پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
راه پرداخت؛ این متن بازنشر مصاحبه راه پرداخت با ابراهیم حسینی نژاد است؛ رشد سریع و بدون وقفه فناوری، در زمینه‌های گوناگون تغییرات عمیقی ایجاد کرده است. یکی از حوزه‌هایی که دستخوش این تغییرات شده، بانکداری و پرداخت الکترونیک است. ورود اینترنت در این حوزه باعث تغییرات زیاد و پر شتابی شد تا جایی که رسیدن به بانکداری الکترونیک و ارائه خدمات بانکی از طریق اینترنت به روند اصلی این صنعت در چند سال اخیر تبدیل شده است. از طرفی با نفوذ بالای تلفن همراه در میان جوامع و خانواده ها استفاده از این ابزار برای دستیابی به خدمات بانکی به عنوان اصلی ترین ترند آتی در این حوزه شناخته می شود. یکی از محصولاتی که در این حوزه در سال گذشته عرضه شده سامانه همراه 24 است که توسط شرکت پرداخت الکترونیک سامان و با همکاری شرکت TKC ارائه شده است. به همین بهانه گفت‌و‌گویی داشتیم با ابراهیم حسینی نژاد معاون عملیات و فرید ستاره مدیر توسعه کسب و کار، دو تن از مدیران این شرکت، تا درباره سامانه همراه 24 که این روزها توانسته جای خود را در صنعت بانکداری و پرداخت الکترونیک ایران بیابد اطلاعات بیشتری به دست آوریم.
پرداخت الکترونیک سامان تنها PSP ارائه‌دهنده خدمات موبایل پرداخت بر بستر USSD
برای شروع گفت و گو به مخاطبان راه پرداخت بگویید که بانکداری و پرداخت همراه در ایران از چه سالی شروع شد؟
سابقه این موضوع به سال 85 بر می‌گردد که بانک های مختلف هر کدام با رویکردی متفاوت در این زمینه شروع به کار کردند. از همان سال SEP یا شرکت پرداخت الکترونیک سامان نیز فعالیت‌های خود را در این زمینه آغاز نمود و با وجود راه‌اندازی سیستم پرداخت از بستر SMS با استفاده از نصب نرم افزار بر روی گوشی تلفن همراه به علت نا امنی و ناپایداری این خدمت هیچ‌گاه به صورت عمومی اعلام نگردید و به دنبال روشی امن، پایدار، سهل الوصول و منطبق با استانداردهای مورد قبول بانک مرکزی برای همه کاربران بودیم. تعداد اندکی از بانک‌ها از همان سال نرم‌افزار موبایل بانک خود را در این زمینه به صورت عمومی ارائه کردند. دو اپراتور تلفن همراه نیز با همکاری کارشناسان بانکی بررسی‌های خود را در این زمینه شروع نمودند که این فعالیت‌ها در همراه اول به جیرینگ ختم شد و ما هم با تحقیقات مفصل و طراحی مدل‌های مختلف به همراه 24 رسیدیم. در حال حاضر هم تقریبا همه بانک‌ها خدمات موبایل بانک خود را از طریق نرم افزار ارائه می‌کنند و شرکت پرداخت الکترونیک سامان تنها PSP ارائه‌دهنده خدمات موبایل پرداخت است که این خدمات را بر بستر USSD ارائه می‌نماید.
در برخی کشورهای توسعه‌یافته به‌دلیل دسترسی پیوسته و پرسرعت به اینترنت، از اپلیکشن و مدل‌های خاص جهت پرداخت با تلفن همراه استفاده نمی‌کنند و از همان بستر اینترنت به درگاه‌های بانکی متصل و استفاده می‌کنند. در ایران به دلیل سرعت پایین اینترنت و مشکلات زیرساختی امکان استفاده از این بستر برای پرداخت از طریق موبایل با مشکل همراه است و به همین دلیل سایر روش‌ها توجیه‌پذیر می‌نمایند. لازم به ذکر است که هنوز در سراسر ایران این کسب و کار به یک استاندارد یکپارچه نرسیده و در ایران هم مانند همه دنیا نگرش‌های مختلفی وجود دارد.
