پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشتماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطبترین رسانه ایران در زمینه فناوریهای مالی، بانکداری و پرداخت و استارتآپهای فینتک است.
تدوین ضوابط جدید برای فروش آنلاین طلا؛ حقوق مصرفکنندگان در اولویت قرار میگیرد
در پی افزایش چشمگیر خریدوفروش طلا بهصورت آنلاین در ایران، نگرانیها و چالشهای جدیدی از جمله «خالیفروشی» بر سر راه این بازار وجود دارد. امین کلاهدوزان، رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، چندی پیش، دغدغه اصلی مطرح شده درمورد مهمترین ریسک فروش آنلاین طلا را خالیفروشی عنوان کرد، بههمین دلیل، نامهای از سوی بانک مرکزی با حمایت مرکز تتا منتشر شد مبنی بر این که طلای فروختهشده باید موجود و در بانک ذخیره شود.
همچنین، بهدلیل اهمیت این موضوع، در روز دوم دیماه 1403، نشست بررسی پیشنویس «ضوابط خاص رسته شغلی معاملات آنلاین طلای آب شده و مصنوعات طلا و جواهر» با حضور قاسم نوده فراهانی رئیس اتاق اصناف ایران، کیومرث امیریان، رئیس و اعضای کمیسیون تخصصی طلا، جواهر و نقره اتاق اصناف ایران، بهنام نیک منش معاون بازرسی و نظارت اتاق اصناف ایران و نمایندگانی از بانک مرکزی و وزارت صمت، پلیس اماکن، پلیس فتا، پلیس امنیت اقتصادی، فعالان حوزه طلا در محل اتاق اصناف ایران برگزار شد. همچنین، در این راستا، پنل تخصصی با عنوان «چالشهای اکوسیستم فروش طلای آنلاین» نیز در راهپرداخت با حضور مدیرعامل زربد، گلدیکا و طلاین برگزار شد که در این پنل به موضوعات مختلفی از جمله خالیفروشی پرداخته شد.
ضرورتهای قانونی و چالشها
در ابتدای نشست، قاسم نوده فراهانی رئیس اتاق اصناف ایران بیان کرد: «خریدوفروش آنلاین طلا امروز به یک مطالبه از سوی مردم و اعضای صنف تبدیل شده است، اما ما در این باره نگرانیهایی نسبت به رعایت حقوق مصرفکنندگان و شفافیت تعاملات داریم که باید رفع شود. بهطور کلی فروش هر نوع کالای صنفی باید زیر نظر اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی انجام شود؛ هرچند ما معتقدیم نظارت کشوری کافی نیست و باید سازوکار نظارتهای استانی را هم ایجاد کنیم.»
رئیس اتاق اصناف ایران اظهار کرد: «دبیرخانه هیئت عالی نظارت بر سازمانهای صنفی کشور، ضوابط خاص رسته شغلی معاملات آنلاین طلای آبشده و مصنوعات طلا و جواهر را با مشورت با برخی از کارشناسان تدوین کرده است، اما پیش از هر اقدامی لازم است تا این پیشنویس مجدداً مورد بررسی قرار گیرد و نظر اعضای صنف گرفته شود و این نشست پیرامون این امر مهم برگزار شده و لازم است طی جلساتی به جمعبندی نهایی برسیم، بنابراین ضوابط را طوری تنظیم کنید که حقوق مردم به طور ۱۰۰درصدی رعایت شود و نظر تمامی گروهها و نهادهای مرتبط اعمال شود.»
تهدیدها و راهکارهای مقابله با تخلفات
نوده فراهانی در ادامه با اشاره به آموزش و اطلاعرسانی به مردم در خصوص خریدوفروش مجازی طلا تاکید کرد: «در تمام کشورهای دنیا فروش مجازی روندی رو به رشد دارد و ما نمیتوانیم از این ظرفیتها غافل شویم، ولی با این حال باید بپذیریم که در سالهای گذشته، تعدادی از فروشگاههای مجازی از هر صنفی حقوق مصرفکننده را ضایع کردهاند و در این بین، فروش مجازی طلا به دلیل قیمت بالایی که دارد از حساسیت مضاعفی برخوردار است. در نتیجه، پس از تدوین ضوابط باید با آموزش و اطلاعرسانی کافی، مردم و اعضای صنفی را نسبت به اصول خریدوفروش مجازی طلا آگاه کنیم.»
