پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مدیر عامل بهسازان ملت با تشریح گوشه‌هایی از سودجویی های برخی بانک‌ها در حوزه بانکداری الکترونیکی گفت: نهادهای مسئول در برخورد با متخلفان حوزه بانکداری الکترونیکی کوتاهی می‌کنند. مرتضی مقدسیان، مدیر عامل بهسازان ملت از آن دسته مدیرانی است که با وجود شهرت فراوان در میان فعالان حوزه بانکداری الکترونیکی، در میان رسانه‌ها خیلی شناخته شده نیست و کمتر با رسانه‌ها گفت‌وگو می‌کند. با این وجود اما کمتر موضوعی را در حوزه بانکداری مجازی و الکترونیکی می‌توان سراغ گرفت که نام مقدسیان در آن برده نشود گرچه همین حضور پرنگ به گفته خود او دوستان و دشمنان فراوانی برایش پدید آورده است. گفت‌وگوی زیر را با این مدیر حوزه فناوری اطلاعات بخوانید تا بهتر وبیشتر بتوانید در مورد مدافعان و منتقدان او قضاوت کنید.
.
آقای مقدسیان یکی از انتقاداتی که به بانک ملت وارد می‌شود، راه اندازی سیستم واریز آنی وجوه است. منتقدان معتقدند با این کار عملا خلق پول کرده‌اید و ناگزیر کار برای شاپرک بسیار دشوار شد و به سختی توانست جامعه را برای توقف این واریزها متقاعد کند.
ما نمی‌خواستیم واریز آنی راه اندازی کنیم بلکه در واقع ما به دنبال راه حلی بودیم که شدت و تعداد مغایرت‌ها را کم کنیم. حتما می‌دانید که قبلا آن تسویه‌ها و واریزها به صورت بسته‌ای انجام می‌شد و اگر یک تراکنش دچار مشکل می‌شد، تمام تراکنش‌های آن بسته دچار مشکل می‌شدند. ابداعی که ما انجام دادیم این بود که هر تراکنش را به صورت مجزا تسویه می‌کردیم. این تسویه نیازمند یک نرم افزار بسیار قوی بود که تولید آن حدود یک سال از ما زمان گرفت. پس از تولید و تست آن نرم افزار بود که واریز آنی را راه اندازی کردیم. واقعیت هم این است که تا دیگران به این توانایی دست پیدا کنند حدود سه سال طول کشید و در این مدت ما هم سود لازم را بردیم که فکر می‌کنم حقمان بود. ضمن اینکه بانکداری متمرکز خاصی نیز مورد نیاز بود تا بتواند این میزان تراکنش را تحمل کند.
.
اما به گفته خودتان واریز آنی در دنیا چندان متداول نیست آن هم به خاطر اینکه ریسک‌های خاصی را به دارندگان حساب بانکی تحمیل می‌کند.
مگر قرار است هر چیزی که در دنیا متداول نیست، در کشور ما هم نباشد. مثال می‌زنم؛ در دنیا رمز دوم هم متداول نیست اما در ایران برای خرید حتما باید رمز دوم را وارد کنید. من افراد زیادی را می‌شناسم که روی کارت‌های یک بار بدون رمز مگنت، ده‌ها هزار یورو دارند و این کارت‌ها رمز دوم هم ندارد. دارنده در هر جای دنیا کارت را استفاده می‌کند بدون اینکه احتیاج به رمزی داشته باشد.
.
واریز آنی خلق پول نمی‌کند بلکه سرعت گردش پول را افزایش می‌دهد.
دوستان بانک مرکزی متأسفانه در طرح مباحث دقت نمی‌کنند؛ مسئله این است که ما در ایران کارت اعتباری نداریم و اکثر تراکنش‌های ما نقدی است. بنابراین وقتی ما با کارت‌های نقدی روبرو هستیم، خلق پولی انجام نمی‌گیرد و تنها سرعت گردش افزایش می‌یابد اما متأسفانه هر قدر ما تفاوت کارت اعتباری را با کارت‌های نقدی توضیح دادیم، نخواستند در نظر بگیرند.
.
اما سرعت گردش پول هم در افزایش نقدینگی تأثیر دارد.