جیرینگ و همراه 24 دو اکوسیستم متفاوت هستند
همراه اول هم با جیرینگ وارد صنعت بانکداری و پرداخت همراه شده است. جیرینگ در مقایسه با سامانه همراه 24 کجاست؟
اگر چه هر دو محصول بر بستر USSD صورت می‌پذیرد ولی تفاوت‌های ماهوی با هم دارند. جیرینگ، از مدل MPESA الگو برداری شده که در یکی از کشورهای آفریقایی جواب داده است، و در واقع در این مدل اپراتور خود نقش نگهداری حساب و پردازش را برعهده دارد و این مدل البته به دلیل ساختار فرهنگی و اجتماعی قاره آفریقا از تجربیات موفق در جهان است. نفوذ بالای خدمات بانکی در ایران علی‌الخصوص پس از اجرای طرح یارانه‌ها در کنار کارمزدهای پائین خدمات بانکی- که در بیشتر خدمات نزدیک به صفر است- موجب شده تا جیرینگ نتواند رشد مورد انتظار را داشته باشد. جالب است بدانیم در حال حاضر نفوذ خدمات بانکی بالای 98 درصد در ایران است در حالی که این عدد در کشورهای آفریقایی کمتر از 20 درصد است و جالب‌تر اینکه بدانیم تعداد شعب برخی بانک‌های ایران بیش از بزرگ‌ترین بانک‌های بین‌المللی است و همین برای درک تفاوت‌های فضای اجتماعی و فرهنگی ایران و آفریقا کافی است.
شاید یکی از دلایلی که جیرینگ و یا حتی کیف پول الکترونیک نتوانست جایگاه خود را پیدا کند، این موضوع باشد که مردم با خود فکر می‌کنند چه نیازی است وقتی پول در حسابشان است و می‌توانند از آن استفاده کنند، جای دیگری را شارژ کنند. اگر شما حساب جیرینگ‌تان را شارژ کنید و به هر دلیلی بخواهید پول‌تان را بردارید می‌بایست کارمزدی را بپردازید که این موضوع در مواجهه با خدمات تقریبا مجانی بانک‌ها غیر قابل پذیرش می‌نماید.
در واقع یکی از تفاوت‌های جیرینگ و همراه 24 در این است که برای استفاده از جیرینگ اول باید حساب بسازید، اما در همراه 24 با حسابی که دارید می‌توانید از این سامانه استفاده کنید. همراه 24 به بانک وصل است و به راحتی می‌تواند خدمات بانکی ارائه کند، اما جیرینگ این‌گونه نیست و دو اکوسیستم کاملا متفاوت هستند.
در همراه 24 ما مدل مناسبی از خدمات بانکی و بستر اپراتور موبایل را فراهم نموده‌ایم. اپراتور در این مدل با دریافت و ارسال پیغام‌های USSD و بدون هیچ پردازش و ثبت و نگهداری بستر خود را در اختیار قرار داده و البته منافع خود را از دو طریق ایجاد ارزش افزوده برای کاربران و درآمد حاصل از کارمزد بین شبکه کسب می‌کند.
ابعاد بازار پرداخت از طریق تلفن همراه چقدر است؟
بازار مشترکین موبایل در دنیا تا 50 میلیارد کاربر تخمین زده می‌شود. این با در نظر گرفتن سایر کاربردهای سیم کارت در کنترل و هدایت تجهیزات به دست می‌آید. و یا چند سال پیش نوکیا اعلام کرد یک و نیم میلیارد گوشی در دست مردم دارد در حالی که ویزا یک میلیارد کارت دست مردم داشت و با همین تحلیل ساده تصمیم گرفت تا با برنامه‌ریزی و استفاده از برنامه‌های موبایل، گوشی را جایگزین کارت نماید و این یک ارزش افزوده برای موبایل است.
