پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در هجدهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت مطرح شد / کرونا فرهنگ دورکاری را در میان تفکر سنتی ایران ایجاد کرد
احسان محمودی / کرونا شرایط زندگی را به گونه‌ای تغییر داد که امروزه دورکاری امری طبیعی تلقی می‌شود، در حالی که در گذشته دور از ذهن به نظر می‌رسید. لازمه وجود آیین تغییرات، بهکارگیری ابزار مورد نیاز آن است. فناوری اطلاعات مقوله‌ای است که امروزه برای تسهیل روندها بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.
صنعت بیمه، بانکداری، فناوری اطلاعات، دولت هوشمند و کسب‌وکارهای دیجیتال با همه‌گیری کرونا دچار دگرگونی شدند و قطعاً تفاوت بسیاری با دوران قبل از کرونا خواهند داشت؛ بنابراین با توجه به این امر که در دوران پساکرونا باید منتظر چه رویکردها و تغییراتی بود تا بتوان به بهترین شکل از فرصت استفاده کرد، نیاز به پرداختن به این موضوع امری ضروری است.
در هجدهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت با موضوع «مدیریت فناوری اطلاعات؛ کرونا و پساکرونا» که با حضور مدیران ارشد حوزه بیمه، بانکداری، فعالان حوزه دولت الکترونیک و فین‌تک به‌صورت مجازی برگزار شد، به مسائلی که در آینده و در دوران پساکرونا با آن مواجه خواهیم بود، پرداخته شد.
فرهاد فائز، مدیرعامل شرکت داده‌ورزی سداد با بیان اینکه چالش‌های ایجادشده توسط بیماری کرونا تنها منحصر به حوزه سیستم بانکی و پرداخت نمی‌شود، افزود: «این بیماری تمامی حوزه‌ها از جمله صنعت آی‌تی کشور را نیز دربر گرفته و چالش‌های فناورانه و نیروی انسانی از مواردی هستند که امروزه با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنیم.»
او با اشاره به اینکه در دوران کرونا نیاز به محصولات جدید با فناوری‌های نو شکل گرفت، گفت: «با توجه به اینکه زیرساخت‌های موجود در دوران کرونا بیش از قبل تحت فشار قرار گرفتند، امکانات خود را تقویت کردیم و سیستم‌های بیشتری در بستر سایبری قرار گرفت؛ بنابراین لازم بود تا با وجود خطرات و مشکلات بسیاری که در فضای سایبری وجود دارد، ملاحظات امنیتی بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.»
مدیرعامل شرکت داده‌ورزی سداد با بیان اینکه در زمینه تأمین تجهیزات در حوزه فناوری با توجه به شرایط تحریم با مشکلاتی مواجه هستیم که شرایط را سخت‌تر می‌کند، ادامه داد: «در حوزه منابع انسانی مسائل و مشکلات بیشتری نسبت به حوزه فناوری وجود دارد. قبل از دوران کرونا کارها به شیوه سنتی انجام می‌شد که با پاندمی کرونا این نوع فرهنگ برچیده شد و شرکت‌ها و سازمان‌ها را به سمت دورکاری سوق داد. فرهنگ دورکاری وجود نداشت و باید ایجاد می‌شد؛ بنابراین این دورکاری با ابلاغیه دولتی خود راه گریز را بر شرکت‌ها بسته بود و آنان را مجبور می‌کرد که با حداکثر ۵۰ درصد ظرفیت به‌صورت حضوری و مابقی به‌صورت غیرحضوری در حیطه کاری خود به ادامه فعالیت بپردازند.»
او با بیان اینکه در اواخر سال 1398 و در ابتدای سال 1399 بازار سرمایه با رشد شدیدی همراه شد، افزود: «این اتفاق سبب شد شرکت‌های آی‌تی حوزه بورسی نیروهای سرآمد حوزه بانکی را با حقوق‌های دو تا سه‌برابری جذب مجموعه خود کنند و این هم به شرکت‌های حوزه بانکی ضربه بسیار زیادی وارد کرد.»
دورکاری؛ یک عامل چانه‌زنی برای جذب نیرو
فائز با اشاره به اینکه دورکاری به یک عامل چانه‌زنی برای جذب نیرو تبدیل شده، تشریح کرد: «نیروها به سمت شرکت‌هایی می‌روند که بتوانند با دورکاری بیشتری به فعالیت کاری خود بپردازند؛ همچنین باید توجه کرد در دوره دورکاری مدیریت پرسنل سخت‌تر از حالت معمولی خود است و در برخی موارد باید به وجدان پرسنل اعتماد کرد. در کنار این مسائل با چالش مهاجرت مجازی نیز مواجه هستیم، به گونه‌ای که نیروهای ماهر جذب شرکت‌های خارجی شدند و حتی در برخی موارد به‌صورت دورکاری از داخل ایران برای کشورهای دیگر کار می‌کنند.»
