شرکت‌های بزرگ فناوری اطلاعات بانکی ایران چه برنامه‌ای برای استارتاپ‌های فین‌تک دارند؟

آیا صدای انقلاب فین‌تک شنیده‌شده است؟

شهاب جوانمردی مدیرعامل فناپ یکی دو سال گذشته چند باری گفته است شرکت فناپ استارتاپی بوده که امروز به یک شرکت بزرگ تبدیل‌شده است. زمانی که آن‌ها شروع کردند، واژه استارتاپ در ادبیات فارسی رایج نبود و تصور مرسوم از کسب‌وکار شرکت‌های بزرگ دولتی بود یا شرکت‌های خصولتی. بخش خصوصی بیشتر در بازرگانی فعال بود و طبق قانونی نانوشته، تولید به بخش دولتی واگذارشده بود؛ اما نوبت که به فناوری اطلاعات رسید در کنار شرکت‌های بزرگ دولتی، آرام‌آرام خصوصی‌ها هم شروع کردند. همکاران سیستم تقریباً اولین بود که در دهه شصت شروع کرد. حالا اما کار به‌جایی رسیده که خصوصی‌ها تقریباً دولتی‌ها را پشت سر گذاشته‌اند یا حداقل در برابر آن‌ها عرض‌اندام می‌کنند. هرچند دولتی‌ها نتوانستند تعامل خوبی با خصوصی‌ها برقرار کنند، ظاهراً خصوصی‌ها قدرت استارتاپ‌های فین‌تک در آینده را درک کرده‌اند و تلاش می‌کنند با سمت‌وسو دادن به جریان فین‌تک ایران، سهمی در آن داشته باشند. این دقیقاً همان روندی است که در دنیا بانک‌های بزرگ در برابر استارتاپ‌های فین‌تک در پیش گرفتند و به‌جای تقابل به فکر تعامل هستند. هرچند به نظر می‌رسد شرکت‌های فناوری اطلاعات بانکی از بانک‌ها جلوترند و فعلاً خبری از حضور مستقیم بانک‌ها در این عرصه نیست. در شماره قبل شنبه گزارش مراسم ارائه استارتاپ‌های تریگ‌آپ برگزار شد. به بهانه این رویداد نگاهی می‌اندازیم به حضور چهار شرکت فناپ، توسن، خدمات و ارتباط فردا در عرصه استارتاپ‌های فین‌تک.

فناپ و تریگ‌آپ

فناپ با کافه فناوری و تریگ‌آپ تلاش کرده از بازار استارتاپ‌ها سهم خودش را بردارد. در کافه فناوری رویدادهای مختلفی برگزار می‌شود که تقریباً نخ تسبیح همه آن‌ها فناوری و کسب‌وکار است. موضوع‌های مختلفی مثل آینده و همین‌طور ارزهای رمزنگاری‌شده‌ای مانند بیت‌کوین در کافه فناوری بررسی‌شده است. از مهرماه سال ۹۴ هم فناپ چرخه شتابدهی ایده‌های کسب‌وکارهای نوآورانه را با هدف حمایت از ایده‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات آغاز کرد. معمولاً روال هر چرخه به این صورت است که صاحبان ایده می‌توانند جهت ثبت‌نام و معرفی ایده‌های خود به وب‌سایت این مرکز به نشانی  trigup.comمراجعه کنند. پس‌ازآن،‌ ایده‌های ثبت‌شده به‌منظور بررسی و ارزیابی وارد مرحله pre-trigup (پیش‌شتابدهی تریگ‌آپ) می‌شوند. تریگ‌آپی‌ها خودشان را این‌گونه معرفی می‌کنند: «در این مرکز فرصت مناسبی برای تیم‌های صاحب ایده اجرایی فراهم می‌آید تا با استفاده از فضای ایجادشده در تریگ‌آپ به تدوین و توسعه طرح خود پرداخته و با حضور اولیه در بازار، موفقیت آتی خود را به سرمایه‌گذاران و مشتریان نشان دهند. کارآفرینان با حضور در مرکز شتابدهی حمایت از استارتاپ‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات به توسعه شبکه ارتباطی خود پرداخته و ضمن حضور در بازار ضریب موفقیت آتی خود را افزایش می‌دهند.» دومین رویداد نوآورانه تریگ‌آپ با موضوع خدمات نوین مالی و پرداخت اواخر سال ۹۴ برگزار شد.

