پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
آنچه در پنل فین‌تک پرشین‌تک سامیت گذشت / فین‌تک؛ یک فناوری بالغ در جیتکس ۲۰۲۳
بهناز ملکی / فین‌تک یکی از فناوری‌های نوینی است که در نمایشگاه جیتکس ۲۰۲۳ بسیار مورد توجه قرار گرفته است. بر همین اساس در رویداد پرشین‌تک سامیت نیز یکی از پنل‌های تخصصی این رویداد به گفت‌وگو درباره این فناوری گذشت. «میثم سلیمانی»، سردبیر رسانه‌های آنلاین راه‌کار و سردبیر «کارنگ» به‌عنوان مدیر این پنل به طرح مسئله و سؤال از متخصصین حاضر در نشست پرداخت.
سخنرانان پنل فین‌تک رویداد پرشین‌تک سامیت، «رضا قربانی»، مؤسس کارخانه نوآوری رسانه راه‌کار؛ «مصطفی ثابتی»، مشاور تحول دیجیتال و نوآوری؛ «امیرحسین داوودیان»، فعال حوزه بانک و پرداخت در ایران و «محمد‌امین شیرزاد»، مدیرعامل شرکت فرازپردازان بودند.
فناوری فین‌تک به بلوغ رسیده است
میثم سلیمانی در ابتدا با اشاره به جیتکس و اکسپند نورث‌استار، از حاضران در خصوص مهم‌ترین روندهای فین‌تکی جیتکس پرسید و از آنها خواست قابل توجه‌ترین مشاهده خود را در این حوزه در نمایشگاه جیتکس بیان کنند.
رضا قربانی در پاسخ به این سؤال گفت: «قابل توجه‌ترین روند فین‌تکی که در نمایشگاه جیتکس مشاهده کردم، فاصله گرفتن حوزه فین‌تک از فضای استارتاپی بود. فین‌تک اکنون دارای یک اکوسیستم بالغ است. گواه این مدعا نیز این است که در اکسپند نورث‌استار سه بخش را مشاهده می‌کنیم که نمایشگاه جداگانه دارند. این سه بخش بلاکچین، مارکتینگ و فین‌تک است. البته این به معنای آن نیست که حوزه‌های دیگر به بلوغ نرسیده‌اند، اما به این معناست که بخش فین‌تک دیگر اکوسیستم خود را شناخته که این موضوع از اهمیت بسیاری برخوردار است.»
در ادامه قربانی معنای یک اکوسیستم بالغ را این‌گونه تعریف کرد: «اکوسیستم به‌معنای حضور افراد تأثیرگذار و کسب‌وکارهایی است که نقش‌آفرینی می‌کنند و دارای یک رگولاتور آگاه هستند. وقتی می‌گوییم یک اکوسیستم به بلوغ رسیده، به این معناست که دیگر از مرحله ایده روی کاغذ و جذب سرمایه گذشته و وارد مرحله رگولاتوری شده است. فین‌تک نیز به طور خاص از دریچه جیتکس تبدیل به یک صنعت شده و وارد مرحله سخت رگولاتوری شده است.»
امین شیرزاد در تکمیل بحث اضافه کرد: «رویکرد حل نیاز جامعه را می‌توان در غرفه‌های فین‌تکی دید. فین‌تک دیگر از مرحله نگهداشت سرمایه خارج شده و مشغول پاسخ به نیازمندی‌هاست. اکنون بسیاری از افراد از جنوب کشور ما به دوبی رفت‌وآمد دارند و کسب‌وکارهای سنتی خود را در این منطقه راه‌اندازی می‌کنند. در این میان این نیاز احساس می‌شود که آنها بتوانند به‌راحتی دارایی‌های خود را انتقال دهند و فین‌تک برای پاسخ‌دهی به این نیاز می‌تواند بسیار سودمند باشد.»
کاربردی شدن فناوری‌ها در جیتکس ۲۰۲۳
سلیمانی در ادامه با اشاره به ساده بودن فناوری‌های ارائه‌شده در جیتکس ۲۰۲۳ این موضوع را مطرح کرد که هنوز بسیاری از مشکلات افراد با استفاده از فناوری‌های پیشین هم حل‌نشده باقی مانده است. سپس از مصطفی ثابتی پرسید که آیا شرکت‌ها در جیتکس امسال به دنبال ارائه راه‌حل بوده‌اند؟
ثابتی در پاسخ گفت: «در تعریف فناوری گفته می‌شود که از علم به‌عنوان وسیله‌ای برای بهتر شدن یک کسب‌وکار استفاده شود یا اینکه برای بهبود مسئله‌ای مورد استفاده قرار گیرد. ما همیشه انتظار داشتیم در جیتکس با شگفتی مواجه شویم. اما در جیتکس امسال بیشتر سعی شده بود که فناوری‌های پیشین کاربردی‌تر شود. برای مثال در حوزه هوش مصنوعی، تأثیر این فناوری روی خدمات‌دهی به مشتریان بانک‌ها ارزیابی شد.
