راه پرداخت
رسانه فناوری‌های مالی ایران

آیا بیت‌کوین در ایران غیرقانونی شد؟ / چه چیزی در رابطه با بیت‌کوین تغییر کرد؟

دیروز چیزی در رابطه با بیت‌کوین تغییر کرد. دیروز بیت‌کوین در ردیف برخی مصداق‌های پولشویی قرار گرفت و این برای آن‌هایی که می‌خواهند قانونی کار کنند خبر خوبی نیست. دیروز خبری در وب‌سایت بانک مرکزی منتشر شد با این عنوان: «به‌کارگیری ابزار بیت کوین در مراکز پولی و مالی ممنوع است». این خبر کوتاه و مبهم است و همین ابهام نیز باعث شد از دیروز این سؤال مطرح شود که معنای این جمله آیا این است که بیت‌کوین در ایران غیرقانونی شد؟ بلافاصله برخی وب‌سایت‌هایی که در ایران کار دلالی (به قول خودشان اکسچینج) بیت‌کوین را انجام می‌دهند اطلاعیه‌هایی در کانال‌های تلگرامی‌شان منتشر کنند که هیچ چیزی درباره بیت‌کوین در ایران تغییر نکرده است. استدلال آن‌ها این بود که پیش از این هم بانک مرکزی صرافی‌ها را از ورود به معاملات بیت‌کوین منع کرده و اکنون هم اتفاق جدیدی رخ نداده و کماکان صرافی‌های قانونی نمی‌توانند در عرصه تبادل بیت‌کوین حضور داشته باشند. به عبارتی صرافی‌های غیرقانونی کماکان می‌توانند کارشان را ادامه دهند! خب واقعیت این نیست. دیروز چیزی در رابطه با بیت‌کوین در ایران تغییر کرد.

علی‌رغم تأویل خودخواهانه برخی وب‌سایت‌های دلالی یا همان اکسچینج به قول خودشان، بیت‌کوین از دیروز در ردیف مصادیق پولشویی قرار گرفت. همان‌طور که قمار در ایران غیرقانونی است و کسانی با این علم در زمینه قمار فعالیت می‌کنند، همان‌طور که ماهواره در ایران غیرقانونی است و کسانی در زمینه نصابی ماهواره در ایران فعالیت می‌کنند، از امروز بیت‌کوین هم چنین حالتی پیدا می‌کند. بیت‌کوین از منظر سیستم مالی و بانکی ایران غیرقانونی است و نمی‌توان از زیرساخت‌های بانکی برای آن استفاده کرد. برخی می‌گویند چه اهمیتی دارد؟ بله! اهمیتی ندارد. کسانی که بخواهند قمار کنند و کسانی که بخواهند از ماهواره استفاده کنند همین امروز هم می‌توانند. منتها آن‌ها با علم به این که این کار قانونی نیست و ریسک بالایی دارد و در صورت مورد کلاه‌برداری واقع شدن قانون از آن‌ها حمایتی نمی‌کند وارد این عرصه می‌شوند. بیت‌کوین هم از امروز این طور شد. سیستم مالی رسمی کشور حالا دیگر بیت‌کوین را به رسمیت نمی‌شناسد و یکی از مصداق‌های پولشویی می‌داند.