توسن و هکاتون

توسن اولین شرکت خصوصی فعال درزمینۀ فناوری اطلاعات بانکی است که موفقیت‌های قابل‌توجهی هم تا امروز به دست آورده است. توسن این روزها به دنبال بانک‌های بالاتر از هزار شعبه است و به‌صورت سنتی در ایران این بانک‌ها مشتری بزرگ‌ترین شرکت دولتی ارائه خدمات نرم‌افزاری یعنی خدمات انفورماتیک هستند. توسن اولین شرکت نرم‌افزاری بانکی بود که با برگزاری رویداد سعی کرد در فضای استارتاپ‌های فین‌تک جایی داشته باشد. آبان ماه سال ۹۴ توسن با برگزاری رویدادی به نام هکاتون توسن سعی کرد استعدادهای ایرانی را در فضای رقابتی محک بزند. به گفته توسنی‌ها هکاتون توسن راهی است برای ورود به «توسن بوم» و یا همان اپ استور توسن؛ مانند فناپ توسنی‌ها هم شرکت‌های فراوانی در این سال‌ها ایجاد کرده‌اند و هدف اصلی‌شان از برگزاری این رویداد کشف استعدادهای تازه بود که بتوانند زنجیره ارزششان را غنی‌تر و قوی‌تر کنند. همایون محبوبی، مدیر اجرایی توسن بوم پیش‌ازاین درباره این رویداد گفته بود: «نکته مهم این است که این اولین رویدادی است که مبتنی بر سرویس‌های واقعی برگزارشده و آن‌هم سرویس‌های آنلاین بانکداری الکترونیکی؛ هیچ پروتوتایپی در کار نبود. در این سه روز همکاران پشتیبانی توسن یک محیط واقعی برای شرکت‌کنندگان فراهم کردند و تیم‌ها با دیتای کاملاً واقعی، تراکنش‌های مالی بر روی این محیط انجام می‌دادند و تراکنش‌ها و اسناد حسابداری در سامانه یکپارچه بانکی توسن (بنکو) صادر می‌شد.»

هکاتون رویدادی است که در آن برنامه‌نویسان، طراحان و دیگر افراد فعال در حوزه رایانه، دورهم جمع می‌شوند تا در زمانی محدود پروژه‌های نرم‌افزاری و یا سخت‌افزاری را اجرا کنند. به گفته توسنی‌ها توسن بوم یک رویکرد جدید است که توسن برای حل یک سری معضلات سیستم بانکی و رویارویی با تغییرات متناوب و مکرری که در حوزه‌های کسب‌وکار و تکنولوژی پیش می‌آید، شروع کرده است.

خدمات و این‌بانک

شرکت خدمات بزرگ‌ترین شرکت دولتی فناوری اطلاعات بانکی ایران است. خدماتی‌ها به دلیل دولتی بودن و این‌که بسیاری از سامانه‌های زیرساختی مثل شتاب و شاپرک را پشتیبانی می‌کنند در برابر نوآوری کمی دست‌به‌عصا حرکت می‌کنند؛ اما این احتیاط اجباری آن‌ها باعث نشده نسبت به نوآوری بی‌تفاوت باشند. آن‌ها آذرماه سال ۹۴ رویداد این‌بانک ۲ را برگزاری کردند. رویداد این بانک توسط شرکت خدمات انفورماتیک و با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و دانشکده برق و مهندس کامپیوتر دانشگاه تهران ۲۶ تا ۲۸ آذرماه در دانشکده برق و مهندسی کامپیوتر دانشگاه تهران برگزار شد. نکته مهم درباره رویدادهای توسن و خدمات جایزه قابل‌توجه آن‌ها به تیم‌های برتر است که مثلاً در مورد خدمات این جایزه تا ۳۰ میلیون تومان هم می‌رسید. خدماتی‌ها این‌بانک را این‌گونه معرفی می‌کنند: «این‌بانک سلسله رویدادهای یک‌روزه‌ای است که توسط شرکت خدمات انفورماتیک برگزار می‌گردد و طی آن اجتماعی از صاحبان ایده از دانشگاه و صنعت، حول محور نوآوری در بانکداری الکترونیکی گرد هم می‌آیند. هدف از برگزاری این رویدادها، گردآوری منابع عظیم خلاقیت و ایده‌پردازی در میان دانشگاهیان و اصحاب صنعت در حوزه بانکداری الکترونیکی و پیوند زدن آن با بدنه پر قدمت و مستحکم بانکداری الکترونیکی در ایران است. در این رویداد در یک فضای دوستانه و مهیج، ایده‌هایی مرتبط با خدمات، محصولات، ابزارها و سیستم‌های مرتبط با فن‌آوری‌های بانکی کشور توسط حضار مطرح شد و این بانک به‌واسطه جایگاه حاکمیتی خود چتر حمایتی بروی تمامی ایده‌ها از تمامی اقشار واجد شرایط گسترده خواهد کرد.» البته پیش‌ازاین اولین رویداد این بانک در تیرماه 92 به‌عنوان اولین رویداد  Innovation Weekend برگزار شد که آن زمان خیلی سروصدا نکرد؛ اما دومین رویداد این بانک با رویکرد بانکداری باز (open Banking) در زمانی بین هکاتون توسن و تریگ‌آپ فناپ برگزار و دیده شد.