میزان تأثیر آموزش و اطلاعرسانی در خریدوفروش طلای مجازی
همچنین، کیومرث امیریان، رئیس کمیسیون تخصصی طلا، جواهر و نقره اتاق اصناف ایران افزود: «پیشنهاد ما این است که تعداد سرورها به ۲ عدد افزایش پیدا کنند و انجام معاملات فیمابین کاربران از طریق سکو ممنوع شود. همچنین لازم است که ماده جدیدی اضافه شود و بر اساس آن، تحویل طلا و یا واریز وجه تنها به خریدارانی امکانپذیر باشد که در زمان ثبت، احراز هویت شدهاند و تبصرهای باشد مبنی بر اینکه در زمان تحویل به خریدار، هویت و یا اطلاعات مندرج در وبسایت تطابق و از خریدار رسید دریافت شود.»
چالشهای نظارت بر کسبوکارهای مجازی طلا در کشور
همچنین در این نشست، رضا الفتنسب، عضو هیئتمدیره اتحادیه کسبوکارهای مجازی، در گفتوگو با باشگاه خبرنگاران جوان درمورد خریدوفروش طلای آنلاین بیان کرد: «موضوع فروش آنلاین طلا طبق دستورالعملی که تقریباً از ۴ سال پیش در اتحادیه کسبوکارهای مجازی نوشته شد و به تصویب رسید، به این صورت بود که هر فردی بخواهد در فضای مجازی اقدام به فروش طلا کند، یا باید طلافروش باشد و از اتحادیه طلافروشی مجوز داشته باشد یا اینکه با یک طلافروشی که مجوز رسمی دارد قرارداد محضری امضا کند و او مسئولیت فروش طلا را برعهده بگیرد. در همان زمان، تعدادی جواز کسب صادر شد. متأسفانه، حدود سه سال است که اتحادیه کسبوکارهای مجازی در حالت نیمهتعطیل قرار دارد و بههمین دلیل، بهطور دقیق اطلاع نداریم که چه تعداد مجوز صادر شده است.»
بازار طلا در فضای مجازی؛ آیندهای روشن یا تهدیدی جدی؟
عضو هیئتمدیره اتحادیه کسبوکارهای مجازی اظهار کرد: «نکته مهمی که در دستورالعمل به آن اشاره شده، این است که طلا باید به خریدار تحویل داده شود و به همین خاطر، باید روی این موضوع نظارت صورت بگیرد. این در حالی است که در سه سال گذشته، اتحادیه کسبوکارهای مجازی در حالت نیمهتعطیل قرار دارد و کمیسیونهای آن از جمله کمیسیون بازرسی که در این رابطه نقش مهمی ایفا میکند عملاً تعطیل است و کار نمیکند. این موضوع یکی از نگرانیهای من در رابطه با وضعیت نظارتی است.»
الفتنسب درمورد دلیل تعطیلی اتحادیه کسبوکارهای مجازی گفت: «تقریباً از سه سال گذشته قرار بود که انتخابات اتحادیه کسبوکارهای مجازی برگزار شود و این اتفاق نیفتاد. حدود یکی دو ماه گذشته، دو بار انتخابات آن برگزار شده است، اما بهدلیل اینکه در این مدت، اتحادیه کسبوکارهای مجازی تعطیل بوده است، اعضا نیز تمایلی به شرکت در انتخابات نداشتند. بههمین خاطر، امیدوارم هرچه زودتر اتحادیه بتواند فعالیت خود را به صورت رسمی ادامه دهد و بتواند نظارت داشته باشد.»