کسانی که می‌گویند چیزی تغییر نکرده دقت نمی‌کنند که تا امروز هیچ مستندی در این زمینه منتشر نشده بود. از زمانی که مرکز پژوهش‌های مجلس اولین بار به این موضوع پرداخت (بیت‌کوین؛ ابزاری نوین در نظام پرداخت‌های الکترونیکی) تا همین اواخر که وزارت اقتصاد گزارشی نسبتاً کوتاه در این زمینه منتشر کرد (سناریوهای پیش روی اقتصاد جهانی در مواجهه با ارزهای رمز نگاری‎‌شده) هیچ نهاد قانونی به‌صورت مکتوب بیت‌کوین را ممنوع نکرده بود. تنها معاونت فناوری‌های نوین بانک مرکزی در یک کنفرانس خبری به مردم هشدار داده بود که در حال بررسی در زمینه بیت‌کوین و سایر ارزهای رمزنگاری شده هستند و فعلاً از نظر آن‌ها بیت‌کوین نه قانونی است و نه غیرقانونی. (اعلام موضع رسمی بانک مرکزی در خصوص بیت‌کوین و ارزهای رمزنگاری‌شده) آن زمان ناصر حکیمی گفت که اگر کسی وارد عرصه بیت‌کوین می‌شود باید نسبت به نوسانات این بازار توجه و آگاهی داشته باشد و ریسک‌های آن را قبول کند. بانک مرکزی نمی‌خواست ماجرای موسسه‌های مالی غیرمجاز تکرار شود. طبیعی است که نیاز به گفتن نیست که استفاده از بیت‌کوین در مسیرهای غیرقانونی مانند پول‌شویی هم غیرقانونی است. پیش از این کنفرانس خبری هم وزیر ارتباطات گفته بود وزارت ارتباطات فرصت‌ها و تهدیدهای بیت‌کوین را بررسی کرده است منتها هیچ‌گاه مستندی از طرف این وزارتخانه منتشر نشد. آن زمان از موضع بانک مرکزی حمایت کردیم و درباره دلال‌ها و سوداگران این عرصه هشدار دادیم.

از زمانی که اولین همایش بیت‌کوین در ایران با حمایت راه پرداخت برگزار شد مدام این پرسش را مطرح کرده‌ایم که آیا بیت‌کوین قانونی هست یا نیست. برای ما مهم است که در چارچوب قانون حرکت کنیم و اگر جایی نهادهای قانون‌گذار تصور می‌کنند بیت‌کوین را باید غیرقانونی اعلام کنند تصور می‌کنیم باید با آنها به صورت پیوسته و به صورت منطقی و مستدل تعامل کنیم. ما هرگز به مخاطبان راه پرداخت پیشنهاد نداده‌ایم که نظر قانون و قانون‌گذاران را نادیده بگیرند.

در هر حال وقتی سال گذشته یکی از نماینده‌های مجلس علیه بیت‌کوین صحبت کرد با ورود راه پرداخت به سرعت نظرش را اصلاح کرد و اعلام شد که مجلس در حال بررسی موضوع است. حتی در میزگردی که با حضور مدیران ارشد بانک مرکزی در هفتمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت برگزار شد هم کسی بیت‌کوین را به‌صورت صریح رد نکرد. البته که کسی به‌صورت صریح هم آن را تأیید نکرد.

 

این بار چه چیزی تغییر کرده است؟

این بار اما نهادی فراتر از بانک مرکزی وارد میدان شده است: «شورای عالی مبارزه با پولشویی». شورای عالی مبارزه با پول‌شویی عالی‌ترین مرجع حاکمیتی اقدامات ضد پول‌شویی در ایران است. این شورا دارای پنج عضو به ریاست و مسئولیت وزیر امور اقتصادی و دارایی و با عضویت وزیر صنعت، معدن و تجارت، وزیر اطلاعات، وزیر کشور و رئیس‌کل بانک مرکزی است. طبق تبصره ۱ ماده ۴ قانون مبارزه با پول‌شویی دبیرخانه شورای عالی مبارزه با پول‌شویی در وزارت امور اقتصادی و دارایی است. این شورا به‌موجب ماده ۴ قانون مبارزه با پول‌شویی برای هماهنگ‌سازی دستگاه‌های مربوط در گردآوری، پردازش و تحلیل اخبار، اسناد و مدارک، اطلاعات و گزارش‌های دریافتی، تهیه سامانه‌های اطلاعاتی هوشمند، شناسایی معاملات مشکوک و با هدف مقابله با جرم پول‌شویی تشکیل شد. نخستین جلسه شورای عالی مبارزه با پول‌شویی شنبه ۲۴ فروردین ۱۳۸۷ برگزار شده است؛ جلسه‌ای که ممنوعیت بیت‌کوین در آن اعلام شد هم ۳۰امین جلسه این شورا بوده که شنبه ۹ دی‌ماه سال گذشته برگزار شده است. یعنی نزدیک به ۴ ماه بعد از مصوبه این جلسه این نامه از بانک مرکزی به شبکه بانکی ابلاغ شده است. نکته مهم دیگر امضای پای نامه است که نه معاونت فناوری‌های نوین است و نه معاونت ارزی بانک مرکزی. بلکه مدیریت کل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی بانک مرکزی مصوبه این شورا را ابلاغ کرده است. تا پیش از این، این بخش از بانک مرکزی اظهارنظری درباره بیت‌کوین نکرده بود و این بار هم صرفاً پیام آن شورای عالی را به شبکه بانکی رسانده است. حالا شبکه بانکی نه می‌تواند بیت‌کوین بخرد و بفروشد و نه می‌تواند زیرساخت‌هایش را در اختیار کسانی قرار دهد که بیت‌کوین می‌خرند و می‌فروشند.

