پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ایده داده باز این موضوع را مطرح می‌کند که داده‌های معینی به‌صورت آزادانه به‌منظور نشر و استفاده در اختیار دیگران قرار گیرد، که در این فرایند بحث کپی‌رایت و حق مالکیت داده و یا سایر مکانیسم‌های کنترلی مطرح نباشد. اهداف مربوط به بحث داده باز، مشابه اهداف دنبال شده توسط موضوعاتی نظیر منابع باز، سخت‌افزار باز، محتوی باز و نوآوری باز است. موضوع داده باز از دیرباز مطرح است اما اخیراً به دلیل گسترش استفاده از اینترنت، شبکه وب و همچنین راه‌اندازی داده باز دولتی شدت یافته است.
مفهوم داده باز جدید نیست، اما تعریف رسمی از این موضوع جدید است. خلاصه تعریف داده باز در جمله زیر گنجانده شده است: داده باز داده‌ای است که برای هر شخصی به‌منظور استفاده، نشر و توزیع مجدد آزاد است. داده‌ها باز اغلب در مورد داده‌های غیر متنی مانند نقشه‌ها، ژنوم، ترکیبات شیمیایی، فرمول‌های ریاضی و علمی، اطلاعات پزشکی و عمل، علوم زیستی و غیره می‌باشند. مسائل و مشکلات زمانی ایجاد می‌شود که داده‌ها دارای ارزش تجاری باشند لذا دسترسی به داده‌ها و استفاده مجدد از آن‌ها به دلیل تحت کنترل بودن توسط سازمان‌های دولتی و خصوصی غیرممکن است. این کنترل‌ها می‌تواند از نوع محدودیت‌های دسترسی، لایسنس، کپی‌رایت، حق مالکیت معنوی و یا مستلزم پرداخت کارمزد باشد. طرفداران نظریه داده باز مطرح می‌کنند که این محدودیت‌ها برخلاف مصالح جمعی بوده و نبایستی محدودیتی در مورد دسترسی به داده‌ها وجود داشته باشد. همچنین مهم است که داده‌ها برای دسترسی دوباره نیازی به مجوز جدید نداشته باشند.
ایجادکنندگان داده باز، اغلب به نحوه مالکیت داده‌ها، لایسنس و کپی‌رایت داده‌ها به‌منظور استفاده مجدد توجهی نمی‌کنند به همین دلیل است که بسیاری از دانشمندان به انتشار مقاله علمی خود در انتشارات عمومی پرداخته بدون اینکه نگران عواقب بعدی آن باشند.
.
منابع مهم داده باز
داده باز می‌تواند از هر منبعی حاصل شود اما در این بخش به سه نمونه از منبع داده باز اشاره می‌شود:
.
1- داده باز در علم
مفهوم دسترسی باز به داده‌های علمی با تشکیل سیستم مرکز داده جهانی ایجاد گردید، همچنین مرکز ژئوفیزیک در فاصله زمانی 1957-1958 ایجاد گردید. همچنین شورای بین‌المللی اتحادیه‌های علمی به تأسیس چندین مرکز داده‌ای جهان پرداخته است تا ریسک از دست دادن داده‌ها را به حداقل رسانده و همچنین قابلیت دسترسی به داده‌های علمی را به حداکثر رساند.
درحالی‌که جنبش اطلاعات علمی باز، به قبل از ورود اینترنت به عرصه جهانی بازمی‌گردد اما در حال حاضر موضوع داده باز در حوزه علمی به امکان دسترسی به داده‌ها با هزینه کمتر و سرعت بیشتر برمی‌گردد. پروژه ژنوم انسان یک ابتکار بزرگ از موضوع قدرت داده باز بود که بر اساس اصول برمودا بنا نهاده شده است:
«همه اطلاعات توالی ژنومی انسان (…) باید آزادانه در دسترس و در مالکیت عمومی بوده که به‌منظور تشویق تحقیق و توسعه و به حداکثر رساندن سود در جامعه استفاده شود. طرح‌های اخیر همانند کنسرسیوم ژنوم نشان می‌دهد که رویکرد داده باز نیز می‌تواند در چارچوب تحقیق و توسعه مورد استفاده عموم برای منفعت کلی جامعه باشد.»