خیر. در بالا بردن قدرت خرید تاثیر دارد که حق مردم است و قابل معامله و کم کردن نیست و مردم راه‌های زیادی دارند که از آن استفاده کنند. اما این موضوع همه جای دنیا صادق است. خیلی از بانک‌های دنیا در حال حاضر سود شبانه می‌دهند یعنی شما مثلا ساعت 8 شب پولتان را لازم ندارید و در یک بانک سپرده می‌گذارید و 8 صبح فردا برداشت می‌کنید، بانک هم برای همین 12 ساعت به شما سود می‌پردازد. در ایران هم بین بانکی وجود دارد. بنابراین ما نه تنها نباید از سرعت گردش پول بترسیم بلکه باید برای افزایش آن هم تلاش کنیم. اگر نگران پولشویی هستیم راهش کاستن از سرعت گردش پول نیست. پولشویی تعریف دارد اما متأسفانه بیش از 5 ماه طول کشید تا مسئولان بانک مرکزی برای ما تعریف کردند که پولشویی چیست؟ به دوستان خیلی اصرار کردم تا خلق پول را تعریف کنند تا سرانجام مشخص شد خلق پول یعنی ایجاد قدرت خرید برای یک وجه در یک زمان بیش از یک بار. بر مبنای این تعریف کاملا مشخص است که واریز آنی به هیچ وجه مصداق خلق پول نیست چرا که با واریز آنی قدرت خرید از خریداری که پول از حسابش به صورت آنی کسر می‌شود به فروشنده منتقل می‌شود نه اینکه در یک زمان هم خریدار و هم فروشنده امکان خرید با آن وجه را داشته باشند.
.
آقای مقدسیان برخی معتقدند شرایط خاص بانک ملت و موقعیتی که مدیر عامل این بانک دارد، زمینه‌ای را فراهم آورده است تا فضای کسب و کار را به زیان دیگر بازیگران مدیریت کنید. چقدر این موضوع را می‌پذیرید؟
اجازه بدهید برای موشکافی علت اعتراض‌ها و انتقادات به بانک ملت در زمینه بانکداری الکترونیکی به چند نمونه اشاره کنم؛ ما از ابتدا و صراحتا می‌گفتیم که شاپرک آمده است تا واریز آنی را متوقف و جمع کند و هیچ فایده دیگری ندارد. خیلی از همکاران ما هم گمان می‌کردند که اگر واریز آنی متوقف شود، بانک ملت در زمینه دستگاه‌های پوز با سر به زمین می‌خورد. در حوزه بانکداری الکترونیکی 7 آذر موعد توقف واریز آنی بود، ما 23 روز از 7 آذر به بعد بدون واریز آنی کار کردیم و تنها 7 روز اول آذر همچنان واریز آنی برقرار بود. نتیجه اما در ابتدای دی ماه برای خیلی‌ها عجیب بود چرا که آمارها در پایان آذر نشان می‌داد که ما همچنان از نظر مبلغ تراکنش‌ها، اول هستیم. از نظر تعداد هم رتبه بالاتری کسب کردیم. این گمان را داشتیم که شاید همان 7 روز ابتدای آذر که واریز آنی برقرار بود باعث شده است تا ما همچنان از نظر مبلغ تراکنش در کشور اول باشیم. به همین خاطر هم در پایان دی از شاپرک خواستیم تا آمار تراکنش‌ها را بدهد اما آقای قطبی، مدیر عامل شاپرک با این توجیه که آمارها محرمانه است از دادن آنها خودداری می‌کرد با وجود اینکه من به نمایندگی از نیمی از بانک‌های ایران، عضو هیأت مدیره شاپرک هستم! حتی آمارهای بانک مرکزی را در مورد تراکنش‌های شتاب هم به ایشان نشان دادم اما در جواب گفت باید از بانک مرکزی اجازه بگیرم. این اجازه گرفتن حدود 5 ماه طول کشید و در این مدت آقای قطبی نه به ما نه به دیگر پی اس پی‌ها و بانک‌ها آماری ارائه نداد!
بعد از 5 ماه که آمار ارائه شد ما تازه متوجه شدیم که سهم ما از مبلغ تراکنش‌ها در سه ماهه پایانی سال 91 به حدود 49 درصد رسیده است. این در حالی بود که حداکثر سهم ما از مبلغ تراکنش ها پیش از توقف واریز آنی به 44 درصد می‌رسید! حال پرسش این است که چرا با وجود توقف واریز آنی نه تنها سهم بانک ملت کم نشد بلکه افزایش نیز یافت؟ پاسخ خیلی ساده است؛ پیش از این دیگران بد کار می‌کردند اما نمی‌گفتند و با حذف بهانه واریز آنی، این بد کار کردن مشخص شد.
