پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
به نظر می‌رسد با گذشت زمان کلاف درهم‌پیچیده کیف پول و سپاس در کشورمان نه‌تنها باز نمی‌شود بلکه هر بار خبرهایی به گوش می‌رسد که حاکی از پیچیده شدن بیشتر این کلاف دارد. درحالی‌که اسفندماه سال گذشته محمود احمدی، دبیر کل بانک مرکزی، اعلام کرده بود پرداخت‌های سیار و کیف پول الکترونیکی از بستر شاپرک انجام خواهد شد نه‌تنها هیچ اقدام عملی در این خصوص انجام نشد بلکه حالا ناصر حکیمی، مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی خبر داده که با آمدن اپل پی کل معادلات به‌هم‌ریخته است. عدم هماهنگی مسئولان بانک مرکزی در این خصوص به همین‌جا ختم نمی‌شود. درحالی‌که احمدی در گزارشی در سایت بانک مرکزی راه‌اندازی سپاس را فراهم کردن بستری برای پرداخت الکترونیکی از طریق گوشی تلفن همراه و نیز انواع کارت‌های خارج از شبکه بانکی می‌داند حالا حکیمی در گفتگویی اذعان می‌کند که سپاس ربطی به موبایل ندارد.
در کشورمان کیف پول الکترونیکی محصولی است که باوجود شرایط مبهم آن و نبود مقررات و آیین‌نامه‌های تنظیمی بانک مرکزی در حال حاضر توسط چند شرکت درحال‌توسعه است. محصول ارائه‌شده توسط هرکدام از این شرکت‌ها هم ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارد. اکثر این کارت‌های کیف پول در حمل‌ونقل عمومی و بعضی در پارکینگ‌ها و پارکومترها و برخی خدمات شهری دیگر کاربرد دارند. یکی از این شرکت‌های فعال، شرکت سامانه‌های یکپارچه سیمرغ تجارت است که بیش از 3 سال از فعالیت رسمی آن در حوزه صدور کارت کیف پول می‌گذرد. در این گفتگو با جعفر پشامی، مدیرعامل شرکت سیمرغ تجارت هستیم تا نظرات او را درباره کلاف درهم‌پیچیده سپاس و فعالیت‌های شرکتش جویا شویم.
در سال‌های اخیر در کشورمان نمونه‌های متعددی از کیف پول الکترونیکی روی کار آمده‌اند که به گواه بسیاری از کارشناسان نمونه کامل و واقعی آن کارت کیف پول بانک تجارت است که توسط شرکت سیمرغ تجارت صادر می‌شود. در مورد ویژگی‌ها و کاربردهای این کارت بفرمایید.
کارت کیف پول تجارت، کارتی از جنس پلاستیک (PVC) و مجهز به نرم‌افزار است که قابلیت پرداخت به‌صورت آفلاین را دارد. این کارت‌ها که به‌صورت هیبرید هستند، به‌عنوان کارت‌های عضو شبکه شتاب نیز قابل‌استفاده هستند. در پرداخت آفلاین بدون هیچ‌گونه نیاز به اتصال به شبکه بانکی تراکنش انجام می‌شود و اطلاعات و موجودی حساب بر روی کارت ذخیره می‌شود و فاقد رمز است. ویژگی دیگر این کارت‌ها دسفایر یا غیر تماسی بودن آن‌هاست که به‌این‌ترتیب دیگر نیاز به کشیدن کارت روی کارت‌خوان نیست و تنها با نزدیک کردن آن به دستگاه امکان انجام تراکنش وجود دارد.
کاربردهای مختلفی که برای کیف پول الکترونیکی تجارت در نظر گرفته‌شده است عبارت‌اند از پرداخت در سیستم حمل‌ونقل عمومی، پارکینگ‌های هوشمند، پارکومتر، مراکز فرهنگی، تفریحی و تاریخی (سینما، اماکن ورزشی و غیره).