مدیرعامل شرکت داده‌ورزی سداد ایجاد فرهنگ دورکاری در کشور را یک اتفاق خوب دانست و افزود: «کرونا به‌عنوان کاتالیزور سبب شد تا از ظرفیت‌های قانونی که طی سالیان گذشته استفاده نمی‌شد، به‌راحتی استفاده شود که می‌توان به اسناد تجاری الکترونیک در شبکه بانکی که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند، اشاره کرد که به سهولت در ارائه خدمات الکترونیکی بانکی منجر شدند.»
او با بیان اینکه در بانک ملی محصولات ارائه‌شده در این مدت به‌صورت هنجارشکنانه‌ای اتفاق افتاده، تشریح کرد: «امروزه در محافل مختلف از نئوبانک‌ها نام برده می‌شود که بانک ملی نئوبانکی تحت عنوان نشان‌بانک را از مدت‌ها پیش زیر بار عملیاتی برده است. با نشان‌بانک ۸۵ هزار تسهیلات بانکی ارائه شد و ضرورت نیاز به حضور فیزیکی در یکی از شعب بانک برای انجام اقدامات بانکی حذف شد. البته باید اشاره کرد در عرصه تبلیغات به‌خوبی عمل نکردیم و این موضوعات به‌مرور از ذهن مردم در حال پاک‌شدن است. همچنین در ایام کرونا هزار دستگاه CRS توسط بانک ملی ایران تهیه و به کار گرفته شد که به شکل خودگردان به مردم سرویس‌دهی کردند.»
صنعت بیمه و کرونا
مجید بختیاری، مدیرعامل شرکت سهامی بیمه ایران با اشاره به اینکه وظیفه صنعت بیمه، مدیریت ریسک است، افزود: «در اثر کاهش سفرها، میزان ساعت کاری، تصادفات و درمان‌های پزشکی ناشی از پاندمی کرونا ـ البته به غیر از بیماری کرونا ـ میزان ریسک در صنعت بیمه تغییر کرد.»
او با اشاره به اینکه هزینه‌های ناشی از درمان کرونا و آثار متأثر از ماندن افراد در خانه به‌دلیل پاندمی تأثیراتی بر صنعت بیمه داشته، گفت: «نگرانی‌های ناشی از کرونا و آنچه سبب توقف کسب‌وکارها می‌شد؛ شرکت‌های بیمه را برای عرضه محصولات جدید ترغیب کرد. همچنین همانند سایر حوزه‌های فناوری اطلاعات، در صنعت بیمه نیز لزومی به حضور فیزیکی وجود نداشت و کارها به‌صورت دورکاری قابل انجام بود. بنا بر استعدادی که در این حوزه وجود داشت، اسناد بیمه پزشکی، تصادفات و سایر موارد به‌صورت فرایندی و الکترونیکی قابل انجام بود و همکاران ما می‌توانستند برای انجام وظایف کاری خود به‌صورت دورکاری فعالیت کنند.»
مدیرعامل شرکت سهامی بیمه ایران با تأکید بر اینکه کرونا در کنار اینکه جان انسان‌ها را گرفت، اما نقش فناوری اطلاعات را بیش از پیش برجسته کرد، ادامه داد: «در مقوله تحول دیجیتال، قبل از کرونا تغییر در سبک زندگی بشر آغاز شده بود و کرونا سبب تشدید آن شد و سرعت آن را نمایی کرد؛ بنابراین عامل مؤثر در این موضوع مجموعه کاربردهای فناوری ارتباطات در ابعاد مختلف آن بود.»
فین‌تک و کرونا
رضا قربانی، رئیس کمیسیون فین‌تک سازمان نصر تهران با تأکید بر اینکه از چند جنبه باید به مسئله فین‌تک و کرونا نگاه کرد، گفت: «کسب‌وکارهای نوآورانه حوزه مالی برای شرایطی مانند همه‌گیری کرونا شکل گرفته بودند؛ به این معنا که در حدود یک دهه گذشته پیش‌بینی می‌شد که رخدادی در جهان وقوع می‌یابد که تمام فعالیت‌های عادی جوامع بشری را دچار مشکل خواهد کرد؛ بنابراین کسب‌وکارهای نو باید برای چنین دورانی آماده می‌بودند.»
او با بیان اینکه کرونا منشاء خیر نبوده، ولی به سبب وقوع کرونا مسائلی که در حوزه فین‌تک در پشت دیوارهای رگولاتوری مانده بود، مرتفع شد، عنوان کرد: «احراز هویت آنلاین در یک سال اخیر نمونه‌ای از این دست اتفاقات است؛ چراکه در سال‌های قبل از کرونا نمی‌توانستیم تأیید هویت افراد را به‌صورت دیجیتال و غیرحضوری قبول کنیم، اما فشاری که به سبب کرونا بر رگولاتورها وارد شد، این امر را امکان‌پذیر کرد.»