مثال دیگری می‌زنم؛ بانکی به شاپرک اعلام کرده بود که صدها هزار پوز( pos ) در بازار دارد. من به این آمار ایراد گرفتم و به آقای قطبی گفتم که این آمار نادرست است اصلا نمی‌توان این تعداد پوز خریداری کرد! این آمار هم برای این داده شده که گمان می‌کنند اگر این تعداد پوز و آدرس مغازه بدهند می‌توانند در آینده این آدرس‌ها را مال خود کنند و از دیگران بخواهند که دستگاه‌های خود را از آن آدرس‌ها جمع کنند. جالب است بدانید که بعد از بررسی‌های لازم حدود 100 هزار دستگاه از آمار قبلی کم شد. البته این لزوما به معنای مقصر بودن آن بانک نیست چرا که شرکت‌هایی که کار بازاریابی پوز را برای پی اس پی‌ها یا بانک‌ها انجام می‌دهند، شفاف عمل نمی‌کنند و صرفا به دنبال کسب سود بیشتر هستند. الان پارسیان، پاسارگاد و… دیگران هم درگیر همین مشکل هستند. در چنین فضایی وقتی یک بانک درست کار می‌کند مورد هجوم و تهمت دیگران قرار می‌گیرد
.
چرا با پی اس پی‌ها دچار مشکل می‌شوید؟
ما با پی اس پی‌های خلافکار دچار مشکل می‌شویم یا بهتر است بگوییم آنها با ما مشکل دارند. یک شرکتی در حال فعالیت است. سال گذشته گزارشی داشتیم از اینکه تراکنش‌های ما بر روی یو اس اس دی( ussd ) به میزان غیر قابل توجیهی در حال افزایش است. بررسی‌ها نشان داد در یک ماه از 50 هزار تراکنشی که از این شرکت سمت ما آمده است حدود 30 برابر خرید شارژ، مانده گیری است. بعد از بررسی تبلیغات و شیوه فعالیت این شرکت متوجه شدیم که یک مسابقه راه انداخته‌اند که در ازای هر تراکنش مانده گیریی 5 تومان جایزه می‌دادند. در واقع نوعی لاتاری راه انداخته بودند. به این ترتیب بسیاری از کاربرانشان دائما مانده گیری می‌کردند تا بتوانند از اعتبار 50 ریالی هدیه استفاده کنند. بنابراین ما این سرویس را بر روی این شرکت بستیم.
وقتی مدیران آن شرکت در نمایشگاه بانکداری به ما اعتراض کردند خوشبختانه مدیر عامل شاپرک و جیرینگ هم حضور داشتند؛ مشخص شد که سود اصلی را در این میان نه پی اس پی بلکه جیرینگ می‌برد چرا که 80 درصد کارمزد تراکنش‌ها را شرکت جیرینگ دریافت می‌کند! در واقع با وجود اینکه باید کارمزد بانک مرکزی به حساب شرکت پی اس پی برود.
اما همراه اول تنها در صورتی حاضر به ارائه سرویس به پی اس پی‌ها برای خدمات بانکی بر روی موبایل است که 80 درصد کارمزدها به حساب جیرینگ که شرکت وابسته به همراه اول است، واریز شود! یعنی به ازای هر تراکنش، بانک ملت؛ 25 تومان به شاپرک و 25 تومان هم به شتاب می‌دهد و اگر تراکنش مانده گیری باشد 50 تومان و اگر شارژ و قبض باشد 75 تومان به پی اس پی می‌دهیم. این 50 یا 75 تومان به نسبت 80 به 20 بین جیرینگ و پی اس پی تقسیم می‌شود! در حالی که هر تراکنش 5 تا 10 ریال برای پی اس پی‌ها هزینه دارد.
.
پس پی اس پی خلاف نمی‌کرد.
خلاف نبود اما تجارت جوانمردانه هم نبود.
.
سایر پی اس پی‌ها نسبت تراکنش‌هایشان اینگونه نبود؟
مقدسیان: نه البته سایر پی اس پی‌ها همگی بانک هستند. متوسط نسبت تراکنش مانده گیری به سایر تراکنش‌ها زیر 25 درصد است.
.