بازار هدف سیم‌کارت‌ها 50 میلیارد است و هر چه جلوتر می‌رویم تراکنش‌های خرد افزایش می‌یابد. این فلسفه اصلی ایجاد شرکت‌های پرداخت است که پرداخت‌های خرد را مدیریت کنند. حالا اگر کسی بتواند این دو روند را همگرا کند، برنده است.
در روزهای کاری تراکنش‌های اینترنتی بالاتر است و در روزهای تعطیل تراکنش‌های موبایل
کاربران شما چند نفر هستند؟
در حال حاضر 150 هزار کاربر فعال با ایرانسل و تالیا و TKC. متاسفانه در مسیر توسعه همراه 24 تاکنون موفق به جلب نظر همراه اول نشدیم. این در حالی است که همراه 24 به هیچ‌وجه رقیب جیرینگ نیست.
تراکنش‌های همراه 24 بیش از یک میلیون است که نزدیک تعداد تراکنش‌های روی اینترنت است و بیش از 85 درصد این تراکنش‌ها شتابی است و این نشان می‌دهد سرعت رشد این نوع از پرداخت بالاتر از پرداخت اینترنتی است که این با توجه به ضریب نفوذ بسیار بیشتر تلفن همراه قابل توجیه است
شاید برای شما جالب باشد بدانید در روزهای کاری تراکنش‌های اینترنتی بالاتر است و در روزهای تعطیل تراکنش‌های موبایل. این نشان می‌دهد در ساعت‌های اداری که کاربران در محل کار خود به اینترنت دسترسی دارند بیشتر از اینترنت استفاده می‌شود.
کاربران همراه 24 بیشتر از چه خدماتی استفاده می‌کنند؟
شارژ و گرفتن موجودی. محرکه اصلی این کار خدمات بانکی است. با ایجاد محدودیت‌های بانک مرکزی در خصوص خدمات بانکی از بستر اینترنت در آبان ماه دچار افت شدیم ولی خیلی زود توانستیم مشکلات ناشی از آن را رفع کنیم. ما تنها سامانه در شبکه شتاب هستیم که با کد 05 – تراکنش موبایلی- عبور می‌کنیم. سایر شرکت‌های با فرمت اینترنتی تراکنش موبایلی انجام می‌دهند.
کمی از برنامه‌های آینده بگویید.
اگر دچار مشکلات آخر سال نشویم تلاش داریم خدمات بانکی بیشتری را به کاربران ارائه دهیم؛ خدماتی مانند انتقال وجه موبایلی، مدیریت چک و مانده حساب و این ارزش افزوده بالایی برای اپراتور نیز ایجاد خواهد نمود.
در حال حاضر همراه 24 چه سرویسهایی را ارائه می‌کند؟
ما در همراه 24 دو نوع سرویس داریم؛ یکی خدمات بانکی، مانند مانده‌گیری و انتقال وجه و دیدن صورتحساب که خدمات بانکی محسوب می‌شوند و دیگری پرداخت همراه.
در حال حاضر فروش شارژ کارت، پرداخت قبوض، مانده‌گیری، کمک‌های مردمی، خرید روزانه طرح ترافیک و چند مورد خاص دیگر که مختص دانشگاه‌هاست از سرویسهایی است که روی سامانه 724 وجود دارد.
بالاترین سطح ممکن امنیت
امنیت این سامانه چگونه است؟
امنیت امری نسبی است. وقتی مجوز سامانه همراه 24 را گرفتیم بانک مرکزی موارد فراوانی را بازدید و بازرسی کرد. مواردی مانند اینکه اطلاعات کجا ذخیره می‌شود؛ اگرچه در هر حال این خدمت روی بستر GSM است و مشکلات خاص این حوزه را دارد ولی در USSD و با در نظر گرفتن روال‌های مناسب این موضوع به بالاترین سطح خود می‌رسد
از آنجا که ارتباط کاربر و اپراتور ارتباطی مستقیم است امکان از دست رفتن تراکنش وجود ندارد در حالی که این موضوع در SMS و یا سایر روش‌ها وجود دارد.