قربانی با بیان اینکه شرایط به سمتی حرکت کرد که ابزارهای نو راحت‌تر مورد استفاده عموم قرار بگیرد، گفت: «به‌دلیل تسهیل در امور، دسترسی آسان و تجربه کاربری بالایی که این محصولات نوآورانه داشت، مردم به‌عنوان مصرف‌کنندگان نهایی از این محصولات استقبال کردند.»
رئیس کمیسیون فین‌تک سازمان نصر تهران با اشاره به اینکه حوزه فین‌تک طیف بسیار وسیعی از ۱۰ دسته‌بندی را شامل می‌شود، بیان کرد: «فین‌تک به‌طور خاص، طی دوران کرونا، در حوزه پرداخت در تمام دنیا پیشرفت‌هایی را تجربه کرد، همچنین بحث نئوبانک‌ها، بانک‌هایی که شعبه‌ای ندارند، در دوران همه‌گیری کرونا در ایران مورد توجه قرار گرفت.»
قربانی با بیان اینکه در سال ۱۳۹۰ بانک مرکزی آیین‌نامه تأسیس بانک‌های مجازی را ابلاغ کرده بود، گفت: «حدود یک دهه بود که آیین‌نامه لازم برای راه‌اندازی نئوبانک‌ها وجود داشت، ولی به دلایلی این امر در این سال‌ها محقق نشد و تجربه‌های تلخی که در این حوزه اتفاق افتاد، مانع از پرداختن به مقوله بانک‌های مجازی شد.»
او همچنین درباره نئوبانک‌ها تشریح کرد: «بانک‌های مجازی از یک فضای استارتاپی در کنار حیطه بانکی پا در این عرصه گذاشتند و شرایطی را فراهم آوردند که بانک‌های بزرگ و مطرح کشور را با خود همراه کردند، به‌طوری که اکنون تمامی مراحل افتتاح حساب و فعالیت‌های مربوط به اعتبارسنجی صرفاً توسط یک تلفن هوشمند و احراز هویت دیجیتال انجام می‌شود و حتی برای دریافت کارت بانکی نیز نیازی به حضور فرد در شعب بانک مربوطه نیست.»
قربانی با بیان اینکه تمامی تحولاتی که در این حوزه در حال وقوع است، نشان از قرار گرفتن در آغاز راه دارد، افزود: «تنها به مواردی از جمله احراز هویت دیجیتال و دریافت کارت بانکی به‌صورت غیرحضوری قانع نیستیم و به فراتر از این موارد فکر می‌کنیم. کرونا سبب شد دیوار بدبینی نسبت به بسیاری از فناوری‌ها فرو بریزد و شرایطی فراهم شود که با نگاه سازنده‌تری نسبت به این موارد برخورد شود.»
رئیس کمیسیون فین‌تک سازمان نصر تهران با اشاره به اینکه اتفاقات مثبتی که در ایام کرونا رقم خورد، در تمامی حوزه‌های فین‌تک به یک میزان نبوده، گفت: «امروزه دنیای رمزارزها با تاریخچه حدود ۱۳ساله خود، پارادایم‌های جدیدی را در فضای مالی خلق می‌کنند و در دوران کرونا با پیشرفت گسترده خود با سایر بخش‌های حوزه مالی به رقابت پرداخته‌اند.»
فشار کاری متخصصان آی‌تی در زمان همه‌گیری کرونا
ایوب محمدیان، عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران با بیان اینکه اگر بخواهیم عملکرد دولت الکترونیک را ارزیابی کنیم، باید آمادگی لازم جهت برخورداری از زیرساخت‌های مورد نیاز برای توسعه دولت الکترونیک سنجیده شود، افزود: «مهارت‌ها و سواد رسانه‌ای موجود در فضای جامعه و میزان استفاده از خدمات الکترونیکی و اثر آن در جامعه به رشد دولت الکترونیک کمک می‌کند.»
او با بیان مقایسه تجربه ایران و سایر کشورها در حوزه دولت الکترونیک در دوران کرونا تشریح کرد: «تاکنون زیرساخت‌های این حوزه در کشور به میزان قابل توجهی وجود داشت، اما رضایت لازم و درک متقابلی از خدمات دولت الکترونیک در بین مردم وجود نداشت؛ بنابراین کرونا این فرصت را برای دولت الکترونیک مهیا کرد تا بتواند مشکلات موجود را در تمامی ابعاد شناسایی کند.»
عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران با بیان اینکه همان‌طور که جامعه پزشکی بیشترین فشار را در ایام کرونا متحمل شدند، در حوزه دولت الکترونیک نیز بیشترین فشار کاری روی مدیران و متخصصان حوزه آی‌تی قرار گرفت، توضیح داد: «پاندمی کرونا فرصتی را به وجود آورد تا سیستم‌های این حوزه به کار گرفته شود و ارزیابی لازم جهت بهبود نقاط ضعف احتمالی صورت پذیرد؛ بنابراین سبب شد تا ظرفیت بالقوه موجود در حوزه زیرساخت‌ها مورد استفاده عمومی قرار بگیرد.»
محمدیان با تأکید بر اینکه با وجود قوانین موجود در حوزه دولت الکترونیک، خدمات قابل ارائه نیز توسعه پیدا کرد، گفت: «با فشاری که از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا به تمامی دستگاه‌های اجرایی وارد شد، هر نهادی موظف شد برای سه خدمت مهم خود شناسنامه خدمات تهیه کند و شرایط الکترونیکی‌شدن آن را فراهم کند.»
او با بیان اینکه کرونا به فضای توسعه دولت الکترونیک کمک کرد و توانست در هزینه‌ها صرفه‌جویی کند، ادامه داد: «مردم با تجربه‌ای که با استفاده از خدمات الکترونیکی از قبیل ارائه الکترونیکی سهام عدالت، واریز سود سهام در بازار سرمایه، برگزاری مجامع به‌صورت الکترونیکی و دریافت تجمیعی مدارک تحصیلی کلیه مقاطع به دست آوردند، شیرینی سهولت در انجام امور را از نزدیک لمس کردند.»
عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران یکی از ویژگی‌های دیجیتالی‌شدن دولت الکترونیک را از بین رفتن مرز بین فضای فیزیکی و مجازی دانست و تشریح کرد: «در سایر کشورهای پیشرفته به‌دلیل اینکه توسعه‌یافتگی بیشتری داشتند، دولت الکترونیک توانست کمک بیشتری به کنترل شرایط کرونایی کند.»
نبود بستر دولت دیجیتال و عواقب آن در زمان وقوع کرونا
او همچنین افزود: «کشورهای پیشرفته در بستری قرار داشتند که می‌توان از آن به‌عنوان دولت دیجیتال نام برد؛ بنابراین یکی از کارکردهایی که برای دولت‌های دیجیتال در این کشورها وجود داشت، این بود که به‌دلیل وجود سامانه‌های استخراج داده، سبب جمع‌آوری بهتر داده‌ها نسبت به ایام قبل از کرونا شد و امکانی را برای آنان فراهم کرد تا بتوانند در چنین شرایط بحرانی، تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌هایشان را بر مبنای داده انجام دهند و با استفاده از این اطلاعات لحظه‌ای و دقیق تصمیمات بهتری اتخاذ کنند.»
محمدیان با اشاره به ارزیابی دولت دیجیتال توسط مرکز آمار سازمان ملل در سال 2020 تشریح کرد: «در سطح دنیا ۹۷ درصد پرتال‌های دولتی اطلاعات بسیار مفیدی را در رابطه با شیوه‌های مقابله و مواجهه با ویروس کرونا تولید می‌کردند و به‌صورت عمومی به اشتراک می‌گذاشتند، اما در ایران با وجود شبکه‌های اجتماعی، شایعه‌‌پراکنی‌های بسیاری در نحوه مقابله با کرونا اتفاق افتاد که این شایعه‌ها با بروز مشکلاتی در سطح جامعه همراه بود و سبب شد مردم همکاری‌های لازم را با دولت نداشته باشند.»
او با تأکید بر اینکه کرونا کمک کرد که دولت الکترونیک در لایه سرویس‌ها و بهکارگیری آن موفق عمل کند، افزود: «باید در ادامه مسیر، نحوه مواجهه خود را با شرایط کرونا مشخص کنیم تا بتوان به دولت الکترونیکی نزدیک‌تر شد. کرونا فشاری را ایجاد کرد که به سمت دورکاری حرکت کنیم، ولی نباید به گونه‌ای شود که در شرایط غیرکرونایی به شیوه‌های سنتی گذشته بازگردیم، بنابراین باید ساختارها، آیین‌نامه‌ها و قوانین را به نحوی تنظیم کنیم که بتواند فرهنگ ایجادشده را ارتقا دهد.»
در ادامه نشست رضا باقری اصل، رئیس کارگروه تعامل‌پذیری دولت الکترونیک گفت: «شورای اجرایی فناوری اطلاعات تمامی هزار رکورد اطلاعاتی درباره تجارب دنیا در زمینه مقابله با کرونا را که با همکاری سازمان ملل متحد تهیه شده، بررسی و تحلیل کرده و از اقداماتی که کشور ایران انجام داده نیز حدود 70 رکورد ثبت شده است.»