برخی باز ممکن است بگویند که تا پیش از این هم دلال‌هایی که در زمینه «اکسچینج» بیت‌کوین فعالیت می‌کردند به‌صورت غیرقانونی از شبکه بانکی استفاده می‌کردند. آن دسته از کسانی که تا امروز کار غیرقانونی می‌کردند چیزی درباره آن‌ها تغییر نکرده است و کماکان می‌توانند با روش‌هایی که بلدند از سیستم بانکی سوءاستفاده کنند. منتها آن دسته از صرافی‌هایی که تلاش کردند به‌صورت قانونی فعالیت کنند اکنون نمی‌توانند نسبت به این مصوبه که از نهادی فراتر از بانک مرکزی بیرون آمده بی‌تفاوت باشند و خودشان را به بی‌خیالی بزنند و دیگران را هم گمراه کنند که آسوده بخوابید که قلندر بیدار است.

یک چیزی در رابطه با بیت‌کوین دیروز تغییر کرد.

جمع‌بندی شورا این است: «تمام شعب و واحدهای تابعه بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و صرافی‌ها باید از انجام هرگونه خریدوفروش ارزهای مذکور و یا انجام هرگونه اقدامی که به تسهیل و یا ترویج ارزهای یاد شده بینجامد، به‌طور جد اجتناب کنند. همچنین لازم به ذکر است با متخلفین، برابر قوانین و مقررات مربوط برخورد خواهد شد.»

این که بانک مرکزی چگونه می‌خواهد با متخلفین برخورد کند چندان روشن نیست. منتها چیزی که در این متن واضح و روشن بیان شده این است که «تسهیل و یا ترویج» ارزهای رمزنگاری شده توسط بانک‌ها غیرقانونی است. این که زیرساخت‌های بانکداری و پرداخت در اختیار خریداران و فروشندگان بیت‌کوین قرار گیرد هم واضح است که مصداق «تسهیل و ترویج» است.

نگرانی شورای عالی مبارزه با پولشویی هم این است که «از آنجایی که انواع ارزهای مجازی از این قابلیت برخوردار هستند که به ابزاری برای پولشویی و تأمین مالی تروریسم و به‌طور کل، جابه‌جایی منابع پولی مجرمان بدل شوند، حوزه نظارت بانک مرکزی برای پیشگیری از وقوع جرائم از طریق ارزهای مجازی، موضوع ممنوعیت به‌کارگیری ارزهای مجازی را به بانک‌ها ابلاغ کرده است.»