این مشکل پی اس پی‌ها نیست؟
بله مشکل اصلی، قدیمی بودن قوانین و مقررات بانک مرکزی است. قرار بود بانک‌ها کارمزدها را با هم تهاتر کنند اما با پیدا شدن سر و کله پی اس پی‌های خصوصی، ماجرا تغییر کرد. از سوی دیگر تعرفه‌ها و کارمزدهایی که برای تراکنش‌ها تعیین شده اصلا خود تنظیم نیست. بانکی که خدمت عرضه می‌کند به جای اینکه کارمزد بگیرد، کارمزد می‌دهد! همین باعث می‌شود همراه اول و جیرینگ سوء استفاده می‌کنند. چرا همراه اول باید کارمزد عملیات بانکی بگیرد؟! بنابراین معتقدم تعرفه‌ها و کارمزدهایی که در ایران تعریف کرده‌ایم به بیان دقیق« دیوانگی» است. این را حتما بنویسید. چه زمانی قرار است این روش غلط درست شود؟ پیش از این که پی اس پی‌ها، همراه اول و… نبودند کار تهاتری انجام می‌شد بین بانک‌ها. در دنیا برای تراکنش‌هایی با مبلغ زیر یک دلار اصلا بانکداری متمرکز را درگیر نمی‌کنند. تراکنش‌های بالای 5 دلار از طریق کارت، تراکنش‌های زیر 50 دلار از طریق کیف الکترونیکی و زیر یک دلار خارج از سیستم آنلاین بانکداری انجام می‌گیرد.
.
یعنی بانک‌ها در این فضا درست کار می‌کنند؟
نه لزوما. نمونه‌ای از این رفتارها را در سیستم « ام پاد» بانک پاسارگاد می‌توانیم ببینیم؛ در این سیستم چهار پارامتر از شما گرفته می‌شود که برای خرید اینترنتی است وحق ندارد این کار را بکند. ما به بانک مرکزی، به مرکز کاشف و… خبر داده‌ایم اما جلوی این کار را نمی‌گیرند. هر قدر هم ما تذکر می‌دهیم که این کار ریسک دارد، توجه نمی‌شود! نمی‌دانم هم چرا؟
حالا من جز بستن سرویس بر روی این سیستم چاره دیگری دارم؟ کاشف که مرکز واکنش سریع است باید به این موضوع واکنش نشان دهد اما نمی‌دهد! مثال دیگر به عملکرد شرکت پرداخت الکترونیک بانک سامان مربوط می‌شود؛ مرداد ماه سال گذشته هسته مرکزی بانکداری ما به شدت کند شد. پس از دو ماه بررسی به این نتیجه رسیدیم که شرکت پرداخت الکترونیک سامان با دفاتر پیشخوان خدمات دولت قرارداد بسته است و درگاهی به این دفاتر داده است که بر اساس آن شارژ 500 هزار تومانی داده شده است به صورت یک جا. شرکت این 500 هزار را به 500 تراکنش شارژ 1000 تومانی تقسیم کرده‌اند و به سمت هسته بانک ملت می‌فرستند. به عنوان نمونه یک کارت بانک ملت ظرف یک ماه یک میلیون و 200 هزار تراکنش ارسال کرده بود! و تعداد دیگری در همان ماه جمعا حدود11 میلیون تراکنش دیگر فرستاده بودند. می‌دانید کل یک ماه 2500 ثانیه است یعنی به این ترتیب این کارت هر دو ثانیه یک تراکنش ارسال کرده است و این در حالتی که شما باید برای خرید شارژ کارت بکشید یا به صورت دستی اطلاعات را در درگاه بانک وارد کنید که حداقل 30 ثانیه زمان می‌برد.
بنا براین ارسال تراکنش هر دو ثانیه ، به معنای ارسال تراکنش از طریق درگاه و با استفاده از برنامه روباتیک است که خلاف قانون به حساب می‌آید. جالب است بدانید که در همان ماه آبان مجموعا 12 میلیون تراکنش به سمت ما فرستاده شد و در مجموع حدود دو و نیم میلیارد تومان کارمزد از بانک ملت گرفته است یعنی تقریبا دو درصد کل سود بانک ملت.
.
با توجه به مطالب بیان شده، اگر مشکلات اساسی این حوزه را بخواهید دسته بندی کنید، چه مواردی را برخواهید شمرد؟
به عقیده من مهم‌ترین مشکلات این صنعت در حال حاضر کهنه و قدیمی بودن قوانین پرداخت، ناقص و غلط بودن بعضی از روش‌ها و الگوی تراکنش‌ها مانند قبوض و شارژ، اشتباه بودن الگوی تجاری و کارمزدی خصوصا در زمینه تلفن همراه که هنوز فرقی بین بستر و دستگاه قایل نیست، عدم رسیدگی به شکایات اعضای صنف از جمله بانک‌ها و شرکت‌ها، نبود متخصص رسیدگی به شکایات و انحصار، انحصار، انحصار و بدیهی است که اهمال، اهمال، اهمال است.
منبع: تسنیم