در سال 2004، وزیران علوم تمام کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD)، که شامل بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته جهان است، اعلام نمودند که تمامی اطلاعات آرشیو بودجه عمومی باید برای دسترسی عموم آزاد باشد. پس از درخواست و بحث شدید با نهادهای تولید داده در کشورهای عضو OECD ، در سال 2007 اصول OECD و راهنمایی برای دسترسی به داده‌های پژوهشی عمومی منتشر نمودند.
نمونه‌هایی از داده باز در علوم عبارت‌اند از:
• پروژه شبکه dataverse: که این پروژه با راه‌اندازی نرم‌افزار نگهداری آرشیو داده‌ها باعث بهبود به اشتراک‌گذاری، استانداردسازی پایداری داده‌ها و تحقیقات مجدد گردید.
• data.uni-muenster.de : اطلاعات باز درباره موضوعات علمی از دانشگاه مونستر، آلمان. در سال 2011 .
• linkedscience.org/data : مجموعه اطلاعات علمی باز، کدگذاری شده در سال 2011.
.
2- داده باز در دولت
منطق بحث داده باز در دولت را می‌توان به دو بخش تقسیم نمود. اول اینکه طرفداران داده باز در بخش‌های دولتی معتقدند که این امر باعث شفافیت و اطمینان به عملکرد دولت می‌شود، دوم اینکه داده باز، دیگر مؤسسات را قادر می‌سازد که با استفاده از داده باز حاصل شده از بخش دولتی، سرویس‌ها و خدمات گسترده‌تری به بخش‌های خصوصی و دولتی ارائه دهند.
دولت‌های زیادی به ایجاد وب‌سایت برای توزیع داده‌های جمع‌آوری‌شده اقدام نموده‌اند، که در سرتاسر دنیا دولت‌های زیادی اقدام به استفاده از مفهوم داده باز نموده‌اند که به‌عنوان نمونه می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
• open-data.europa.eu – پورتال داده کمیسیون اروپا
• پورتال داده باز در غنا – دولت غنا وب‌سایت باز داده‌ها، GODI، در ماه فوریه 2012 راه‌اندازی شد.
• data.go.jp – وب‌سایت داده باز دولت ژاپن ، در 2013
.
3- داده باز در بانک‌ها و مؤسسات مالی
مبحث داده باز در صنعت بانکی دارای منافع زیادی برای مشتریان است و شفافیت اطلاعات بانکی باعث رقابت بیشتر بانک‌ها با هم خواهد شد. وجود داده باز به مشتریان کمک خواهد نمود که بتوانند داده‌های بانک خود را با سایر بانک‌ها به‌منظور کسب اطمینان از صحت عملکرد آن‌ها تجزیه‌وتحلیل نمایند.
همچنین یکی از الزامات اجرای بانکداری باز، وجود داده باز به‌منظور رسیدن به این مقصود است، پروژه بانکداری باز یا open bank project، در اصل یک زیرساخت با API به‌صورت باز(OPEN SOURCE) و یک فروشگاه برنامه‌های کاربردی است که به بانک‌ها و مؤسسات مالی اجازه می‌دهد که به‌صورت امن و سریع و با همکاری مؤسسات سوم و دیگر توسعه‌دهندگان نرم‌افزار، قدرت ارائه محصولات دیجیتالی خود را افزایش دهند. یکی از الزامات و زیرساخت‌های ایجاد بستر بانکداری باز، بحث داده باز است که شرکت‌ها و توسعه‌دهندگان برنامه‌های کاربردی بتوانند با استفاده از بستر فراهم‌شده و داده‌های باز در اختیار، برنامه‌های کاربردی موردنیاز شرکت‌ها و مشتریان را توسعه دهند.
.
ازجمله نمونه داده‌های باز در صنعت بانکی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
• پورتال بانک جهانی
• پورتال بانک‌های مرکزی در کشورهای مختلف
• پورتال مؤسسات اعتبار سنجی مشتریان
• پورتال بانک توسعه آفریقایی
محسن معظمی گودرزی، کارشناسی ارشد امور اقتصادی