مسئله‌ای که می‌توان گفت ارزش‌آفرین بوده، رسیدن به مرحله کاربردی فناوری‌هاست. امسال توجه جیتکس روی هوش مصنوعی بوده، اما ممکن است تا یکی، دو سال آینده این موضوع ریزش هم داشته باشد و کمتر به آن توجه شود.»
او در ادامه در خصوص نقش پررنگ هوش مصنوعی در فین‌تک گفت: «چیزی که در فین‌تک تفاوت ایجاد می‌کند و مزیت محسوب می‌شود، اتفاقاً در جایی است که سرویس‌های خود را با استفاده از هوش مصنوعی بهتر ارائه می‌دهد.»
ثابتی درباره اینکه آیا هوش مصنوعی می‌تواند برای فین‌تک کمک‌کننده باشد، گفت: «پایین‌ترین بخشی که می‌توان انتظار داشت که هوش مصنوعی در آن به فین‌تک کمک کند، بخش بهبود سرویس‌دهی به مشتری است و دقیقاً همین‌‌جاست که فین‌تک از سایر فناوری‌ها متمایز می‌شود.»
این مشاور تحول دیجیتال و نوآوری در ادامه سخنانش افزود: «یکی دیگر از ترندهای چشمگیری که در جیتکس امسال مشاهده می‌کنیم رفتن به سوی سرویس‌های ابری بود. چشم‌اندازی که من برای چند سال آینده پیش‌بینی می‌کنم این است که در آینده برای لانچ کردن یک سرویس فین‌تک دیگر چالش‌ها فنی نخواهند بود؛ زیرا آنقدر سرویس‌پرووایدرهای بزرگی هستند که زیرساخت ارائه کنند که چالش‌ها برای مثال در قالب بیزینس‌مدل جذاب‌تر خواهند بود. بلوغ در یک حوزه دقیقاً به همین معناست که دیگر آن حوزه چالش‌های اولیه یک کسب‌وکار را نداشته باشد و برای مثال با چالش‌های مارکتینگی دست‌وپنجه نرم کند.»
از بین رفتن اسکناس و پیامدهای آن
سلیمانی در ادامه بحث از امیرحسین داوودیان پرسید: «با توجه به بازدیدی که از بخش فین‌تک نمایشگاه داشتید فکر می‌کنید تفاوت فین‌تک در ایران با خارج از کشور چیست؟»
این فعال حوزه بانک و پرداخت در پاسخ گفت: «آنچه در جیتکس امسال برای من قابل توجه بود، فراوانی غرفه‌ها از یک سو و خالی بودن آنها از سوی دیگر بود. با توجه به مشاهداتم از غرفه‌ها متوجه شدم که حوزه پرداخت و رمزارز در فعالیت خود بسیار به یکدیگر نزدیک شده‌اند. مورد قابل توجه دیگر مسئله CBDC بود. برای مثال انتقال ارز روی CBDC انجام می‌شود که «B2B» است و ما در ایران برای استفاده از این فناوری مشکل داریم، اما اکنون در دوبی برخی استارتاپ‌ها نیز از این فرایند در کار خود استفاده می‌کنند.
موضوعی که در ایران وجود دارد و در دوره کرونا پررنگ‌تر هم شد، حذف پول نقد است. امروز تقریباً در مبادلات روزمره مردم از اسکناس استفاده نمی‌کنند؛ در حالی که هم در دوبی و هم در اروپا استفاده از اسکناس هنوز رواج دارد.»
سلیمانی در ادامه گفت: «میزان اسکناس در گردش در ایران زیر یک درصد است، اما در اروپا حدود هفت یا هشت درصد از اسکناس استفاده می‌شود. این موضوع برای بانک مرکزی یک نوع تهدید است و قدرت آن کاهش پیدا می‌کند. آیا بانک مرکزی می‌تواند با CBDC قدرت خود را افزایش دهد؟»
داوودیان در پاسخ گفت: «هنگامی که پول به پول الکترونیکی تبدیل می‌شود به این معناست که پول در بانک وجود دارد و ضریب فزاینده را بیشتر می‌کند. چالشی که در این میان وجود دارد چالشی است که گردشگرها با نبود وجه نقد مواجه هستند که برایشان مشکل ایجاد می‌شود.»