همه رویدادهای بانکی که برگزار شدند ادعای بانکداری باز داشتند. البته همان زمان هم نقدهایی به این‌که این رویدادها از مفهوم بانکداری باز فاصله‌دارند مطرح شد. هرچند اگر بخواهیم کمتر ایدئال نگاه کنیم این حرکت شرکت‌های بزرگ به سمت بانکداری باز را باید تشویق کنیم. بانکداری باز یک روند نوظهور در بانکداری الکترونیکی است که بر اساس آن بانک دسترسی عمومی به سرویس‌های پایه خود را از طریق API  Banking فراهم می‌سازد؛ بنابراین شرکت‌های ثالث و توسعه‌دهندگان نرم‌افزار قادر خواهند بود در صورت نیاز با کمک این APIها، سرویس‌های بانکی را در برنامه‌های کاربردی خود جای‌داده و آن را در اختیار کاربر نهایی قرار دهند.  بانکداری باز بستر نوآوری در بانکداری الکترونیکی را فراهم کرده، توسعه برنامه‌های کاربردی بانکی را از انحصار بانک‌ها خارج کرده و امکان توسعه نامحدود برنامه‌های کاربردی جدید بر بستر سرویس‌های بانکی را فراهم می‌سازد.

ارتباط فردا و فینووا

ارتباط فردا که یکی از شرکت‌های زیرمجموعه بانک آینده است و در پارک فناوری پردیس قرار دارد تلاش‌های متعددی برای رشد زیست‌بوم استارتاپ‌های فین‌تک ایران انجام داده است. در بین تمام ۴ شرکتی که در این گزارش بررسی شدند، محیط کاری ارتباط فردا بیشتر از بقیه ما را به یاد فضای ذهنی که از استارتاپ‌ها داریم می‌اندازد. ارتباط فردایی‌ها تلاش کردند، سبک کاری نوآورانه‌ای داشته باشند. مرکز نوآفرینی فردا «فینوا» از 12 بهمن‌ماه سال گذشته در برج فناوری دانشگاه امیرکبیر شروع به کار کرد. ارتباط فردایی‌ها، پیش‌ازاین نیز با برگزاری رویداد لین استارتاپ ماشین، راه‌اندازی فضای مشترک همکاری و برگزاری فستیوال تهران، رویکرد حمایتی از استارتاپ‌ها را در پیش‌گرفته بودند و در ادامه این روند، «فینوا» را راه‌اندازی کردند.

Finnova که مخفف Nova FinTech Innovation است، بر ۳ حوزه شتاب‌دهنده، فضای همکاری مشترک و سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر، با شعار empowering the stars توانمندسازی ستاره‌ها تمرکز دارد که در قسمت شتاب‌دهنده، تمرکز خود را استارتاپ‌های مبتنی بر نوآوری‌های مالی گذاشته است؛ اما در محیط فضای همکاری مشترک خود، سعی دارد به ترویج فرهنگ کار گروهی بپردازد. به همین دلیل فضا را برای حضور همه تیم‌ها با تنوع بالای ایده، باز گذاشته است تا در کنار یکدیگر چالش‌های کار تیمی را تجربه کنند.