در مسیر توسعه کارت کیف پول تجارت چه چالش‌هایی داشتید؟
مشخص نبودن سیاست‌های بانک مرکزی در قبال کیف پول و مشخص نشدن تکلیف سپاس بزرگ‌ترین چالش برای فعالان این حوزه است. وضعیت مبهم سوئیچ سپاس باعث شده حرکت‌های ما در جهت توسعه آن دست‌به‌عصا و محتاطانه باشد.
برای حل این چالش‌ها چه اقداماتی باید صورت بگیرد؟
به نظر من بانک مرکزی باید کارمزد برداشت از خودپردازها را سیاست‌گذاری کند. در مورد صادرکننده‌های کارت هم سیاست‌های نظارتی حداقلی برای نظارت بر آن‌ها از دو جنبه خلق پول و زیرساخت‌های امنیتی مشخص کند. به نظر من دیگر هیچ کار دیگری لازم نیست انجام شود.
پیشنهاد شما برای مدل درآمدی کیف پول چیست؟
مدل‌های درآمدی حوزه پرداخت خرد می‌تواند متفاوت باشد که 4 دسته مختلف آن می‌تواند به این شکل باشد. مدل اول، دریافت کارمزد از پذیرنده است که مشابه این مدل را همین‌الان هم در حمل‌ونقل شهرهای مختلف می‌بینید. مثلاً یک تراکنش که روی کارت‌خوان‌های اتوبوس زده می‌شود درصدی از راننده یا شرکت بهره‌بردار یا سازمان اتوبوس‌رانی شهر کسر می‌شود خیلی جالب است که این موضوع در شبکه پرداخت خرد در حمل‌ونقل جاافتاده است اما ما این را در سیستم فروشگاهی‌مان نمی‌توانیم جا بیندازیم که کارمزد از پذیرنده کسر شود حتی کارمزدهایشان بعضاً خیلی بیشتر از یک درصد هم هست خیلی بخش‌ها نزدیک 6 تا 10 درصد را شامل می‌شود. یکی از دلایلش هم این است که برای آن‌ها منافعی دارد مثلاً سرعت ناوگان اتوبوس‌رانی افزایش می‌یابد و باعث تردد بیشتر و افزایش درآمد راننده می‌شود. ازنظر داده و آمار هم کمک به تصمیم‌گیری بهتر می‌کند.
مدل دوم گرفتن کارمزد از دارنده کارت است که بعضی از بازیگران این حوزه دنبال اعمال این مدل هستند. با توجه به اینکه در حوزه پرداخت خرد کارمزدهای خیلی کوچکی حاصل می‌شود مثلاً در یک خرید هزارتومانی کارمزد یک‌درصدی آن 10 تومان می‌شود و بعضی وقت‌ها این 10 تومان برای دارنده کارت چیز مهمی نیست.
الگوی سوم این است که در حوزه‌هایی که close loop یا سیستم‌های بسته داریم مثلاً داخل یک مدرسه یا دانشگاه، کارمزدی را بابت پیاده‌سازی این سیستم از مالک آن سیستم بسته بگیرید مثلاً فرض کنید باشگاه انقلاب یک سیستم بسته است با یکسری مراودات مالی، هزینه انجام تراکنش‌ها با کارت را باشگاه انقلاب بدهد.
مدل چهارم این است که دارنده کارت با روش‌هایی مثل روش‌های اشتراکی مثلاً برای یک بازه زمانی هزینه‌ای را بابت اشتراک این سامانه بپردازد که خیلی نزدیک می‌شود به مدل‌های درآمدی سیستم‌های وفاداری و باشگاه مشتری که دارنده کارت هزینه‌ای ثابت (منظور بر مبنای تراکنش نیست) را می‌دهد. مدل پیشنهادی من هم همین مدل است.
نکته دیگری که خیلی مهم است نقش بانک‌ها در این مدل درآمدی و کسب‌وکار کیف پول یا پرداخت خرد است، قطعاً حوزه پرداخت خرد برای بانک‌ها می‌تواند منافعی داشته باشد مثلاً پرداخت خرد با هزینه کمتری نسبت به تراکنش‌های برداشت وجه از خودپردازها یا تراکنش‌های انتقال وجه شتابی می‌تواند یکسری تراکنش‌ها را راه بیندازد بنابراین بانک می‌تواند به بلوغ این حوزه کمک کند.