بنابراین نقطه شروع ما نباید انکار دستور صریح بانک مرکزی و شورای عالی مبارزه با پولشویی باشد. دستور واضح است. نقطه شروع باید اینجا باشد که از امروز کسانی که می‌خواهند در این کشور کار قانونی انجام دهند باید پویشی راه بیندازند و با این شورا تعامل کنند. به نظر می‌رسد این شورا به‌اندازه کافی با بیت‌کوین آشنا نیست. باید دانش تصمیم‌سازان را در زمینه بیت‌کوین بیشتر کرد نه این که به مشتریان از همه جا بی‌خبر اطلاعات غلط بدهیم. در نامه‌ شورا به اشتباه بیت‌کوین را Bit Coin نوشته‌اند. ما چیزی به نام Bit Coin نداریم. اگر منظورمان ارز رمزنگاری‌شده بیت‌کوین است می‌شود bitcoin و اگر منظورمان مفهوم و فناوری بیت‌کوین است که می‌شود Bitcoin. حال Bit Coin چیست بماند؛ می‌شود به شوخی از کنار این اشتباه شورا گذشت. منتها همین اشتباه نشان می‌دهد که دانش این شورا در زمینه فناوری و نوآوری بیت‌کوین بسیار اندک است.

مقابله این شورا با دلال‌ها و کسانی که سعی می‌کنند از ناآگاهی مردم سوءاستفاده کنند کاملاً درست و به جاست. مخاطب این نامه کاملا روشن و مشخص است و کسانی که می‌خواهند در چارچوب قانون حرکت کنند نباید نگرانی داشته باشند. منتها اگر این نامه را بگذاریم کنار محدودیت‌هایی که اخیرا برای واردات دستگاه‌های ماینینگ در گمرک ایجاد شده است به این نتیجه می‌رسیم چیزی که ممکن است آسیب ببیند فرصت‌هایی است که در زمینه بیت‌کوین، زنجیره بلوک و کسب‌وکارهای مرتبط با آن وجود دارد که با ابلاغیه‌ها و دستورات این چنینی دچار مشکل می‌شوند و ما را از فرصت‌هایی که داریم دور می‌کند. مقابله بانک مرکزی و شورای عالی مبارزه با پولشویی با دلال‌ها را به فال نیک می‌گیریم اما امیدواریم در ادامه با تدوین قوانین محکم و مناسب زمینه برای رشد کسب‌وکارهای نوآورانه فراهم شود و همه را با یک چوب نزنیم.

4 دیدگاه
  1. علیرضا می‌گوید

    احسنت. نه فقط اینها، بلکه من در نشست‌های دانشگاهی هم که شرکت کردم دیدم برخی اساتید اطلاعات‌شان در مورد ارزهای دیجیتال ناقص و بعضا غلط است.

  2. هادی می‌گوید

    از کسانی که کلا کارشان محدود سازی ست و اطلاعات رده کاری خودشان را هم ندارند انتظاری نمیره ، چندین سال بعد هم باید بشینن دنبال همین ارز بگردند که کاری توی دنیای تجارت انجام دهند

  3. امیر می‌گوید

    از فرهیخته ای مثل شما جناب قربانی بیش از این انتظار میرود. انتقادی دارم به متن نگاشته شده توسط شما که امیدوارم منتشر شود:
    اکسچنج (exchange) یا به قول شما اکسچینج یک نیاز ضروری در گسترش کاربرد این فناوری در ایران است. این کار به معنای فضایی برای مبادله پول رایج یک مملکت با رمزارزها است، یک صرافی تمام الکترونیک و مدرن. نه آنطور که شما فرمودید دلالی! خود ما (نوبیتکس) یکی از اولین استارت آپ هایی هستیم که تلاش کردیم یک اکسچنج با استانداردهای بین المللی در ایران راه بیاندازیم تا خریداران و فروشندگان بتوانند با یکدیگر بصورت مستقیم معامله کنند. هدف ما بالابردن سرعت و امنیت در تبدیل دارایی دیجیتال به ریال و برعکس بود. شما که خودتان کتابی در زمینه بیت کوین ترجمه کردید باید بهتر بدانید که اکسچنج دلالی نیست. ما خودمان به شدت به دنبال ساز و کاری برای رگولیت کردن فعالیت خودمان هستیم. اما، به نظر میرسد بدنه سنتی بانک مرکزی که به شدت با فناوری های نو مخالف است، محل مناسبی برای جستجوی این هدف نیست. ما تلاش داریم با چانه زنی با بخش های دیگر حکومتی مانند مجلس یا معاونت فناوری ریاست جمهوری یا حتی وزارت ارتباطات که حداقل در کلام حمایت هایی از فناوری زنجیره بلوک داشته اند، به هدف خود برسیم. بخش اخر متن شما یعنی پیشنهاد راه انداختن یک پویش نیز خوب به نظر میرسد اما، به نظرم امیدی به تصمیم گیری شجاعانه در بانک مرکزی نیست و باید این جسارت را در جای دیگری جستجو کرد.

