پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
جهان امروز به صورت جهانی مجازی درآمده است، به طوری که فناوری اطلاعات وارتباطات درتمام بخشهای زندگی روزانه بشرنفوذ کرده است. هرکشور نیز ساختارهای پولی، مالی، اداری و… خودرابراساس این تغییرات متحول می‌کند.
امروزه بدون شک فناوری اطلاعات وارتباطات جزء ساختار اصلی توسعه هرکشور است. امروزه میلیون‌ها سایت با ارائه انبوهی ازمحصولات، خدمات و اطلاعات، در انتظار بازدیدکنندگان ازسایت نشسته‌اند. همه مشاغل از بانکداری الکترونیک تاثیر می‌گیرند و تنها این نخواهد بود که بانکداری الکترونیکی خود بر آنها تاثیر بگذارد.
به جرات می‌توان گفت که یکی از الزامات اساسی رواج تجارت الکترونیکی در هر کشوری، وجود بستر اصلی مبادلات وجوه یعنی بانکداری الکترونیکی است.
تعریف بانکداری الکترونیکی
بانکداری الکترونیکی به مشتریان امکان می‌دهد که سطح گسترده از نقل و انتقالات وجوه و اطلاعات را به شیوه الکترونیکی و ازطریق وب سایت بانک عامل، انجام دهند.
در آغاز، بانکداری اینترنتی به شکل گسترده‌ای تنها به عنوان واسطه اطلاعات در بانکهایی به کاربرده می‌شد که محصولات و خدمات خود را از وب سایت‌ها ارائه می‌دادند و برای آنها بازاریابی می‌کردند. با پیشرفت فناوری و رواج استفاده از اینترنت در صنعت بانکداری، بانکها، دامنه فعالیتهای اینترنتی خود را گسترش دادند به طوری که امروزه مبادلات چک، پرداخت حساب، نقل و انتقال وجوه، ارسال گزارشها یا اسناد مورد نیاز مشتریان و تراز حسابهای مشتریان به صورت الکترونیکی و لحظه‌ای فارغ از مکان و زمان در اختیار مشتریان قرار می‌گیرد که هم به نفع مشتری است و هم به نفع بانک. زیرا از دید مشتری هزینه‌های خدمات بانکی با این سیستم کاهش می‌یابد از جمله این هزینه‌ها می‌توان به هزینه‌های اتلاف وقت در صفهای طولانی بانک اشاره کرد و از دید بانک هزینه عرضه خدمات بانکی با استفاده از این سیستم بانکداری در حد بالایی کاهش می‌یابد. چرا که دیگر نیازی به کاغذهای اضافی، کارمند اضافی، هزینه‌های فرصتی سرمایه گذاری و اشتغال در بخشهای دیگر برای بانک وجود نخواهد داشت.
امروزه صنعت بانکداری دامنه وسیعی از فعالیتهای اقتصادی را شامل می‌شود و بدون تحول و دگرگونی در این صنعت بزرگ‌ترین بخش محرک اقتصادی جامعه فلج می‌شود.
بانکداری الکترونیکی استفاده از وسایل الکترونیکی در عرضه محصولات و خدمات بانکی است که خود زیر مجموعه‌ای از تامین بودجه الکترونیکی است.
منظور از وسایل الکترونیکی در این تعریف این است که زمانی با وسایلی چون ارائه فیزیکی تراز حساب‌ها، وصول چک، حواله و… یا به طورخلاصه حضور فیزیکی مشتری و متصدی بانک در مکانی مشخص ارائه خدمات صورت می‌گرفت. امروزه بانکها از وسایلی چون تلفن، اینترنت، تلفن همراه، وب و… در ارائه خدمات استفاده می‌کنند. و منظور از اصطلاح بودجه الکترونیکی همان تامین مالی و پولی توسط موسسات شرکت‌ها دولت‌ها و… است که امروزه در قالب درخواست‌های اینترنتی وام ارائه اسناد اعتباری ازطرف وب اختصاصی بانک عامل و… انجام می‌شود.
تعریف واضح‌تر آشکار تر و ملموس تر از بانکداری الکترونیکی این است که: بانکداری الکترونیکی عبارت است از بکارگیری ابزار و وسایل الکترونیکی از جمله اینترنت، شبکه‌های بی‌سیم، دستگاههای خودپرداز، تلفن و تلفن همراه در ارائه خدمات و محصولات بانکی که این محصولات و خدمات بخشی ازتامین‌های مالی درسیستم پولی و مالی کشور است.