اپلیکیشن‌های موبایلی ممکن است برای خدمات بانکی از پیامک یا اینترنت استفاده کنند، اما شیوه دیگر استفاده از USSD است که هم مزایایی دارد و هم محدودیت‌هایی.
طراحی ساده و موثر همراه 24 را می‌توان با مقایسه تعداد کاربران این سامانه با موبایل بانکینگ بانک‌های بزرگ متوجه شد و این علی‌رغم تبلیغات بسیار کم و محدود همراه 24 است. خدمات همراه 24 متمرکز بوده و نیاز به تجهیزات جانبی و یا دانلود نرم افزار از سایت نیست و هرگونه تغییرات نیز به صورت متمرکز صورت می‌پذیرد و نیاز به به روز رسانی توسط کاربر وجود ندارد.
امکان استفاده از رمز یک بار مصرف هم وجود دارد؟
بله. امکان استفاده از رمزهای یک بار مصرف در این سامانه در نظر گرفته شده است.
ما برخلاف مدل پرداخت الکترونیک در ایران، حتی به اپراتوربابت انجام تراکنش‌ها هزینه و کارمزد پرداخت می‌کنیم
این طرح از چه زمانی و چطور شروع شد؟
از سال 85 بحث اولیه در مورد اینکه آیا می‌شود روی بستری مانند SMS کار کنیم در شرکت سامان‌پرداخت شروع شد که موارد امنیتی و سوخت SMS باعث شد این موضوع رد شود.
بحث USSD از همان زمان شروع شد و تحقیقاتی درباره آن صورت گرفت. در حال حاضر و بدون هیچ تبلیغاتی ما کاربرانی پیگیر داریم و مدام در حال اضافه کردن سرویس‌های جدید هستیم. مثلا این که می‌خواهیم برای فعال و ثبت کردن کارت نیاز مراجعه به سایت را کم کنیم.
زمانی که قصد داشتیم این سامانه را توسعه بدهیم به این نتیجه رسیدیم که رفتن به سمت این کار ارزش افزوده چندانی برای ما ندارد. تحقیقات زیادی در زمینه USSD انجام دادیم، ولی اپراتورهای بزرگ، ما را همراهی نکردند و شرکت TKC آمد و در این کار به ما کمک کرد. این شرکت توانایی این کار را در سطح بین‌المللی داشت. طراحی درستی روی مدل کسب و کار انجام شد و استانداردهای بانک مرکزی رعایت شدند تا به نتایج قابل قبولی در این زمینه دست یافتیم.
ما برخلاف مدل پرداخت الکترونیک در ایران، حتی به ایرانسل بابت انجام تراکنش‌ها هزینه و کارمزد پرداخت می‌کنیم. اپراتور پول خودش را می‌گیرد و ما هم کار خودمان را می‌کنیم و مشتری و فروشنده به ارزش افزوده می‌رسند. این مدل شاید ساده باشد، اما خرد بالایی می‌خواهد.
پس محل درآمد شما کجاست؟
درآمد یک شرکتِ پرداخت از کارمزدهایی است که دریافت می‌کند. از صاحب کارت کارمزدی گرفته نمی‌شود، بلکه از فروشنده کارمزد گرفته می‌شود. دو مدل وجود دارد: وقتی کارت شارژی خریده می‌شود، کارمزد از اپراتور گرفته می‌شود چون در این حالت ایرانسل Merchant ما است. وقتی برای ارائه سرویس یا خدمات بانکی از بستر شبکه ایرانسل استفاده می‌شود کارمزد به اپراتور تعلق می‌گیرد.
به طور خلاصه کارمزد فروش از فروشنده گرفته می‌شود و در ارائه خدمات بانکی از بانک، و صاحب کارت هزینه‌ای نمی‌دهد. این مانند سخت‌افزار خودپردازی است که بانک بابت آن هزینه می‌کند تا به مشتری‌های خود سرویس دهد.