او در ادامه و در تکمیل صحبت‌های ثابتی گفت: «نقش هوش مصنوعی در مارکتینگ فین‌تک بسیار پررنگ است و بسیار تکمیل‌کننده یکدیگر هستند. به نظر من اتفاقاً ما در ایران و در حوزه فین‌تک خیلی عقب‌تر از جهان نیستیم و در بسیاری از موارد جلو هم هستیم، اما به دلیل بسته بودن بازار برای دیگران جذابیت چندانی نداریم.»
قربانی در تکمیل صحبت‌های داوودیان گفت: «ما در داخل ایران یک بانک مرکزی داریم که ابزار کنترلی خود را که اسکناس بوده، خواسته یا ناخواسته از بین برده و این اتفاقی نبوده که در اروپا افتاده باشد؛ بنابراین کشورهای دیگر به غیر از ایران هنگامی که به سمت CBDC می‌روند با رویکرد و نگاه دیگری سراغ این مفهوم می‌روند و ایران هم با رویکرد دیگری به آن می‌نگرد.»
قرار نیست در جیتکس ۲۰۲۳ شگفت‌زده شویم
قربانی با اشاره به اینکه در جیتکس قرار نیست محصول شگفت‌انگیزی را ببینیم، بیان کرد: «در سال‌های پیش محصولات زیادی معرفی می‌شد. برای مثال ویندوزهای مختلف. اما اکنون ویندوز به نسخه دهم خود رسیده و دیگر قرار نیست چیز تازه‌ای ارائه دهد. اتفاق بزرگی که در جیتکس افتاده، تبدیل فناوری به محصول است. اکنون انواع فایو جی را می‌توانیم ببینیم و انواع محصولات فیزیکی و غیره را. جیتکس به نظر من مسیر درستی را در پیش گرفته است.»
او در ادامه تأکید کرد: «اکنون جیتکس در حال اشتراک چشم‌اندازها در فناوری‌های متنوع است و اینکه چگونه می‌توان از فناوری‌های گوناگون برای ارائه محصول استفاده کرد.»
چالش‌های فنی از بین خواهند رفت
سلیمانی از شیرزاد پرسید: «اکنون ترندهایی در خارج و داخل ایران در حال شکل‌گیری است؛ ترندهایی که در حوزه‌های فین‌تک و لندتک و دیگر حوزه‌های فناوری مالی در حال شکل‌گیری هستند. فکر می‌کنید اصلی‌ترین ترند در این حوزه چیست؟»
مدیرعامل شرکت فرازپردازان در پاسخ گفت: «از دید فنی می‌توان گفت که در آینده نزدیک ما دیگر چالش فنی در موضوع گسترش ابزارهای فین‌تکی نخواهیم داشت. مسئله اصلی در آینده این است که چه محصولی و برای چه نیازی ارائه می‌شود و باید از آن محصول چگونه نگهداری کرد تا تأثیرات بیشتری داشته باشد.»
او در ادامه در خصوص مهم‌ترین نیازی که فین‌تک می‌تواند در رابطه با مشتری به رفع آن بپردازد، گفت: «یکی از چالش‌های اصلی در خصوص «سی‌آر‌ام» است که اجازه انعطاف را به مشتریان نمی‌دهد. ما باید این نیاز را برطرف کنیم که بدون نیاز به داده‌های دولتی برخی از کارها را انجام دهیم. من فکر می‌کنم با تلفیق هوش مصنوعی و فین‌تک به این مهم دست پیدا کنیم.»
ثابتی در خصوص فرصت‌های کسب‌وکارهای فین‌تکی در خارج از ایران گفت: «اگر بخواهیم واقع‌بینانه به این موضوع نگاه کنیم واقعیت تلخی را می‌بینیم، زیرا با یک شرکت ایرانی امکان هیچ‌گونه مراوده‌ای در خارج از ایران نیست. تنها به این دلیل که پاسپورت فردی که شرکت را تأسیس می‌کند ایرانی است، آن شرکت بسیار زیر ذره‌بین قرار می‌گیرد. پس اینکه فکر کنیم می‌توان در دوبی یک محصول فین‌تکی ارائه داد در واقع دور از ذهن است.»
او در ادامه افزود: «وقتی به برنامه‌ریزی کشورهای دیگر نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که آنها برای تبدیل شدن به یک هاب تجاری در منطقه در حال تلاش هستند. برای مثال هدف جی‌سی‌سی، تبدیل شدن به مرکز تجارت دنیاست. چنین هابی نیازمند رفع نیازمندی‌های مالی است. حال اگر ما می‌خواهیم در حوزه فین‌تک در منطقه کار کنیم، باید در راستای این هدف حرکت کنیم. مسئله‌ای که اکنون باعث هم‌افزایی می‌شود قرارگیری دانش فین‌تکی در کنار سال‌ها تجربه کسب‌وکاری کسانی است که در فضای تجاری دوبی فعالیت کرده‌اند.»