عضو هیئتمدیره اتحادیه کسبوکارهای مجازی تصریح کرد: «مرکز توسعه تجارت الکترونیک همزمان با این که اتحادیه کسبوکارهای مجازی، قدرت لازم خود را از دست داد، در یک محیط آزمایشی به نام سندباکس، یک سری از کسبوکارهای حوزه طلا را قرار داد و اعلام کرد که باید طلا در بانک مرکزی ذخیره شود و از نظر من، این اقدام درستی است، اما آیا نظارت کافی صورت میگیرد؟ آیا طلای فروختهشده ذخیره میشود؟»
الفتنسب ادامه داد: «تقاضای من از مردم این است که حتماً سعی کنند طلایی که خریداری میکنند شرایط مطلوب و مجوزهای قانونی را داشته باشد و تلاش کنند که طلا را دریافت کنند، زیرا دریافت طلا بسیار مهم است. همچنین اصلاً به صفحههای مجازی اعتماد نداشته باشند و از مراکزی که جواز کسب دارند و به ذخیره طلا میپردازند طلای خود را خریداری کنند. در این میان، امیدوارم که اتحادیه کسبوکارهای مجازی بتواند دوباره فعالیت خود را به صورت رسمی شروع کند و اعمال نظارت بر این کسبوکارها داشته باشد.»
از عیار نامناسب تا عدم تطابق اطلاعات
در ادامه، حمیدرضا نیکخواه، رئیس اتحادیه طلا، جواهر، نقره و سکه اصفهان نیز در گفتوگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: «ما گزارش داشتیم که افراد بعد از این که برای دریافت طلای آنلاین خود اقدام کردهاند، با مشکل عیار و بانکی و غیر بانکی بودن آن روبهرو شدهاند؛ بنابراین مردم باید مراقب این نوع فروش طلا باشند، زیرا طلا مثل پوشاک و کالاهای دیگر اینچنینی نیست، بلکه کالایی برای سرمایهگذاری است که افراد هزینه زیادی بابت آن میپردازند و نمیتوانند براحتی به افرادی اعتماد کنند که شناختی درمورد آنها ندارند و حتی نمیدانند مکان فروش طلا کجاست.»
رئیس اتحادیه طلا، جواهر، نقره و سکه اصفهان تصریح کرد: «ما مجوز فعالیت و پروانه کسب میدهیم که افراد فضای فیزیکی و واحد صنفی برای خریدوفروش طلا داشته باشند. آنها موظف هستند بهصورت فیزیکی این کار را کنند و اگر هم قصد داشته باشند که در فضای مجازی اقدام به این کار کنند، ما اجازه تبلیغات به آنها میدهیم، ولی اگر قصد فروش به صورت مجازی داشته باشد مجوز آن با ما نیست و درواقع، این افراد باید مراحل دیگری را طی کنند تا مجوز فروش طلای آنلاین داشته باشند.»
نیکخواه با اشاره به ذخیرهسازی طلا در بانک مرکزی افزود: «اگر برخی از افرادی که به خریدوفروش طلای آنلاین مشغول هستند مثلاً ۱۰ کیلو طلای خود را در بانک مرکزی ذخیره کنند، ولی به اندازه ۱۰۰ کیلو خریدوفروش کنند، بانک مرکزی چگونه متوجه خالیفروشی این افراد خواهد شد؟ خالیفروشی طلا یعنی در حقیقت، خریدار پول را پرداخت میکند، ولی طلا را بهصورت واقعی دریافت نمیکند و صرفاً رسید کاغذی از معامله دریافت میکند. در خالیفروشی، طلایی وجود ندارد، اما افراد به خریدوفروش آن میپردازند و هر سودی که به هر کدام از طرفین برسد، آن فرد سود را دریافت میکند. توصیه من این است که اگر افراد قصد دارند در بازار طلا سرمایهگذاری کرده، حتماً از واحدهای صنفی اقدام به این کار کنند که به محض پرداخت پول، طلا و فاکتور آن را به صورت فیزیکی تحویل بگیرند.»
ببینید: پولت رو طلا کن؛ ولی از خالیفروشها دوری کن
پنل تخصصی چالشهای اکوسیستم فروش طلای آنلاین در ایران
با توجهبه اهمیت این موضوع، راه پرداخت در راستای بررسی چالشهای اکوسیستم طلای آنلاین در ایران و بررسی موضوع خالیفروشی پنل تخصصی را با حضور فربد امیرغیاثوند، مدیرعامل زربد،؛ محسن ابوالفتحی، مدیرعامل طلاین و علیرضا عیوضی، مدیرعامل گلدیکا برگزار کرد.