مدل پیشنهادی شما گرفتن کارمزد از دارنده کارت در هنگام صدور آن است. درحالی‌که هنوز کارت‌های کیف پول در بین مردم خیلی جا نیفتاده است و مردم از قابلیت‌های آن اطلاع ندارند بنابراین آیا مردم حاضر می‌شوند بابت چنین کارتی کارمزد پرداخت کنند؟
سؤال مهمی است. قطعاً اگر قرار باشد که مردم هزینه‌ای را بابت استفاده از این زیرساخت‌ها بپردازند نیازمند نوآوری‌هایی در زیرساخت‌های این حوزه هستیم. مثلاً در مترو یک کارت تک‌سفره فکر کنم 500 تومان است درحالی‌که پرداخت کرایه با کارت مغناطیسی 375 تومان می‌شود یعنی ارائه‌دهنده خدمت دارد تخفیف‌هایی را برای استفاده از کارت می‌دهد چون کمک به بهینه‌سازی عملکرد سیستمش می‌کند؛ مثلاً صف‌های خرید بلیت را کاهش می‌دهد و مسائل نقدینگی و پول خرد را از بین می‌برد و علاوه بر این منافع اطلاعاتی و بهینه‌سازی‌های فرآیندی هم برای کارفرما آن‌قدر ارزشمند است که بابت آن‌ها تخفیفانی را به مردم می‌دهد.
شبیه این الگو را در اتوبوس‌ها هم داریم. تراکنش‌های کارتی متوسط سرعت ناوگان اتوبوس‌رانی را افزایش می‌دهد و درآمد راننده و بهره‌بردار افزایش می‌یابد و علاوه بر آن اتوبوس‌رانی نیاز کمتری به خرید اتوبوس جدید پیدا می‌کند و اتوبوس‌های موجود با کارایی بیشتری می‌توانند سرویس دهند. پرداخت کرایه اتوبوس در همه شهرها بین 30 تا 40 درصد در حالت نقدی گران‌تر از حالت کارتی است. این باعث استقبال مردم می‌شود و این موضوع جا می‌افتد و راننده‌ها هم به‌راحتی این موضوع را پذیرفته‌اند باوجودی که کارمزد از آن‌ها کسر می‌شود. اگر هرکدام از ارائه‌دهنده‌ها ارزشی را برای مشتری در نظر بگیرند درنهایت این ارزش آن‌قدر زیاد می‌شود که دارنده کارت به آن علاقه‌مند می‌شود.
شما به‌تازگی تعدادی پذیرنده غیر حمل‌ونقلی را به کیف پول تجارت مجهز کرده‌اید چقدر از این اقدام استقبال شده است؟
در تهران حدود 50 پذیرنده در سوپرمارکت‌ها، کیوسک‌های روزنامه‌فروشی و نانوایی‌ها را مجهز کرده‌ایم به پذیرش کارت کیف پول تجارت.
موضوع ما هنوز استقبال نیست. ما همیشه یک مسئله جدی داریم و آن این است که اول باید کارت باشد یا کارت‌خوان. یعنی وقتی مثلاً یک کیوسک روزنامه‌فروشی را تجهیز می‌کنیم مسئله این است که چند نفر هرروز به این کیوسک مراجعه می‌کنند که بخواهند با کارتشان خرید کنند چون وقتی کارت کم باشد تعداد مراجعات هم کم است و کسی که در فروشگاه است خیلی اعتماد نمی‌کند و برایش یک‌چیز اضافی و بی کاربرد است. از طرف دیگر وقتی کارت را توسعه می‌دهیم وقتی نقاط پذیرندگی نداشته باشیم مردم می‌گویند این کارت را بگیریم با آن چه‌کار کنیم. بنابراین با یک مسئله شبیه مرغ و تخم‌مرغی مواجه هستیم. در حال حاضر کاری که در سیمرغ انجام می‌دهیم افزایش نفوذ کارتمان در بین مردم است یعنی کارت‌های بانک تجارت را تعویض می‌کنیم و کارت کیف پول می‌دهیم. این‌طوری ضریب نفوذ کارت ما بالا می‌رود و با توجه به اینکه شبکه حمل‌ونقل عمومی شهر تهران را داریم با بالا رفتن این ضریب و انجام تبلیغات راه ما برای بازاریابی خارج از حمل‌ونقل باز می‌شود. این استراتژی اصلی ماست.