دوبی فرصتی برای کسب‌وکارهای ایرانی است
امیرحسین داوودیان در پاسخ به سؤال مدیر پنل در مورد امکان فعالیت کسب‌وکارهای ایرانی در امارات و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس برای توسعه بیشتر و جذب سرمایه، توضیح داد: «من افراد و کسب‌وکارهایی را که در امارات فعالیت دارند به سه دسته تقسیم کرده‌ام؛ دسته اول کسانی هستند که می‌خواهند سرمایه‌شان را از ایران خارج کنند. سهل‌الوصول‌ترین مکان برای آنها امارات است. این دسته بیشتر به سمت کسب‌وکارهای سنتی می‌آیند. گروه دوم کسانی هستند که کسب‌وکار خوبی در ایران دارند، اما متوجه می‌شوند برای ادامه فعالیت‌شان در دوبی فرصت‌هایی وجود دارد. این فرصت‌ها ربطی به جیتکس و رویدادهای مشابه آن ندارد. فناوری ربطی به جغرافیا ندارد. خاصیت فناوری این است که در همه جا قابل دسترسی است. امروز دوبی حدود ۹ میلیون نفر جمعیت دارد که فقط ۱۰ درصد آنها اماراتی و سایرین مهاجر هستند. چشم‌انداز دولت، دوبرابر شدن این جمعیت و رسیدن به ۲۰ میلیون نفر است. این بازار مصرف خاصی برای گروه دوم ایجاد می‌کند. گروه سوم را هم افرادی تشکیل می‌دهند که قبلاً ایده‌های جهانی داشتند، اما وقتی متوجه شدند که این ایده‌ها قابل تحقق نیستند به استراتژی رفتن به خارج از کشور روی آوردند. هدف این گروه فقط رفتن است.»
داوودیان ادامه داد: «به نظر من گروه اول و سوم شکست می‌خورند. چون اینجا جای زندگی نیست و به کسی که هدف و استراتژی گروه سوم را دارد، پاسپورت نمی‌دهند. سرمایه گروه اول هم به جایی نمی‌رسد. گروه دوم همان گروهی هستند که احتمالاً می‌توانند برنده شوند و برای این گروه فرصت هم هست. تمرکز روی این بخش می‌تواند برای ما کارکردی داشته باشد و در اینجا هم بازار و هم ظرفیت مهیاست.»
امارات از یک بندرگاه به جایی برای ماندن تبدیل می‌شود
رضا قربانی در واکنش به صحبت‌های داوودیان گفت: «از ۹ میلیون نفر دوبی، حدود ۸۰۰ هزار نفر ایرانی هستند. حدود هفت هزار کسب‌وکار در این شهر متعلق به ایرانی‌هاست. طیف وسیعی از کسب‌وکارهای ایرانی در حوزه‌هایی غیر از فناوری فعالیت می‌کنند. اما من فکر می‌کنم متوجه تغییر شده‌اند. همین که الان شورای بازرگانی ایرانیان دوبی بانی برگزاری این رویداد است و روی خوش به فناوری نشان می‌دهد، یعنی اینکه متوجه شده‌اند که اگر همراه این تغییر نباشند از فضای اقتصادی امارات خارج می‌شوند.»
قربانی اضافه کرد: «نکته دوم این است که ما متوجه شده‌ایم نگاه ما فارسی‌زبانان باید نسبت به امارات تغییر کند. ما به‌صورت سنتی امارات را یک بندرگاه می‌دانستیم. من فکر می‌کنم مسیری که امارات در سال‌های اخیر طی کرده در راستای تبدیل این کشور به جایی برای زندگی است. امارات همیشه جایی برای رفتن و آمدن بوده، اما قرار است تبدیل به جایی برای زندگی کردن شود. این نگاه خیلی مهم است. فکر نمی‌کنم بسیاری از کسب‌وکارهای ایرانی به این کشور به چشم جایی برای زندگی طولانی‌مدت نگاه کنند.»
از نظر مؤسس کارخانه نوآوری رسانه راه‌کار، یک پارادایم‌شیفت مهم این است که از ایگوهای شخصی بگذریم. او در این مورد اظهار داشت: «خیلی از ما در ایران جایگاهی داشتیم. اما به نظر من وقتی از ایران خارج می‌شویم دیگر جایگاهی نداریم. این موضوع خیلی مهمی است. بسیاری از ما ایگوهای شخصی‌مان را نمی‌توانیم رها کنیم.»
قربانی در پایان اشاره کرد که ساختن کامیونیتی می‌تواند به این شرایط کمک کند. از نظر او کامیونیتی ایرانی‌ها هم‌افزا نیست و اگر این تغییر پارادایم را جدی بگیریم، خیلی کارها می‌توان انجام داد.
منبع
کارنگ