فعالان این حوزه در مورد مشکلات و چالشهای موجود و راهکارهای موجود به بحث و تبادلنظر پرداختند و نکات مهمی را مطرح کردند که میتواند به رشد و توسعه بازار طلای آنلاین کمک کند.
یکی از مهمترین چالشها در این حوزه، مسئله اعتماد است. مردم و جامعه باید اطمینان حاصل کنند که محصولاتی که خریدوفروش میشوند، واقعی و معتبر هستند. وزن و عیار محصولات صحیح باشد و از هرگونه تقلب و خالیفروشی جلوگیری شود. فرید امیر غیاثوند، مدیرعامل شرکت زربد، در اینباره گفت: «با توجه به اهمیت موضوع اعتماد، تصمیم گرفتیم تمرکز خود را روی ایجاد این اعتماد بگذاریم و فعلاً از ورود به خریدوفروش آنلاین طلا دوری کنیم. مجموعه توسن که نقطه شروع فعالیت ما است، در زمینه فناوری و خدمات فناوری فعالیت میکند. به همین دلیل، ما از فناوری استفاده کردهایم تا زیرساختها و راهکارهایی فراهم کنیم که مردم بتوانند با اطمینان بیشتری به خریدوفروش آنلاین طلا بپردازند و خدمات بهتری دریافت کنند. هدف ما این است که نگرانیهای مردم را تا حد امکان کاهش دهیم.
اقداماتی که انجام دادهایم این است که طلاهای عرضهشده کاملاً واقعی و قابل اصالتسنجی باشند. علاوه بر این، زیرساختهای نرمافزاری مختلفی مانند دستگاههای پوز و خودپرداز (ATM) فراهم کردهایم که به بهبود ارتباطات بین شرکتهای فروش آنلاین طلا کمک میکند. این زیرساختها میتوانند در آینده به ارائه خدمات حواله طلا و بانکداری طلا نیز کمک کنند. همچنین، ما در حال فراهم کردن زیرساختهای بانکداری طلا از نظر فناوری هستیم، همانطور که توسن در سالهای گذشته در بانکداری ریالی این کار را انجام داده و به بانکها خدمات ارائه کرده است. هدف ما این است که در بانکداری طلا نیز پیشرو باشیم و این زیرساختها را به دیگران ارائه دهیم تا آنها هم بتوانند این فعالیتها را انجام دهند.»
اهمیت سوابق و اعتماد در بازار طلا
محسن ابوالفتحی در خصوص چالشهای موجود در بازار طلا اظهار داشت: «مهمترین چالش را نمیتوان صرفاً اعتماد نامید، بلکه این مسئله بهطور کلی به سوابق افراد و کسبوکارها برمیگردد که به مرور زمان به نقطه اعتماد میرسند. به عبارت دیگر، چالش اصلی برای ما اطمینان است. اعتماد در هر کسبوکاری با توجه به سوابق و نوع فعالیت آن کسب میشود، اما موضوع مهمتر این است که مردم باید اطمینان حاصل کنند که طلای فروختهشده واقعاً وجود دارد و معامله بهدرستی انجام میشود. این مسئله اهمیت زیادی پیدا میکند و به همین دلیل، رگولاتوری هم بر همین موضوع تمرکز کرده است، چراکه ممکن است طلا به فروش نرسد و تنها پولها جمع شود. ما در تلاش هستیم که این اطمینان را ایجاد کنیم و برای همین هم با نگهداری طلا در بانک کارگشایی، تا حد زیادی این مشکل را حل کردهایم.»
چالشهای ارسال طلا و ریسکهای لجستیکی
ارسال طلا از دیگر چالشهایی است که توسط علیرضا عیوضی، مدیرعامل گلدیکا به آن اشاره شد. او در این باره توضیح داد: «مسئله سوم که باید به آن توجه شود، بحث ارسال طلاست. چیزی که میتواند برای کاربران اعتماد ایجاد کند این است که طلا در دست خودشان باشد. اگر طلا قرار باشد در بانک یا مکانهای دیگر نگهداری شود، در واقع چه تفاوتی با بورس خواهد داشت؟ به همین دلیل ما تحویل رایگان طلا را برای کاربران خود در نظر گرفتیم و حتی مقادیر زیادی طلا را مستقیماً به دست مشتریان رساندهایم. این موضوع برای کاربران بسیار مهم است که طلا را در دستان خود داشته باشند، اما همانطور که میدانید، محدودیتهایی در این زمینه وجود دارد.