چه منافعی برای پذیرنده‌ها دارد؟
در حال حاضر برای پذیرنده‌ها برنامه خاصی در نظر نمی‌گیریم و شبیه تراکنش‌های کارت‌های شتابی خواهد بود. فقط ما یک کارت‌خوانی دادیم که این بار علاوه بر کارت‌های شتابی با استفاده از کارت‌های غیر تماسی تراکنش می‌زند و سرعت تراکنش‌ها بالاتر است و نیازی به واردکردن رمز ندارد و این برای پذیرنده جذاب‌تر است. برای پذیرنده‌ها سعی‌مان این است که جشنواره‌هایی بگذاریم و تشویقشان به استفاده از کارت کنیم. البته مسائل سکه و پول خرد هم رفع می‌شود و سرعت هم بالا می‌رود.
در صورت تعیین تکلیف کارمزد از پذیرنده‌ها هم این نفع برای آن‌ها وجود دارد که از تراکنش‌های کیف پول کارمزد گرفته نشود؟
این چیزی است که بعدها باید تصمیم گرفت. نمی‌دانیم بازار چگونه خواهد شد در صورت کسر کارمزد از پذیرنده‌ها ما می‌توانیم در حوزه کیف پول کارمزدهای کمتری بگیریم. ضمن اینکه هنوز مدل کسب‌وکار کیف پول، مدل غالبی در کشور نیست بنابراین هرکدام از مدل‌هایی که گفتم ممکن است اتفاق بیفتد بنابراین بهتر است الآن در موردش قضاوت نکنیم.
در دنیا بسیاری معتقدند که بانکداری آینده بانکداری همراه خواهد بود. حتی پیش‌بینی می‌شود که عمر کارت و پرداخت با آن به سر آمده است. با توجه به این پیش‌بینی‌ها آیا شما در این زمینه اقدامی انجام داده‌اید؟
شرکت‌های بزرگ دنیا در حال سرمایه‌گذاری روی روش‌های پرداخت غیر کارتی هستند. مثلاً شعبه ویزا در هند روی پرداخت با اپلیکیشن موبایلی کار می‌کند و از سپتامبر مرحله آزمایشی آن آغاز می‌شود و امثال اینکه در دنیا زیادند. این‌ها به معنای حذف یک‌باره کارت از دنیای پرداخت نیستند بلکه قطعاً این حذف به‌تدریج و با گذشت چندین سال اتفاق می‌افتد همان‌طور که با ظهور روش‌های الکترونیکی بسیاری حذف شعب فیزیکی بانک‌ها را پیش‌بینی می‌کردند. در این زمینه ما هم به‌عنوان یکی شرکت دانش‌بنیان در حال تحقیق هستیم و اقداماتی انجام داده‌ایم که در آینده‌ای نزدیک خبرهایی در این زمینه منتشر خواهیم کرد.
اهمیتی که موبایل دارد این است که در کیف پول مبتنی بر تراشه ما نیاز به نقاط شارژ داریم که یکی از موانع توسعه کیف پول هستند، چراکه باید مردم را بفرستیم جایی آن را شارژ کنند. استفاده از تلفن همراه یکی از راهکارهایی است که می‌تواند این مانع را رفع کند و بنابراین بسیار استراتژیک است.
در حال حاضر دارندگان کیف پول از چه طریقی می‌توانند کارتشان را شارژ کنند؟
الآن فقط از طریق شعب امکان‌پذیر است داریم کم‌کم سعی می‌کنیم که ایستگاه‌های اتوبوس و مترو را هم مجهز کنیم.