استخدام قرار دارند.»

پونی دستیابی به سرعت‌های باورناپذیر قبلی در جابجایی پول را ممکن کرد و آغازی بود بر شکل‌گیری کسب‌وکار انتقال‌دهنده پول (Money Transmitter Business).

منبع انیاک
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.