یکی از چالشهای اصلی، محدودیتهای پستی است که در حال حاضر وجود دارد و پست از نظر زیرساختی توانایی انجام چنین حمل و نقلهایی را ندارد. ما و بسیاری از دیگر فعالان این حوزه ترجیح میدهیم طلا را در محل خود مشتریان تحویل دهیم. این کار ممکن است هزینهها را افزایش دهد یا مشکلاتی در مسیرهای پستی پیش بیاید، اما مسئله اصلی این است که مأمور پستی که وظیفه حمل طلا را بر عهده دارد باید کاملاً مورد اعتماد باشد. در بسیاری از موارد، فعالان این حوزه ریسک این کار را پذیرفتهاند و فرض کردهاند که هیچ اتفاقی نمیافتد، حتی در بعضی موارد طلا بهجای طلا بهعنوان بدلیجات ارسال میشود.»
ببینید: همه بازیگران اکوسیستم فروش آنلاین طلای ایران در یک نگاه
ریسک توزیعی و راهحلهای ارسال امن طلا
امیر غیاثوند نیز در ادامه صحبتهای عیوضی به ریسکهای لجستیکی اشاره کرد و گفت: «علاوه بر مسائل مربوط به اعتماد و مأموران پست، یکی دیگر از مشکلات جدی در ارسال طلا، ریسک توزیعی است. بهعنوان مثال، ممکن است طلای یک نفر بهصورت جداگانه ارسال شود و در این بین، طلای شخص دیگری به اشتباه ارسال شود. این مشکل زمانی ایجاد میشود که محمولهها بهصورت تکتک ارسال شوند.
راهحل دیگری که به آن فکر کردیم این است که محمولههای تعداد زیادی از مشتریان را به یک نفر بدهیم، اما در این صورت، اگر شخصی یک سیمکارت جعلی تهیه کند و با احراز هویت خودش یک سفارش کوچک ثبت کند، مأمور ارسال را شناسایی کرده و حمله کند و تمام طلا را از او بگیرد. این همان ریسک توزیعی است که وجود دارد و مسئلهای بسیار جدی است. راهحلی که به آن رسیدیم این است که تعداد نقاط تحویل را افزایش دهیم. به همین دلیل، پیشنهاد دادهایم که تعداد نقاط تحویل را به ۱۳۰ نقطه برسانیم و این تعداد بهطور مستمر در حال افزایش است.»
راهحلهای جلوگیری از خالیفروشی در بازار آنلاین طلا
امیر غیاثوند با اشاره به موضوع خالی فروشی گفت: «در طول تاریخ به فروشندگان آنلاین طلا همیشه انتقادهایی وارد شده است. نمونهی اخیر آن، سکه سامان است و نمونههای قبلی هم بانکهای مرکزی بودهاند که اقدام به خالیفروشی کردهاند که به همین دلیل پول فیات ایجاد شده است. در واقع، این عمل در تاریخ بارها تکرار شده است. اکنون نیز بسیاری از بانکهای ما با پول فیات در حال خالیفروشی هستند و از پولی که در حسابشان وجود ندارد، به مردم تسهیلات میدهند. در چنین شرایطی، سیستمهای فنی باید بهگونهای طراحی شوند که اجازه وقوع چنین مسائلی را ندهند. در حال حاضر، با استفاده از تکنولوژی، ما توانستهایم سیستمی شفاف و قابلاعتماد راهاندازی کنیم.»
پیشگیری از خالیفروشی با استفاده از تکنولوژی بلاکچین
مدیرعامل زربد همچنین راهحلی برای جلوگیری از خالیفروشی ارائه داد و گفت: «یکی از راهحلهایی که ما بهکار میبریم، این است که طلا در یک پلاک کارتی با امضای دیجیتال نگهداری شود. زمانی که طلا امضای دیجیتال داشته باشد، فرد نمیتواند هیچ چیزی غیر از طلای خود را دریافت کند. در واقع، این پلاک کارتها هرکدام شماره سریال و امضای دیجیتال دارند و هر شخص فقط میتواند طلای خودش را دریافت کند، بنابراین احتمال خالیفروشی به صفر میرسد در این سیستم، هر دارایی یک شماره سریال منحصر به فرد دارد که در بلاکچین ثبت میشود و مالک آن دارایی مشخص است. این راهحل توانسته تا حدودی به این چالش پاسخ دهد.»