این یعنی سخت‌افزارهایی مانند پایانه‌های فروش و خودپردازها کارایی سابق خود را از دست می‌دهند؟
این طور نیست. این دو، بخش‌های مختلفی از بازار را پوشش می‌دهند و جای یکدیگر را نمی‌گیرند. سامانه همراه 24 به دنبال این است که با کمک منابع محدود ارزش افزوده ایجاد کند.
رشد سهم تلفن همراه از بازار پرداخت الکترونیک
پنج سال از ورود بانکداری همراه به ایران می‌گذرد، به نظر شما پنج سال آینده صنعت بانکداری همراه کجا خواهد بود؟
پیش‌بینی واقعا سختی است، اما تراکنش‌های خرد از بانک‌ها جدا می‌شوند و به سمت ابزارهای پرداختی دیگری مانند موبایل، NFC و مانند آن حرکت خواهند کرد. سهم بازار موبایل از پرداخت الکترونیک در ایران شاید زیر یک درصد باشد اما همزمان با رشد صنعت، سهم بازار پرداخت همراه به 15 تا 20 درصد هم ممکن است برسد. بنابراین برای محقق شدن این امر باید از همین امروز بسترهای حقوقی آن را آماده و تنظیم کنیم.
بیشتر از تبلیغات گسترده به کیفیت، نوآوری، سخت کوشی و صداقت اعتقاد داریم
معمولا حل کردن مسایل فنی ساده‌تر از مسائل فرهنگی است. در زمینه مسائل فرهنگی چه کارهایی صورت گرفته است؟
درست است. ایجاد مفهومی که متعلق به همین فرهنگ باشد کار آسانی نیست و در این زمینه مشکلاتی برایمان به وجود آمده است. به عنوان نمونه صنعت پرداخت در خرید پایانه فروش دچار مشکل نبود، اما چون بستر حقوقی مناسب برای نتیجه دادن فناوری وجود نداشت این صنعت به خوبی شکل نگرفت. لذا در مراحل مختلف و با بهره گیری از تجربیات گذشته سعی بر آن داشتیم تا بهترین مدل را که تضمین کننده منافع همه ذینفعان باشد و به راحتی برای کاربر قابل درک باشد را توسعه دهیم. ما بیشتر از تبلیغات گسترده به کیفیت، نوآوری، سخت کوشی و صداقت اعتقاد داریم و کاربران فهیم همراه 24 به خوبی این موضوع را درک می کنند.
اگر سخن دیگری باقی مانده لطفا بگویید.
در پایان لازم است از عزیزانی که شاید اکنون در جمع ما در شرکت پرداخت الکترنیک سامان نیستند تشکر نمایم؛ از مدیران ارشد که با اعتماد به کار کارشناسی صورت پذیرفته بستر لازم را فراهم نمودند، از شرکت TKC که کمال همکاری را در تمامی مراحل داشتند و شرکت ایرانسل که با درک صحیح از فرصت به وجود آمده همکاری مناسبی در این بخش داشتند و سایر عزیزان تشکر نمایم.
از میان گفت و گو
• برای استفاده از جیرینگ اول باید حساب بسازید، اما در همراه 24 با حسابی که دارید می‌توانید از این سامانه استفاده کنید. همراه 24 به بانک وصل است و به راحتی می‌تواند خدمات بانکی ارائه کند
از میان گفت و گو
• بازار موبایل در دنیا بازاری 50 میلیارد نفری است. یعنی می‌توان یک سیم‌کارت به همه تجهیزات وصل و از آنها استفاده کرد. برنامه نوکیا این است که از همین گوشی‌ها به عنوان ابزار پرداخت استفاده کند و و این برای موبایل ارزش افزوده ایجاد می‌کند.
اطلاعات بیشتر در مورد سامانه همراه 24 را از اینجا ببینید.