خطر سوءاستفاده از نظارت دیجیتال

شماره این هفته نشریه اکونومیست دو سرمقاله دارد که از این میان یکی مختص قاره اروپا و دیگری ویژه آسیاست. سرمقاله اروپایی این شماره اکونومیست به وضعیت ایتالیا پرداخته است و با اشاره به اینکه این کشور درنهایت قادر خواهد بود راه فراری برای مشکلات جاری خویش بیابد، چشم‌انداز درازمدت آن را نگران‌کننده‌تر دانسته است.

به گزارش دنیای اقتصاد، سرمقاله آسیایی اکونومیست اما به نظارت‌های دولت چین بر حوزه فناوری اختصاص‌یافته است. اکونومیست با اشاره به اینکه حالا دولت چین قادر است اطلاعات بیشتری را با سهولت بیشتری نسبت به قبل گردآوری کند، هشدار داده است که نباید خطرات این موضوع را دست‌کم گرفت.

اکونومیست نوشت: «آن‌ها در حال تماشای شما هستند. وقتی به سرکار می‌روید، دوربین‌های مداربسته از شما فیلم می‌گیرند و بیش‌ازپیش چهره شمارا شناسایی می‌کنند. اگر در خارج از شهر رانندگی کنید، دوربین‌هایی که قادر به خواندن پلاک خودروی‌تان هستند، از مسافرت شما عکس می‌گیرند. گوشی همراهتان به‌طور دائم ردپایی دیجیتال از شما برجای می‌گذارد. در خلوت‌خانه خود وبگردی می‌کنید و عملکردتان ثبت می‌شود و مورد تحلیل قرار می‌گیرد. نتیجه همه این داده‌ها می‌تواند چنان در کنار هم قرار گیرد که فیلمی از لحظه‌لحظه زندگی شمارا به ثبت برساند. بنا به عقیده اکونومیست تحت حکومت اقتدارگرا همچون چین، نظارت دیجیتال یک دولت پلیس کثیف به یک نظارت هولناک بدل می‌شود. به‌ویژه آنکه در منطقه غربی شینجیانگ، حکومت چین از هوش مصنوعی و نظارت همگانی به‌عنوان ابزاری برای کنترل میلیون‌ها اویغور استفاده می‌کند. این اقلیت را مسلمانانی تشکیل می‌دهند که به زبان ترکی تکلم می‌کنند.»

در حکومت‌های غربی نیز پلیس و آژانس‌های اطلاعاتی از همین ابزارهای نظارتی برای حل‌وفصل جرائم و پیشگیری از تروریسم استفاده می‌کنند. گر چه نتایج مؤثری از این نظارت حاصل می‌شود، اما این موضوع عمیقاً نگران‌کننده است.

بین آزادی و سرکوب، نظامی وجود دارد که به دنبال جلب رضایت مردم است، کنترل‌ها و توازن را بر دولت‌ها اعمال می‌کند و وقتی صحبت از نظارت به میان می‌آید، قوانینی را تنظیم می‌کند که آن افرادی را که به جمع‌آوری و پردازش داده‌ها اقدام می‌کنند، مهار سازد. البته در شرایطی که داده‌ها تا این حد به‌وفور و به سهولت جمع‌آوری می‌شوند، این محافظت‌ها در حال رنگ باختن هستند.

لازم است در عصر گوشی‌های هوشمند، نامه‌های الکترونیک و شبکه‌های رایانه‌ای، قوانین مربوط به حریم خصوصی مرتبط با تلفن‌های ثابت، جعبه‌های پستی و پر کردن کشوها از پرونده‌ها، به‌سرعت تقویت شود.

جاسوسی با چشمان بسیار

وقتی‌که آلمان شرقی در سال ۱۹۸۹ دچار فروپاشی شد، مردم از محل نگهداری اطلاعات سرویس امنیتی آن موسوم به «اشتازی» و شبکه گسترده خبرچین‌هایی که برای گردآوری آن اطلاعات داشت، حیرت‌زده شدند. از آن زمان به بعد اما با انقلاب دیجیتال، مقوله نظارت تغییر شکل داد و جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها در ابعادی بی‌سابقه میسر شد.

گوشی‌های هوشمند، جست‌وجوگرهای وب و حسگرها حجم زیادی از اطلاعات را تأمین می‌کنند که دولت‌ها به‌آسانی می‌توانند آن‌ها را هک یا جمع‌آوری کنند.

فناوری‌هایی که زمانی دوست آزادی به نظر می‌رسیدند چون اجازه می‌دادند که مخالفان حکومت‌های دیکتاتور با یکدیگر ارتباط داشته باشند و هماهنگی کنند، حالا بیشتر شبیه داستان‌های جورج‌اورول شده‌اند و به مستبدان اجازه می‌دهند که مردم را خیلی نزدیک‌تر ازآنچه «اشتازی» انجام می‌داد، رصد کنند.

شینجیانگ افراطی‌ترین نمونه ترسناک درزمینهٔ امکانی است که فناوری‌های جدید فراهم کرده‌اند. یک حکومت پلیس نژادپرست حکام چین از ترس شورش و جدایی‌طلبی، از فن‌های کنترل مستبدانه بهره می‌برند.

به‌عنوان‌مثال اویغورها را از تحصیل دوباره برای یادگیری مهارت‌های مرتبط با فناوری‌های دیجیتال منع می‌کنند. در بخش‌هایی از این استان، در هر ۱۰۰ تا ۲۰۰ متریک دوربین وجود دارد. دوربین‌ها چهره راننده و شماره پلاک هریک از خودروها را ثبت می‌کنند. گوشی‌های اویغورها باید به نرم‌افزار جاسوسی دولت مجهز باشد. داده‌های موجود در کارت شناسایی آن‌ها نه‌تنها نام، جنسیت و شغل آن‌ها را در بردارد بلکه می‌تواند حاوی جزئیات اطلاعات خویشاوندان آن‌ها، اثرانگشت، گروه خونی، اطلاعات دی‌ان‌ای، سوابق بازداشت‌ها و «وضعیت قابل‌اعتماد بودن» آن‌ها باشد.

همه این اطلاعات در یک سیستم موسوم به «پلتفرم عملیات مشترک جامع» گردآوری می‌شود تا فهرست مظنونان برای بازداشت تهیه شود. بازگرداندن حکومت مستبد در شینجیانگ و شاید در کل چین ممکن است دشوار باشد اما مشکل این است که عوامل موجود در الگوی نظارتی چین بی‌تردید الهام‌بخش دیگر حکومت‌های مستبد از روسیه گرفته تا رواندا و ترکیه نیز خواهد بود.

کشورهایی که سخت‌افزارهای لازم نیز به سهولت به آن‌ها فروخته خواهد شد.

جهان غرب باید به خود هم نگاهی بیندازد. برخی از شهرهای آمریکایی دارای برنامه‌های پیش‌بینی پلیسی مشابه «پلتفرم عملیات مشترک جامع» چین هستند. همه این‌ها اجازه می‌دهد که مهاجمان احتمالی مورد نظارت قرار گیرند، اما درعین‌حال پتانسیل سوءاستفاده از آن‌ها نیز بسیار بالاست.

گفته می‌شود صدها افسر پلیس آمریکا از پایگاه داده‌های محرمانه علیه ژورنالیست‌ها، نامزدهای سابقشان و غیره استفاده کرده‌اند. درست است که پلیس، شهروندان را مورد نظارت قرار می‌دهد تا آن‌ها را در امان نگهدارد اما واقعیت این است که شهروندان نیز باید پلیس را مورد نظارت قرار دهند تا آزاد بمانند.