راه پرداخت
رسانه فناوری‌های مالی ایران

بانک مجازی یک خط جدید کسب‌وکار برای بانک‌ها است

نیما امیرشکاری؛ عضو هیئت‌علمی و مدیر گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده بانک مرکزی / بانک مجازی تنها یک اتوماسیون عملیات بانکی نیست، بلکه یک خط جدید کسب‌وکار برای بانک‌ها است. خطی که قیمت تمام شده خدمات در آن می‌تواند به‌مراتب کمتر از بانکداری خشت و گلی باشد. از این رو در تمام کشورهای پیشرفته، صنعت بانکداری بقای خود در عرصه رقابت را در کاهش بهای تمام شده خدمات و در نتیجه آن کاهش قیمت مصرف‌کننده می‌بیند و از تمام ابزارهای افزایش بهره‌وری ازجمله بانکداری مجازی در این راستا کمک می‌گیرد.

در اواخر دهه 90، بین سال‌های 87 الی 90 بحث مجوزدهی به بانک‌های مجازی در ایران نیز مطرح شد. بانک مرکزی نیز همگام با این حرکت نوین به تکاپو افتاد و در همان اثنا دو مجوز بانک مجازی برای دو شرکت خصوصی امین و آرین صادر کرد. سرمایه پایه بانک‌های مجازی در ابتدا به علت مجازی بودن 700 میلیارد ریال در نظر گرفته شد که به نسبت بانک‌های سنتی خصوصی به‌مراتب پایین‌تر بود. لذا در ابتدا جذابیتی در این کسب‌وکار وجود داشت که می‌توانست جوابگوی سرمایه‌گذاری بخش خصوصی باشد. اما در ادامه این سرمایه پایه از سوی بانک مرکزی در کمتر از یک سال به حدود 2000 میلیارد و سپس به 4500 میلیارد ریال معادل بانک‌های فیزیکی افزایش پیدا کرد تا در عمل این سرمایه‌گذاری از حالت جذاب به حالت غیر مطلوب برای سرمایه‌گذاران بدل شود. بدون توجه به این نکته که بانک‌های مجازی غیر از هزینه‌های متداول برای تأسیس و بازاریابی، سرمایه‌گذاری هنگفتی برای جلب اعتماد، گسترش زیرساخت‌ها و فرهنگ‌سازی باید انجام دهند. اولین صدمه به مسیر پیشرفت این حرکت نوین در این مرحله زده شد.

در ادامه این دو بانک مجازی دارای موافقت اصولی آغاز به تجهیز سامانه‌ها و تنظیم فرایندها نمودند و در این مرحله کمبود دسترسی به زیرساخت‌های ارتباطی مناسب و ضعف فرهنگی استفاده از خدمات غیرحضوری در آن مقطع پررنگ شد. در حدی که بسیاری فرایندهای بانکی که می‌بایست در ارائه خدمات سهولت ایجاد کند، یا به دلیل نبود دسترسی عمومی به زیرساخت دچار تغییرات اساسی می‌شد و یا بدتر از آن اسیر بخشنامه‌های دست و پاگیر سنتی و محدودکننده‌ای می‌شد که راهی جز انجام حضوری فرایند باقی نمی‌گذاشت. مانع دوم در مسیر پیشرفت این نوآوری ضعف زیرساخت‌ها و ضعف فرهنگی بود که در آن مقطع به بلوغ فعلی نرسیده بود و هزینه‌های کلان اطلاع‌رسانی و تغییر رویکرد تماماً بر دوش بانک‌های مجازی تازه متولد بود.

پس از عرضه اولیه بانک آرین در فرابورس و استقبال گسترده مردم در این حرکت نو، درست در هنگامی که تمامی سامانه‌های بانک آماده خدمت‌رسانی بود و اتصال بانک به شتاب، ساتنا، پایا و تمام زیرساخت‌های بانک مرکزی در آن زمان برقرار شده بود، در شهریورماه سال 1390 خبر از کشف اختلاس 3000 میلیاردی در شبکه بانکی کشور منتشر شد که گویی تیر خلاصی بود بر پیکر این حرکت نوین در صنعت بانکداری. خبری که از یک طرف 3000 میلیارد از سرمایه‌های مردم در بانک‌ها را بر باد داد و از سوی دیگر حاصل چندین سال زحمت و اعتمادسازی برای بانکداری مجازی در کشور را به همراه امیدهای تمامی دست‌اندرکاران این حرکت نو. تمام رشته‌ها پنبه شد و سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی و پذیره نویسان امیدوار از بین رفت و بدتر اینکه جرأت انجام حرکات مبتکرانه را هم از دولتمردان و هم از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی گرفت.

شاید اکنون‌که در سال 1396 این خاطرات تلخ را مرور می‌کنیم، برخی از کاستی‌های آن دوران مانند زیرساخت‌های ارتباطی و فرهنگ عمومی استفاده از خدمات غیرحضوری بهبود یافته باشد و شاید باز هم سرمایه‌گذاری 4500 میلیاردی در توان بخش خصوصی امروز باشد، اما باید دید با تغییر وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور، نظام بانکی موجود و آغاز دولت دوازدهم، آیا جرأت تکرار این حرکت که دیگر هم نو نیست وجود خواهد داشت؟

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.