برای مثال موبایل بانک را می‌توان عرضه خدمات و محصولات بانکی از طریق تلفن همراه دانست.
تاریخچه بانکداری الکترونیکی
در سال ۱۹۷۰ متخصصان دانشگاهی به منظور اشتراک اطلاعات، اینترنت را توسعه دادند و تا سال ۱۹۹۳ عموم مردم، به ویژه مردم تجاری که امید به گسترش دامنه تعداد مشتریانشان داشتند ازآن استقبال کردند و بدین ترتیب اینترنت در راستای اهداف بازاریابی مبادلات وجوه کالا و خدمات مورد توجه واقع شد.
با گسترش روزافزون اینترنت و به کارگیری آن در شیوه‌های مختلف مبادله عواملی از جمله مبالغی هنگفت هزینه‌ای که بانکها با آن مواجه شدند به گرایش اساسی صنعت بانکداری به استفاده از اینترنت در عرضه خدمات و محصولات خود منجر شد.
در سال ۱۹۹۴ سعی کردند از اینترنت به عنوان یک نظام تحویلداری پیشنهادی برای محصولات و خدمات استفاده کنند. به کارگیری اینترنت درعرضه خدمات و محصولات بانکی برای بانکهای شعبه دار هزینه کمتری داشت. و تضمین امکان دسترسی به ابزارهای جهانی و تامین رفاه بیشتر برای مشتریان در دریافت خدمات و محصولات شبکه بانکی از دلایل اصلی گرایش نظام بانکداری به استفاده از شیوه الکترونیکی شد.
در سال ۲۰۰۰ تعداد بانکهایی که خدمات اینترنی ارائه می‌دادند به حدود ۱۵۰۰ شعبه رسید در حالی که این رقم در آغاز کار یعنی ژانویه ۱۹۹۵ در حدود ۲۴ شعبه بانکی بود.
بانک SFNB یکی از بانکهای بزرگ آمریکا است که اولین بانک اینترنتی واقعی بود که در ۱۸اکتبر ۱۹۹۵ به منظور انجام دادن امور تجاری افتتاح شد.
اینترنت برای بانکها راهی به سوی فرصتهای جدید بود تا میدان دید و میدان مشتری مداریشان را توسعه دهند و از این طریق دامنه انتخاب را برای مشتریان خود برای استفاده از نظام بانکی گسترش دهند.
بانک SFNB پیشگام در ارائه الکترونیکی، خدماتی چون افتتاح حسابهای سپرده و قبول قبضهای پرداخت و دریافت وجه بود. در واقع این بانک هرگز شعبه‌ای فیزیکی ایجاد نکرد و به جای آن با استفاده از وب سایت اختصاصی به پذیرش درخواست‌ها یا پاسخ به تقاضاهای خدماتی مشتریانش پرداخت. در این دوران، اندک بانک عادی در آمریکا امکان بررسی مانده‌های حساب را ازطریق اینترنت در اختیار مشتریانش قرار می داد. در این سال‌ها رشد بانکداری اینترنتی همپای رشد بانکهای عادی در کشورهای مختلف افزایش یافت از آنجا که بانکهای اینترنتی به تاسیس شعبه و خودپرداز اقدام نمی‌کردند و بانکهای عادی به طور مرتب بر تعداد شعبه‌ها و دستگاههای خودپرداز خود می‌افزودند.
وظیفه اصلی بانکهای اینترنتی ارائه خدمات به مشتریان در بهترین و مطلوب‌ترین سطح روی شبکه‌های اینترنتی است. همچنین مشتریانی که از طریق اینترنت از خدمات بانکها استفاده می‌کنند در ارتباط با بانکهای اینترنتی عامل، نه تنها محدودیتی در شیوه دریافت خدمات ندارند، بلکه می‌توانند ازطریق تلفن، تلفن همراه، پست و… نیز با این بانکها ارتباط برقرارکنند. در این صورت مشتریان در نظام بانکداری جدید حق انتخاب زیادی دارند و به خاطر همین حق انتخاب از این شیوه بانکداری، انگیزه زیادی برای استفاده از رایانه و اینترنت و سایر وسایل الکترونیکی در دریافت خدمات و محصولات بانکها دارند و از طرف دیگر فشار وارد بر بانکهای عادی در مسیر تغییر در شیوه‌های ارائه خدمات ومحصولات باعث می‌شود آنها نیز در راستای هدف اصلی مشتری مداری خود دچار تغییر و تحولات اساسی شوند که حداقل آن خودکار شدن عملیات بانکی، فراهم آمدن امکان تبادل اطلاعات و داده‌های بین بانکها یا همان طرح مختص کشور خودمان – طرح شتاب – است.