او همچنین از برنامهریزی خود برای توسعه دستگاههای خودپرداز طلا صحبت کرد و گفت: «ما پیشبینی کردهایم که در یک سال آینده، هزار دستگاه تحویل طلا راهاندازی کنیم. این دستگاهها به تمامی شرکتهای فروش طلا متصل میشوند و فرد میتواند طلا را بهطور مستقیم از کیف طلای خود از این دستگاهها دریافت کند. زمانی که فرد ببیند که طلاها در این دستگاهها عینیت دارند، اطمینان از عدم وجود خالیفروشی بهطور کامل ایجاد میشود.»
حفظ بازار سنتی طلا در کنار پلتفرمهای آنلاین
در ادامه، ابوالفتحی در خصوص اتهام خالیفروشی به کسبوکارهای فروش آنلاین طلا توضیح داد و گفت: «این مسئله نشان داده که برخی کسبوکارها در گذشته واقعاً اقدام به خالیفروشی کردهاند، اما موضوع مهم این است که بعد از وقوع چنین اتفاقاتی، باید بتوانیم این مسائل را کنترل کنیم. همانطور که امیر غیاثوند گفت، بسیاری از بانکها امروز در حال خالیفروشی هستن، اما هیچکس نمیتواند آن را کنترل کند. به همین دلیل، مجبورند ارزش پول را کاهش دهند. در کسبوکارهای مشابه ما نباید چنین اتفاقاتی بیافتد. ما همان مدل بازار سنتی را در مقیاس بزرگتر اجرا میکنیم و در این بازار هر طلای خریدوفروششده، پشتوانه فیزیکی دارد. در بازار سنتی خالیفروشی بهراحتی قابل شناسایی است، زیرا طلا بهصورت فیزیکی ردوبدل میشود.»
در خصوص تأثیر پلتفرمهای آنلاین بر بازار سنتی، ابوالفتحی گفت: «ما به هیچوجه قصد نداریم که به بازار سنتی آسیب بزنیم. در حال حاضر، ما در ۵ استان کشور شعبه داریم که دقیقاً مانند بازار سنتی عمل میکنند و مشتریان میتوانند از همان شعبهها خرید کنند. در واقع، پلتفرم ما بیشتر نقش رابط کاربری را دارد و تمامی معاملات در یک شبکه یکپارچه انجام میشود. بنابراین، هیچگونه آسیبی به بازار سنتی وارد نمیکنیم.»
چالشهای موجود در فرآیند دریافت طلا از بانک کارگشایی
ابوالفتحی در مورد مشکلات موجود در فرآیند دریافت طلا از بانک کارگشایی گفت: «چند وقت پیش برای من اتفاقی افتاد که واقعاً به وضوح مشکلات موجود در سیستم را نشان داد. من قصد داشتم حجم زیادی طلا از سیستم آنلاین خارج کنم و برای این منظور به بانک کارگشایی مراجعه کردم. اما در آنجا به من گفتند که باید از وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) نامه بگیرم. این در حالی بود که روز قبل، وقتی به مدیر بانک کارگشایی مراجعه کرده بودم، به من گفته بودند که کافی است شب قبل تماس بگیرم و فردای آن روز طلایم را تحویل میدهند، اما وقتی واقعاً نیاز به دریافت طلا داشتم، مجبور شدم ابتدا به وزارت صمت بروم، نامهای بگیرم و آن را به بانک کارگشایی تحویل دهم. سپس بانک کارگشایی نامهای به بانک یزد ارسال کرد تا در نهایت بتوانم طلای خود را آزاد کنم.»
در نهایت، کارشناسان اظهار که فروش آنلاین طلا، در صورتی که از تکنولوژیهای نوین مانند پلاک کارتی استفاده کند، میتواند شفافتر و امنتر شود.