  4. مجید می‌گوید

    اقا شماهم دیگه خیلی بدبینی این قانون به صراحت بانکها روممنوع کرده ربطی به بقیه نداره درست حرف شما یه جاهاییش ولی به نظرم یکم جوبیخودی هم میدین مصداق نامه به صراحت مشخص پس به خودشون مربوط مگه مردم قبلا ازبانک مثلا بیتکوین میخریدن که الان نشه درهرصورت گفتم درست بعضی حرفاتون این به ضررخوددولت بانک مرکزی درایندس ولی جودادن زیادی به کاربردن بیتکوین ممنوع شدزیاددرس نیس کشورچینم الان فقط بانکهاش ممنوع کرده دقیقا مثل الان ایران وبابقیه کارنداره درست حرف شما شایداین واسه فردی که خودش تنها برای خودش کارمیکنه مثلا ماین میکنه تریدمیکنه مهم نباشه ولی واسه کسایی که میخان به طورگسترده مثلا نرم افزاراستارت اپی دراین زمینه درست کنن گنگ باشه الان سردرگم باشن شایدعلنا یاقانونی هم مشکلی براشون ایجادنشه ولی بازم یه جورایی سردرگمن ولی درکل این ارزها چیزی نیستن که بشه ممنوعشون کردمهم دنیان که قبول دارن این ارزها پول نقدن همه جا خیلی بانکها شرکتهای مهم دارن باهاش کارمیکنن حتی دومین شرکت بورسی بزرگ دنیا نزدک اعلام امادگی برای اکسچنج شدن کرده تازه بایه اکسچنجم قراردادامضا کردن این ارزا درچنددقیقه چنج به انواع دلارمثل پیپال کارتهای اعتباری مسترکارت ویزاکارت وبمانی پرفکت میشن درهرجای مکان دنیا این مهم درکل درست این قانون جالب نیس ولی مصداقش مشخص بانکهاس مصداقش عام مردم نیس گرچه دراینده اگرم اینجورقانونی هم باشه هم مهم نیس چون دنیا ایناروقبول داره ولی پنج سال دیگه که بیتکوین ارزهای دیگه جهانی شدن ایران ازاین ماجراعقب افتاداونوقت متوجه میشن کاربااین ارزها چه ماین کردن چه تریدمعامله تواکسچنج ها چه حتی ساخت دستگاه ماین و… هم اشتغال برای جوونا ایجادمیکنه هم به شدت واسه کشورارزاوری میکنه اینوشک نکنین البته باتجربه علم مطالعه وقت گذاشتن بایدوارداین حرفه شدبایدحرفه ای شدفهمید کی بخری کی بفروشی مردم بایدبفهمن کارهرکسی نیس وارداین کارشدن بایدوقت گذاشت یادگرفت مثل بورس که کسی ناشناخته بدون علم تجربه بره ضررمیکنه اصلا همه کارها اینطوری ولی این قانون بانک مرکزی بیشترین لطمه روبعدا به خودش میزنه گرچه جای تعجب نیس بانکها مخالف بیتکوین باشن چون ازسلطه بانکها تودنیا کاسته میشه باتشکرازسایتتون یاعلی

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.