مزایای بانکداری الکترونیکی
۱- دسترسی یا دستیابی فارغ از مکان و زمان به خدمات ارائه شده بانکها
در بانکداری سنتی دریافت خدمات به مشتریان محدود بود برای مثال این بانکها در طول شبانه روز تنها ۸ ساعت خدمات بانکی ارائه می‌دادند و همچنین ایام تعطیلات رسمی و تعطیلات آخر هفته مشکلاتی را برای مشتریان بوجود می‌آورند اما با رواج بانکداری الکترونیکی مشکل اصلی محدودیت زمانی و مکانی استفاده از خدمات بانکی مرتفع شده است.
۲- حذف موانع افتتاح حساب
یکی دیگر از مشکلات نظام بانکداری سنتی افتتاح حساب به ویژه در روزهای پایان ماه و یا پایان سال بود که مشتریان با اتلاف وقت فراوان، عدم امکان افتتاح حساب و واریز وجوه افتتاح حساب مواجه بودند. امروزه در سیستم بانکداری اینترنتی مشتریان می‌توانند در هر لحظه به گشایش حساب اقدام نمایید و وجه لازم برای گشایش حساب را ازحساب دیگر خود، به حساب جدید خود انتقال دهند.
۳-سهولت در پرداخت قبوض
در نظام بانکداری سنتی مشتریان برای پرداخت قبضهای مختلف از قبیل قبضهای آب و برق، تلفن و گاز و اقساط باید در زمانهای معین و در روزهای معین به بانک مراجعه کنند. ولی امروزه مشتریان از طریق اینترنت و با وارد ساختن شماره اشتراک و شماره برگ قبض خود می‌توانند وجه قبض را از حساب خود به حساب بانک یاشرکت صاحب قبض انتقال دهند. در حقیقت از این طریق مشکلات پرداخت حل شده و جریمه‌های ناشی از تاخیر در پرداخت وجوه قبوض کاهش یافته است.
سایر مزایای بانکداری الکترونیکی عبارتند از: امکان خرید سهام از طریق سیستم الکترونیکی بانک، امکان دریافت یا حواله انواع چک، امکان دسترسی و نظارت بر حسابهای شخصی و امکان مبادلات پول و خدمات بین مشتریان.
معایب بانکداری الکترونیکی
۱- خطرهای امنیتی
در نظام بانکداری جدید افراد می‌توانند با بدست آوردن رمز اشخاص از حسابهای آنان برداشت کنند و یا به طور کلی به حسابهای اشخاص حمله یا آنها را از اعتبار ساقط نمایند. باید گفت که در نظام بانکداری سنتی به دلیل ماشینی بودن سیستم و یا دستی بودن آن، فقط متصدیان امور بانکی به حسابهای مشتریان دسترسی داشتند و از این نظر میزان این نوع خطرهای امنیتی برای حسابهای افراد و شرکت‌ها بسیار پایین بود.
۲-نا آشنایی با فناوری
عده کثیری از افراد جامعه با این شیوه بانکداری الکترونیکی آشنایی ندارند که از نبود آموزشهای عمومی و زمینه‌های لازم فرهنگی و اجتماعی ناشی می‌شود. برای متداول شدن این شیوه بانکداری و استفاده مشتریان از آن، به برگزاری دوره‌های آموزش شیوه کار با نظام خدمات الکترونیکی نیاز است.
ازسایر معایب بانکداری الکترونیکی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- دسترسی هکر‌ها به حسابهای اشخاص
- نبودن اینترنت پرسرعت ودائمی دربرخی ازکشور‌ها ازجمله کشورخودمان
- بالا بودن هزینه‌های زیرساختی بانکداری الکترونیک.
اما با وجود مشکلاتی که پیش روی این شیوه بانکداری است به جرات می‌توان گفت که بانکداری الکترونیکی نقش عمده‌ای درایجاد رفاه مشتریان، کاهش هزینه‌های حاصل ازآن وهمچنین صرفه جویی دروقت مردم جامعه رادربردارد.
مهدی خسروجردی؛
منبع: کتاب بانکداری الکترونیکی از: دکترحسین عباسی‌نژاد (عضو هیئت علمی دانشگاه تهران) و خانم مینا مهرنوش.